رۆژی هیوا جەمال بەرپرسانی بەردەڕەش رووبەڕووی رەخنەی هاووڵاتییان دەکاتەوە

رۆژی هیوا جەمال بەرپرسانی بەردەڕەش رووبەڕووی رەخنەی هاووڵاتییان دەکاتەوە: کێشەکانی ئاو، رێگەوبان و کشتوکاڵ لە پێشەوەن

بەرنامەی (رۆژی هیوا جەمال)ی تۆڕی میدیایی رووداو، ئەمڕۆ پێنجشەممە، 25-9-2025، لە دڵی قەزای بەردەڕەشەوە، دۆسیەی خزمەتگوزاری و کێشە و گرفتەکانی ئەو دەڤەرەی هەڵدایەوە. بەرپرسانی ئیداری و خزمەتگوزاریی قەزاکە لەگەڵ نوێنەری جووتیاران و چالاکڤانان، رووبەڕووی یەکدی و پرسیاری هاووڵاتییان بوونەوە. لە کاتێکدا بەردەڕەش وەک یەکێک لە ناوچە هەرە بەپیتەکانی کشتوکاڵی لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی کوردستان ناسراوە، هاووڵاتییانی سکاڵایان لە کەمیی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەکان هەیە، لەوانە رێگەوبانی خراپ، نەبوونی نەخۆشخانەی گشتی و کێشەی بە بازاڕکردنی بەرهەمە کشتوکاڵییەکانیان. لە بەرامبەردا، بەرپرسان باسیان لە چەندین پڕۆژەی ستراتیژیی گەورە کرد کە بەڵێن دەدەن سیمای قەزاکە بگۆڕن.

بەڕێوەبەری ئاوی بەردەڕەش: پڕۆژەی ستراتیژیی 428 ملیار دیناری کۆتایی بە کێشەی ئاو دەهێنێت

رێبەر نازم، بەڕێوەبەری ئاوی بەردەڕەش، مژدەی جێبەجێکردنی گەورەترین پڕۆژەی ئاوی ستراتیژیی لە سنوورەکەدا راگەیاند. ناوبراو ئاشکرای کرد کە پڕۆژەیەک بە گوژمەی 428 ملیار دینار لەسەر زێی گەورە جێبەجێ دەکرێت، کە ئاوی خواردنەوە بۆ سەنتەری قەزای بەردەڕەش، سێ ناحییەکەی (کەڵەک، روڤیا، دارەتوو) و 95 گوند دابین دەکات. رێبەر نازم گوتی: "ئەم پڕۆژەیە وادەکات چیتر پشت بە ئاوی ژێرزەوی نەبەستین کە بەهۆی کەمبوونەوەی بارانبارین و بوونی زیاتر لە هەزار بیری کشتوکاڵی، ئاستەکەی بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە."

سەبارەت بە دۆخی ئێستای ئاو، بەڕێوەبەری ئاو جەختی کردەوە: "لە ماوەی کابینەی نۆیەمدا زیاتر لە 5 ملیار دینار بۆ پڕۆژەکانی ئاو تەرخان کراوە و هیچ گوندێکمان نییە کێشەی نەبوونی ئاوی خواردنەوەی هەبێت. هەرچەندە لە سەرەتای هاوینان کێشەی کاتی دروست دەبێت، بەڵام بەخێرایی چارەسەر دەکرێن." ناوبراو دڵنیاییشی دا کە پێش بەکارهێنانی ئاوی هەر بیرێک، پشکنینی کیمیایی، فیزیایی و بایۆلۆجیی بۆ دەکرێت.

سەرۆکی شارەوانی: 20 ملیار دینارمان پێویستە بۆ رێگەوبان و پلانی دابەشکردنی 4 هەزار پارچە زەویمان هەیە

سیروان حەسەن، سەرۆکی شارەوانیی بەردەڕەش، دان بەوەدا دەنێت کە خزمەتگوزارییەکان، بەتایبەتی رێگەوبانەکان، لە ئاستی پێویستدا نین. هۆکارەکەشی گەڕاندەوە بۆ فراوانبوونی خێرای قەزاکە لە دوای ساڵی 2007، کە بەبێ پلانی پێشوەختەی ژێرخانیی پێویست بووە. سیروان حەسەن رایگەیاند: "تەنیا بۆ چارەسەرکردنی کێشەی رێگەوبانەکانی نێو سەنتەری قەزاکە، پێویستمان بە 20 ملیار دینارە."

لەگەڵ ئەوەشدا، سەرۆکی شارەوانی باسی لە پڕۆژەکانی چوار ساڵی رابردوو کرد و گوتی: "لە ماوەی ئەم چوار ساڵەدا بە گوژمەی 6 ملیار دینار پڕۆژەمان جێبەجێ کردووە." گەورەترین مژدەی سەرۆکی شارەوانی بۆ فەرمانبەران بوو، کە ئاشکرای کرد پلانیان هەیە لە داهاتوویەکی نزیکدا لەنێوان 4 بۆ 5 هەزار پارچە زەوی بەسەر فەرمانبەرانی شایستەدا دابەش بکەن. هەروەها دانی بەوەدا نا کە نەبوونی گەراجێکی مۆدێرن لە سەنتەری قەزاکەدا کێشەی قەرەباڵغیی دروست کردووە و پلانیان بۆ چارەسەرکردنی هەیە.

کەرتی کشتوکاڵ؛ گەنجینەی بەردەڕەش لەنێوان سکاڵای جووتیاران و کێشەی بە بازاڕکردندا

کەرتی کشتوکاڵ کە دەگوترێت "نەوتی سپی"ی بەردەڕەشە، بووە گەرمترین تەوەرەی بەرنامەکە. سەبری حەسەن کە وەک چالاکڤانێکی بەردەڕەش بەشدار بوو، بە توندی رەخنەی لە سیستەمی وەرگرتنی گەنم و رەسید (پسوولەی وەرگرتن) گرت و گوتی: "گەندەڵییەکی گەورە لە پرسی رەسیددا هەیە. کەسی وا هەیە یەک بست زەوی نییە، بەڵام رەسیدی 100 تۆن گەنمی پێدراوە و بە پارە دەیفرۆشێتەوە، لە کاتێکدا جووتیاری راستەقینە بەرهەمەکەی ساغ نابێتەوە." هەروەها باسی لە کێشەی ساخکردنەوەی پەتاتە کرد کە بەهۆی نەبوونی پلانی تۆکمەوە، زۆرجار بە نرخێکی هەرزان dەیفرۆشن یان لە کۆگاکاندا هەڵیدەگرن.

لەلایەکی دیکەوە، تەحسین سلێمان، بەڕێوەبەری کشتوکاڵی بەردەڕەش، بەرگری لە کارەکانیان کرد و کێشەی رەسیدی گەنمی گەڕاندەوە بۆ حکومەتی فیدراڵی. ئەو گوتی: "بەرهەمی گەنمی ئەمساڵی بەردەڕەش 106 هەزار تۆن بوو، بەڵام بەغدا تەنیا رەسیدی 25 هەزار تۆنی بۆ تەرخان کردووین. ئەمە کێشەیەکی نیشتمانییە و تەنیا تایبەت نییە بە ئێمە." ناوبراو جەختی کردەوە کە کار دەکەن بۆ ناساندن و براندکردنی بەرهەمەکانی بەردەڕەش، بەتایبەتی پەتاتە، لە بازاڕەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق.
لای خۆیەوە نادر عیزەت، جووتیاری نموونەیی، رەخنەی لە شێوازی رەسیدی گەنمی جووتیاران هەبوو و رایگەیاند "هیچ جووتیارێک نییە ئەو کێشەیەی نەبێت". جەختیشیکردەوە "کێشەی سەرەکیی جووتیاران، کەمیی نرخ و بێبازاڕییە، بەو نرخەی ئێستا جووتیاران قازانج ناکەن". 

پەروەردەی بەردەڕەش؛ چارەسەری کاتی بۆ کێشەی شێوەزار و داوای دامەزراندنی مامۆستای پسپۆڕ دەکرێت

نیزام یاسین، بەڕێوەبەری پەروەردەی بەردەڕەش، ئاشکرای کرد کە یەکێک لە گەورەترین ئاڵنگارییەکانی بەردەم کەرتی پەروەردە لە سنوورەکەیان، پرسی شێوەزارە. قوتابییان لە ماڵەوە بە شێوەزاری سۆرانی قسە دەکەن، بەڵام پرۆگرامی فەرمیی خوێندن بە شێوەزاری بادینییە. نیزام یاسین گوتی: "خۆشبەختانە بۆ پۆلی 12ی ئامادەیی ئەم کێشەیەمان چارەسەر کردووە و پرسیارەکان بە هەردوو شێوەزار بۆ قوتابییان دابین دەکرێن."

هاوکات، باسی لەوە کرد کە 35%ی قوتابخانەکانی سنووری بەردەڕەش دوو دەوامین و پێویستیان بە نۆژەنکردنەوەی 13 قوتابخانەی دیکە هەیە، هەروەها کەمیی مامۆستای پسپۆڕیان هەیە لە بوارەکانی زانست و بیرکاریدا. سەبارەت بە مامۆستایانی وانەbێژ، بەڕێوەبەری پەروەردە رایگەیاند کە ئەو وانەبێژانەی وازیان هێناوە، ناویان لە لیستەکان سڕاوەتەوە و شوێنەکانیان بە مامۆستای گرێبەست پڕکراوەتەوە.

