Kürt tarihinin yakın döneminde, özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşanan direnişler ve başkaldırılar, yalnızca bölgesel değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal açıdan da önemli bir dönüm noktası teşkil etmektedir. 1925 Şeyh Sait Direnişi ve ardından yaşanan Ağrı direnişleri, Kürt milletinin örgütlenme eksikliği ve parçalı siyaset yapısının yol açtığı olumsuz sonuçların açık göstergesidir. Bu süreçte, iç ihanetler ve yerel işbirlikçilerin etkisi, direnişin başarısızlıkla sonuçlanmasına katkıda bulunmuştur.
Örneğin, Şeyh Sait direnişi sırasında, Ağrı direnişlerinden sorumlu olan yerel önderler Bro Heske Tellî ve Kör Hüseyin Paşa, Şeyh Sait ve ekibinin İran’a sığınmasına yardımcı olmak yerine geçişlerini engellemişlerdir.
Aynı dönemde Azadî Hareketi’ne sızmış olan Binbaşı Kasım, Şeyh Sait’in bacanağı ve Cibranlı Halit’in eniştesi olarak, direnişe ciddi zararlar vermiştir.
Dersim Direnişi sırasında da benzer iç ihanetler gözlemlenmiştir; Seyyit Rıza’nın yeğeni Rayber, devlet güçleriyle iş birliği yaparak direniş önderleri Alişer ve Zarîfe’yi hedef almış, Zeynele’nin öldürülmesine yol açmıştır. Bu ihanetler, yalnızca direnişin moralini zedelemekle kalmamış, aynı zamanda uluslararası anti-Kürt politikalarla birleştiğinde, yenilgilerimizin temel nedenlerinden biri olmuştur.
Buna karşın, Kürt kadınları bu tarihsel süreçte direnişin en onurlu ve yürekli simgeleri olarak öne çıkmıştır.
Ağrı Direnişi’nde Gülnaz Hanım, büyük kardeşi İzzet Bey’in etkisiyle katıldığı mücadelede uzun süre sembolik bir liderlik rolü üstlenmiştir. Tutuklanmasına rağmen, kardeşi ve oğlu Siddik Bey’in ölüm haberini aldıktan sonra sergilediği duruş, hem kişisel hem de kolektif direnişin onurunu temsil etmektedir:
Önce elini ağabeyinin kesik başına sürmüş, ardından oğlunun başını tanımış ve halkının özgürlük mücadelesi uğruna hayatını adadığına dair güçlü bir ifade ortaya koymuştur.
Benzer bir biçimde, Şeyh Sait direnişinin diğer önemli kadın figürlerinden Tellî, çatışmalar sırasında yaralanmış ve kendi isteğiyle esir düşmemek için eşinin elleriyle hayatını kaybetmeyi tercih etmiştir.
Bu örnekler, Kürt kadınlarının özgürlük ve onur mücadelesindeki kritik rollerini ve erkek egemen direniş yapılarına rağmen sergiledikleri cesareti ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak, tarihsel olarak Kürt direnişlerinin yaşadığı zorluklar, iç ihanetler ve dış baskılarla birleşmiş olsa da, kadınların gösterdiği kararlılık ve fedakârlık, Kürt milletinin özgürlük mücadelesinde her zaman belirleyici bir rol oynamıştır. Kadınların bu yürekli duruşları, toplumsal hafızada hem bir direniş simgesi hem de ulusal bilinç yaratma açısından temel bir referans noktasıdır.
Kaynaklar
1. Kürt direnişleri ve Şeyh Sait Hareketi ile ilgili arşiv belgeleri ve tanıklıklar.
2. Dersim Direnişi ve Alişer-Zarîfe olayı üzerine saha çalışmaları ve yerel tarih kaynakları.
3. Aile ve yakın tanıkların röportajları, özellikle Gülnaz Hanım ve Tellî’nin tanıklıkları.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın