خوێندنی كوردی لە كەركووك چوار دەوامی و دژایەتی بەردەوام
قەیرانی خوێندنی كوردی لە كەركووك: كەمبوونەوەی بینا و زۆربوونی قوتابی
خوێندنی كوردی لە كەركووك چوار دەوامی و دژایەتی بەردەوام
كورتەیەكی بەرنامەكە
خوێندنی كوردی لە شاری كەركووك رووبەڕووی چەندین قەیرانی گەورە بووەتەوە، لەوانە كەمیی بینای قوتابخانەكان، زۆربوونی ژمارەی قوتابیان و دابینەنەكردنی مووچەی مامۆستایانی خوێندنی كوردی لەلایەن حكومەتی عێراقەوە. ئەم مژاری ئەمجارەی بەرنامەی لەگەڵ رەنج بوو.
لە بەرنامەكەدا چەندین بەرپرسی بوارە جیاوازەكان ئامادەبوون و گفتوگۆی چڕیان لەبارەی گرفتەكانی خوێندنی كوردی لەپارێزگای كەركووك كرد
كامەران عەلی، بەڕێوەبەری خوێندنی كوردی لە كەركووك، ئاماژە بەوە دەكات كە "ئێمە دووجار لە قەیرانداین، جگە لە وەزارەتی پەروەردەی كوردستان كەس خۆی بە خاوەنمان نازانێ." ئەو هەروەها جەخت لەسەر ئەو دژایەتییە دەكاتەوە كە خوێندنی كوردی لە كەركووك رووبەڕووی دەبێتەوە.
فەهمی بورهان، سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، كێشەكانی خوێندنی كوردی بە "سیاسی" دەزانێت نەك "ئیداری" و پێشنیاز دەكات كە لە دادگای فیدراڵی سكاڵا تۆمار بكرێت بۆ دابینكردنی مافەكانی قوتابیانی كورد.
حەسەن مەجید، سەرۆكی كوتلەی پارتی لە ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك، داوای پێكهێنانی لیژنەیەكی تایبەت دەكات بۆ سەردانیكردنی قوتابخانەكان و ئاشكراكردنی كەم و كوڕییەكان. هەروەها پێشنیازی ئەوەش دەكات كە قوتابخانەی نوێ بە پارەی پترۆدۆلار دروست بكرێن و ژووری وەرزش و هونەریش بۆ خوێندنی كوردی بەكاربهێنرێن.
مامۆستایان و قوتابیانیش باسی دۆخە سەختەكەیان دەكەن، لەوانە كەمیی بینا، قەرەباڵغی پۆلەكان، و گرفتی خوێندن بە زمانی كوردی لە زانكۆكان. یەكێك لە قوتابیان باس لەوە دەكات كە "12 ساڵ بە كوردی دەخوێنین، كە دەچینە زانكۆ گرفتمان بۆ دروست دەبێت، چونكە خوێندنەكە بەزمانی عەرەبییە."
قەیرانی بینا و زۆربوونی قوتابی
كامەران عەلی، بەڕێوەبەری خوێندنی كوردی لە كەركووك، باس لە قەیرانی گەورەی بینا و ژمارەی قوتابیان دەكات. ئەو ئاماژە بەوە دەدات كە ساڵانە ژمارەیەكی زۆر قوتابی لە خوێندنی عەرەبییەوە روو لە خوێندنی كوردی دەكەن، بەڵام بینای پێویست بۆ لەخۆگرتنیان نییە. "پار نزیكەی 500 قوتابی لە خوێندنی عەرەبییەوە هاتنە خوێندنی كوردی، ئەمساڵیش تاوەكو ئێستا 250 هاتوو".
ئەو باس لەوە دەكات كە زیاتر لە "100 قوتابخانەمان پێویستی بە نۆژەنكردنەوەیە" و دەشڵێت "لە دوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە یەك قوتابخانە بۆ ناوچە كوردییەكان نەكراوە." ئەمەش لە كاتێكدایە كە رێكخراوی بارزانی لە ماوەی ساڵێكدا 20 قوتابخانەی نۆژەنكردووەتەوە.
سەروكەوت فایەق، ئەندامی دەستەی كارگێڕی لقی كەركووكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان، ئەمە بە دژایەتیكردن وەسف دەكات و دەڵێت "وەك خوێندنی كوردی لە كەركووك دژایەتییەكی زۆر دەكرێین، لە رووی رووبەرەوە هەر قوتابخانەیەكی عەرەبی سێ هێندەی ئەوانەی ئێمەیە".
مامۆستایان باسی دۆخی كارەساتبار دەكەن، كە بینای قوتابخانەكانیان كۆن و ناگونجاوە. یەكێك لە مامۆستایان دەڵێت، "بینای قوتابخانەكەی ئێمە لە 1961وە دروست كراوە، قوتابییەكانم بۆ سەرئاو دەچنە بینای قوتابخانەیەكی دیكە".
قوتابییان هەروەها گلەیی دەكەن لە قەرەباڵغی پۆلەكان، كە "پۆلەكانمان هەموو قەرەباڵخن 35 بۆ 40 قوتابی تێدایە".
كێشەی مووچە و دژایەتی سیاسی
رەئوف سەعدوڵڵا، سەرپەرشتیاری یەكەمی بنەڕەتی لە كەركووك، باس لە كێشەی مووچەی مامۆستایانی كوردی دەكات كە لەلایەن بەغداوە دابین ناكرێت. "داهاتی هەموو شارەكەمان بەغدا دەیبات، كەچی مووچەی مامۆستایانی كوردی خەرج ناكات. خۆزگە ئەو هاوكارییەی وەزارەتی پەروەردەی كوردستان دەیكات پەروەردەی بەغدا بیكردایە".
فەهمی بورهان، سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، ئەم كێشانە بە سیاسی دەزانێت. "كێشەی ئێمە لەگەڵ بەغدا لەسەر زمان و كوردبوونە". ئەو ئاماژە بە بڕیارێكی وەزارەتی خوێندنی باڵا دەكات كە "قوتابی كورد بۆی نییە بە زمانی كوردی وەڵام بداتەوە." وێڕای ئەوەی بڕیارەكە بە زارەكی هەڵوەشاوەتەوە، بەڵام بە بڕیاری فەرمی نەكراوە.
بورهان، جەخت لەسەر مافی زمانی كوردی دەكاتەوە بەپێی دەستوور و پێشنیار دەكات كە سكاڵا لە دادگای فیدراڵی تۆمار بكرێت. "بەپێی ماددەی چواری دەستوور زمانی كوردی زمانێكی فەرمییە، بەڵام لە واقعدا بەو جۆرە نییە، دەبێت لە دادگای فیدراڵی سكاڵا تۆمار بكەین بەدڵنیاییەوە دەیبینەوە".
چارەسەر و هیوای داهاتوو
حەسەن مەجید، سەرۆكی كوتلەی پارتی لە ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك، داوا دەكات كە لیژنەیەك دروست بكرێت بۆ سەردانی قوتابخانەكان و كەم و كوڕییەكان بكەنە راپۆرتێك و ئەو دەڵێت "پێویستە ژووری وەرزش و هونەریش بۆ خوێندن بەكاربهێنرێ". هەروەها پێشنیاز دەكات كە ژمارەی قوتابیانی پۆلێك لە 30 كەس كەمتر نەبێت و هاوكات قوتابخانەی نوێ بە پارەی پترۆدۆلار دروست بكرێن. "پێویستە سەرمایەداران وەك مزگەوت قوتابخانەش دروست بكەن."
مامۆستایان و قوتابیان هیوایان بە چارەسەركردنی كێشەكانە، بەڵام هاوكات نیگەرانن لە بێدەنگەی لایەنە پەیوەندیدارەكان. یەكێك لە مامۆستایان دەڵێت "ساڵ لە دوای ساڵ گرفتەكانمان زیاد دەكات، بەڵام هەر لە خزمەت بە منداڵی كورد بەردەوامین".
كامەران عەلی، هیوای بە پارێزگاری ئێستای كەركووك دەربڕی كە كوردە و لە رێگای ئەوەوە بەشێك لە كێشەكان چارەسەر بكرێن. "هیوایەكمان بەوەیە كە ئێستا پارێزگار كوردە، بەڵكو لە رێگای ئەوەوە بەشێك لە كێشەكانمان چارەسەربێت".
خوێندنی كوردی لە كەركووك چوار دەوامی و دژایەتی بەردەوام
كورتەیەكی بەرنامەكە
خوێندنی كوردی لە شاری كەركووك رووبەڕووی چەندین قەیرانی گەورە بووەتەوە، لەوانە كەمیی بینای قوتابخانەكان، زۆربوونی ژمارەی قوتابیان و دابینەنەكردنی مووچەی مامۆستایانی خوێندنی كوردی لەلایەن حكومەتی عێراقەوە. ئەم مژاری ئەمجارەی بەرنامەی لەگەڵ رەنج بوو.
لە بەرنامەكەدا چەندین بەرپرسی بوارە جیاوازەكان ئامادەبوون و گفتوگۆی چڕیان لەبارەی گرفتەكانی خوێندنی كوردی لەپارێزگای كەركووك كرد
كامەران عەلی، بەڕێوەبەری خوێندنی كوردی لە كەركووك، ئاماژە بەوە دەكات كە "ئێمە دووجار لە قەیرانداین، جگە لە وەزارەتی پەروەردەی كوردستان كەس خۆی بە خاوەنمان نازانێ." ئەو هەروەها جەخت لەسەر ئەو دژایەتییە دەكاتەوە كە خوێندنی كوردی لە كەركووك رووبەڕووی دەبێتەوە.
فەهمی بورهان، سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، كێشەكانی خوێندنی كوردی بە "سیاسی" دەزانێت نەك "ئیداری" و پێشنیاز دەكات كە لە دادگای فیدراڵی سكاڵا تۆمار بكرێت بۆ دابینكردنی مافەكانی قوتابیانی كورد.
حەسەن مەجید، سەرۆكی كوتلەی پارتی لە ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك، داوای پێكهێنانی لیژنەیەكی تایبەت دەكات بۆ سەردانیكردنی قوتابخانەكان و ئاشكراكردنی كەم و كوڕییەكان. هەروەها پێشنیازی ئەوەش دەكات كە قوتابخانەی نوێ بە پارەی پترۆدۆلار دروست بكرێن و ژووری وەرزش و هونەریش بۆ خوێندنی كوردی بەكاربهێنرێن.
مامۆستایان و قوتابیانیش باسی دۆخە سەختەكەیان دەكەن، لەوانە كەمیی بینا، قەرەباڵغی پۆلەكان، و گرفتی خوێندن بە زمانی كوردی لە زانكۆكان. یەكێك لە قوتابیان باس لەوە دەكات كە "12 ساڵ بە كوردی دەخوێنین، كە دەچینە زانكۆ گرفتمان بۆ دروست دەبێت، چونكە خوێندنەكە بەزمانی عەرەبییە."
قەیرانی بینا و زۆربوونی قوتابی
كامەران عەلی، بەڕێوەبەری خوێندنی كوردی لە كەركووك، باس لە قەیرانی گەورەی بینا و ژمارەی قوتابیان دەكات. ئەو ئاماژە بەوە دەدات كە ساڵانە ژمارەیەكی زۆر قوتابی لە خوێندنی عەرەبییەوە روو لە خوێندنی كوردی دەكەن، بەڵام بینای پێویست بۆ لەخۆگرتنیان نییە. "پار نزیكەی 500 قوتابی لە خوێندنی عەرەبییەوە هاتنە خوێندنی كوردی، ئەمساڵیش تاوەكو ئێستا 250 هاتوو".
ئەو باس لەوە دەكات كە زیاتر لە "100 قوتابخانەمان پێویستی بە نۆژەنكردنەوەیە" و دەشڵێت "لە دوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە یەك قوتابخانە بۆ ناوچە كوردییەكان نەكراوە." ئەمەش لە كاتێكدایە كە رێكخراوی بارزانی لە ماوەی ساڵێكدا 20 قوتابخانەی نۆژەنكردووەتەوە.
سەروكەوت فایەق، ئەندامی دەستەی كارگێڕی لقی كەركووكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان، ئەمە بە دژایەتیكردن وەسف دەكات و دەڵێت "وەك خوێندنی كوردی لە كەركووك دژایەتییەكی زۆر دەكرێین، لە رووی رووبەرەوە هەر قوتابخانەیەكی عەرەبی سێ هێندەی ئەوانەی ئێمەیە".
مامۆستایان باسی دۆخی كارەساتبار دەكەن، كە بینای قوتابخانەكانیان كۆن و ناگونجاوە. یەكێك لە مامۆستایان دەڵێت، "بینای قوتابخانەكەی ئێمە لە 1961وە دروست كراوە، قوتابییەكانم بۆ سەرئاو دەچنە بینای قوتابخانەیەكی دیكە".
قوتابییان هەروەها گلەیی دەكەن لە قەرەباڵغی پۆلەكان، كە "پۆلەكانمان هەموو قەرەباڵخن 35 بۆ 40 قوتابی تێدایە".
كێشەی مووچە و دژایەتی سیاسی
رەئوف سەعدوڵڵا، سەرپەرشتیاری یەكەمی بنەڕەتی لە كەركووك، باس لە كێشەی مووچەی مامۆستایانی كوردی دەكات كە لەلایەن بەغداوە دابین ناكرێت. "داهاتی هەموو شارەكەمان بەغدا دەیبات، كەچی مووچەی مامۆستایانی كوردی خەرج ناكات. خۆزگە ئەو هاوكارییەی وەزارەتی پەروەردەی كوردستان دەیكات پەروەردەی بەغدا بیكردایە".
فەهمی بورهان، سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، ئەم كێشانە بە سیاسی دەزانێت. "كێشەی ئێمە لەگەڵ بەغدا لەسەر زمان و كوردبوونە". ئەو ئاماژە بە بڕیارێكی وەزارەتی خوێندنی باڵا دەكات كە "قوتابی كورد بۆی نییە بە زمانی كوردی وەڵام بداتەوە." وێڕای ئەوەی بڕیارەكە بە زارەكی هەڵوەشاوەتەوە، بەڵام بە بڕیاری فەرمی نەكراوە.
بورهان، جەخت لەسەر مافی زمانی كوردی دەكاتەوە بەپێی دەستوور و پێشنیار دەكات كە سكاڵا لە دادگای فیدراڵی تۆمار بكرێت. "بەپێی ماددەی چواری دەستوور زمانی كوردی زمانێكی فەرمییە، بەڵام لە واقعدا بەو جۆرە نییە، دەبێت لە دادگای فیدراڵی سكاڵا تۆمار بكەین بەدڵنیاییەوە دەیبینەوە".
چارەسەر و هیوای داهاتوو
حەسەن مەجید، سەرۆكی كوتلەی پارتی لە ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك، داوا دەكات كە لیژنەیەك دروست بكرێت بۆ سەردانی قوتابخانەكان و كەم و كوڕییەكان بكەنە راپۆرتێك و ئەو دەڵێت "پێویستە ژووری وەرزش و هونەریش بۆ خوێندن بەكاربهێنرێ". هەروەها پێشنیاز دەكات كە ژمارەی قوتابیانی پۆلێك لە 30 كەس كەمتر نەبێت و هاوكات قوتابخانەی نوێ بە پارەی پترۆدۆلار دروست بكرێن. "پێویستە سەرمایەداران وەك مزگەوت قوتابخانەش دروست بكەن."
مامۆستایان و قوتابیان هیوایان بە چارەسەركردنی كێشەكانە، بەڵام هاوكات نیگەرانن لە بێدەنگەی لایەنە پەیوەندیدارەكان. یەكێك لە مامۆستایان دەڵێت "ساڵ لە دوای ساڵ گرفتەكانمان زیاد دەكات، بەڵام هەر لە خزمەت بە منداڵی كورد بەردەوامین".
كامەران عەلی، هیوای بە پارێزگاری ئێستای كەركووك دەربڕی كە كوردە و لە رێگای ئەوەوە بەشێك لە كێشەكان چارەسەر بكرێن. "هیوایەكمان بەوەیە كە ئێستا پارێزگار كوردە، بەڵكو لە رێگای ئەوەوە بەشێك لە كێشەكانمان چارەسەربێت".
بهشی بكه لە