ناحییەکانی رۆڤیا و کەڵەک؛ نەخۆشخانەیەک هەشت ساڵە چاوەڕێی کردنەوەیە و فراوانبوونی گوندەکان کێشە دروست دەکات
بەڕێوەبەرانی ناحییەکانی کەڵەک و رۆڤیا، عەنتەر فەرهاد و مەنهەل موەفەق، تیشکیان خستە سەر کێشەی فراوانبوونی بێپلانی گوندەکان. هۆکارەکەشیان گەڕاندەوە بۆ نەخشەی کۆنی گوندەکان کە هی ساڵی 1957ـە و لەگەڵ گەشەی دانیشتوواندا ناگونجێت. هەردووکیان هیوایان بە رێنمایی ژمارە دووی ساڵی 2024 خواست، کە کارئاسانی دەکات بۆ رێکخستنەوەی ئەو خانووانەی لە دەرەوەی سنووری گوندەکان دروستکراون.

یەکێک لە خاڵە جەوهەرییەکان کە لەلایەن بەڕێوەبەری ناحیەی رۆڤیاوە خرایەڕوو، پرسی نەخۆشخانەی منداڵبوونی ناحییەکە بوو. مەنهەل موەفەق گوتی: "ماوەی هەشت ساڵە ئەم نەخۆشخانەیە 100% تەواو بووە، بەڵام بەداخەوە تاوەکو ئێستا بەهۆی نەبوونی میلاکی پێویستەوە دەرگاکانی بەڕووی هاووڵاتییاندا نەکراوەتەوە."

چالاکڤانێک: خەڵک ماندووە لە بەڵێن و داوای خزمەتگوزاریی بەرجەستە دەکات

سەبری محەممەد، وەک دەنگی ناڕازیی بەشێک لە هاووڵاتییان، بە تووندی رەخنەی لە دۆخی خزمەتگوزارییەکان گرت. ئەو گوتی: "رێگەوبانەکانمان، بەتایبەتی رێگەی نێوان کەڵەک و بەردەڕەش، لە دۆخێکی زۆر خراپدان. نەخۆشخانەیەکی گشتیمان نییە کە شایستەی ئەم قەزا گەورەیە بێت. لە کاتێکدا لەنێوان دوو رووباری گەورەداین (زێی گەورە و خازر)، بەڵام هیچ پلانێکی گەشتیاریی تۆکمەمان نییە."

ئەو جەختی کردەوە کە خەڵک لە بەڵێنی بێ کردار ماندوو بووە و داوای کرد کە بەرپرسان گوێ لە داواکارییەکانیان بگرن و پڕۆژەکان بە شێوەیەکی خێرا و کارا جێبەجێ بکەن.

رۆژی هیوا جەمال

شۆیەکی 40 خولەکییە هەموو بەیانییەک کاژێر 08:00 بەشێوەی زیندوو پێشکێش دەکرێت. تێیدا گفتوگۆی پڕ زانیاری لەگەڵ کەسانێک دەکرێ کە مەرج نییە لەنێو هەواڵەکاندا ناسراوبن، بەڵام مژارەکانیان زۆر گرنگن. هەوڵدەدرێ لە رێگەی چیرۆکە کەسییەکانەوە باشتر و ئاسانتر زانیاری بگەیێندرێتە خەڵک.

لە ماوەی بەرنامەکەدا هەوڵدەدرێ وەرگر بەشی تەواوی رۆژەکە بەرچاوڕوونیی هەبێ سەبارەت بەو شتانەی لە کوردستان و ناوچەکە و جیهانیش روودەدەن. هەموو بەیانییەکیش هیوا جەمال راستی و ناڕاستیی زانیارییەک ئاشکرا دەکات کە لەنێو خەڵک دا بڵاوبوونەتەوە. 

دیوێکی جیاوازی دیکەی ئەم شۆیە، گەنگەشەی پێشکێشکارە لەنێو خەڵک و لەسەر شەقام لەسەر ئەو مژارانەی رای گشتییان بەخۆیەوە سەرقاڵ کردووە. 

ئامانجی شۆیەکە ئەوەیە وەرگری کوردستانی لە هەواڵی ساختە (فەیک نیوز) دووربخاتەوە. وابکات هەمیشە بۆ زانینی ئەوەی بڕیار وایە بەدرێژایی رۆژ و رۆژانی دواتر رووبدات بگەڕێتەوە بۆ (رۆژی هیوا جەمال).