لە بەغدا، لە پشت دەرگا داخراوەکان و لەنێو کۆشکە سیاسییەکاندا، پرسیاری یەکلاکەرەوە ئەوە نییە کێ زۆرترین دەنگی لە سندووقەکان بەدەستهێناوە، بەڵکو پرسیارەکە ئەوەیە: "کێ دەبێتە سەرۆکوەزیران؟"، بەپێی بەدواداچوونە مەیدانییەکانی رووداو و زانیارییە تایبەتەکان، دیاریکردنی سەرۆکوەزیرانی داهاتووی عێراق بەندە بە رێککەوتنێکی ئاڵۆزی نێوان جەمسەرەکانی ماڵی شیعە و دواتر رازیکردنی کورد و سوننە.
لەکاتێکدا لوبنان بە وڵاتی جوانی و کەشوهەوای سەرنجڕاکێش ناسراوە، ماوەی چەند ساڵێکە دانیشتووانەکەی بەردەوام هەواڵی جەنگ و ناسەقامگیری دەبیستن. سەردانێکی بەیرووت بۆ تێگەیشتن لە دۆخەکە، دوو پرسیاری سەرەکی دەوروژێنێت: ئایا حیزبوڵڵا چەکەکانی رادەستی دەوڵەت دەکات؟ یان لوبنان بەرەو جەنگێکی دیکە هەنگاو دەنێت؟
هەموو رێککەوتنێکی سیاسی، بگرە هەموو بەڵێنێک ئەگەری هەیە ببێتە پریشکی ئاگر. ئەمە لە کەرکووک وایە، باسی قەیرانێک دەکەین، نە لەسەر نەوتە و نە لەسەر خاک. بەڵکو لەسەر پۆستی پارێزگارە.
زۆنگاوەکانی باشووری عێراق، کە وەک شوێنەوارێکی سروشتی و کولتووریی جیهانی لەلایەن یونسکۆوە ناسێنراون، خەریکە بە بەرچاوی هەموو دنیاوە دەمرن.
لە 15ی نیسانی 2025ەوە، هەموو بازرگانییەک وەستا، بژێوی هەزاران کەس وەستا... تاوەکو 6ی ئایار، رۆژی رێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراقی فیدراڵ. لەم بەرنامەیەدا سەرۆکی دەستەی دەروازە سنورییەکانی عێراق تەواوی رێککەوتنەکە باس دەکات.
کاتێک لە کەرکووکەوە بەرەو بەغدا دەچیت، لەگەڵ نزیکبوونەوەی زیاتر لە پایتەختەکە، دەسەڵاتی گرووپە شیعییەکان زیاتر دەردەکەوێت. ئاڵا رەش و سەوزەکان لە رێگەدا بە بەردەوامی دەبینرێن، وەکو شایەتێک بۆ هەژموونێک کە چاو ناتوانێت هەڵەی تێدا بکات.
لە باکووری کوردستان، سەرەڕای سەختیی ژیان و قورسیی ئاستەنگەکان، هێشتا هیوایەک بۆ ئاشتی لەگەڵ تورکیا بوونی هەیە. پاش 26 ساڵ لە زیندانیکردنی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، پرۆسەیەکی نوێی ئاشتی دەستیپێکردووە. رووداو لە ئامەدەوە تاوەکو عەمارا، زێدی لەدایکبوونی ئۆجەلان، چیرۆکی ئەم هەوڵە نوێیە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕێکی چەندین دەیە دەگێڕێتەوە.
تیمی بەرنامەی "هێشتا ماویەتی"ـی رووداو، لەبارەی پرۆسەی ئاشتی بوو لە تورکیا، تیمەکە لە ئامەدەوە سێ کاژێر و نیو رێگا دەبڕن بەرەو پارێزگای رووها و دەچنە گوندەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان.
پەرلەمانی عێراق هەمواری یاسای باری کەسێتی پەسند کرد کە رێگە دەدات بە پیاوانی ئایینی مەزهەبی شیعە گرێبەستی هاوسەرگیری بۆ کچان لەسەر بنەمای مەزهەبی جەعفەری ئەنجام بدەن. هێشتا ماویەتی لە راپۆرتێکی مەیدانی دا لە پارێزگاکانی باشووری عێراق ئاشکرای دەکات کە کچانی تەمەن 12-13 ساڵ بە شێوەیەکی بەرفراوان بەشوو دەدرێن.
کە ویستم بچم سووریای دوای ئەسەد ببینم، هەر کە یەکەم هەنگاوم هاویشت بۆ نێو خاکی ئەو وڵاتە، دیمەنی کۆچکردنی خەڵکم بینی کە لە سووریای نوێ هەڵدێن!
من چووبووم بەدوای پرسیارێکدا بگەڕێم، کە هەموو کەس ئەو پرسیارەی دەکرد، بەڵام هێشتا وەڵامەکە باش رووننەبووەتەوە، چی وایکرد یەکێک لە بەهێزترین دەسەڵاتی ناوچەکە، وا بە ئاسانی بڕووخێت؟ ئەسەد و هەرە نزیکەکانی هەڵاتوون، ئەوەی ئێستا وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە، پیاوێکە لە دیمەشق نەماوە.
محەممەد جەلالی دەڵێت، "هەژاری و گەندەڵی بوونە هۆی رووخانی رژێمی سووریا، نەک ئەو شەڕەی 13 ساڵە لە وڵاتەکە دەکرێت".
تووشبوون بە نەخۆشیی شێرپەنجە لە هەرێمی کوردستان رۆژ بە رۆژ لە زیادبووندایە. بەجۆرێک تەنیا لە نێوان ساڵانی 2020 بۆ 2023 لە شاری هەولێر، رێژەی تووشبوون بە شێرپەنجە 35.6٪ زیادیکردووە. لەنێو توشبووانیشدا رێژەی زیاتر ژنانن. لە سلێمانیش، نەخۆشخانەی هیوا تا دێت تووشبووی زیاتر تۆمار دەکات. بەگوێرەی ئامارە فەرمییەکانی ساڵی 2023 تەنیا لە نەخۆشخانەی هیوا، 3285 نەخۆش تۆمار کراون.
لە بەرنامەی ئەمجارەی (هێشتا ماویەتی) کە لەلایەن رۆژنامەڤانی تۆڕی میدیای رووداو، هیڤیدار ئەحمەد پێشکێش دەکرێت، تیشک خرایە سەر هێز و سەنگی ئۆپۆزیسیۆن لە هەرێمی کوردستان. لە بەرنامەکەدا باس لە سێ ئەگەر کرا کە لە پێکهێنانی کابینەی دەیەم ئەگەری روودانیان هەیە. لەو سێ بژاردەیە دەردەکەوێت کام لایەن حوکم دەکات و کام لایەن دەبنە دەنگی بەهێزی ئۆپۆزیسیۆن.
هەڵبژاردن کۆتاییهات، ئێستا هەموو لایەنێکی سیاسی و خەڵکی هەرێمی کوردستان ئەسیری دەستی پێکهێنانی حکومەتێکن. ئەنجامی هەڵبژاردنەکان، ململانێ بێوێنەکەی نێوان پارتی و یەکێتی، پێمان دەڵێن "کابینەی دەیەم بە ئاسانی لەدایک نابێت."
سەرژمێریی مانگی 11ی ئەم ساڵ لە عێراق، تەنیا سەرژمێری دانیشتووان نابێت، بەڵکو بەڵگەیەک دەبێت لەسەر داڕشتنەوەی نەخشەیەکی نوێ لە عێراق کە کێ تێیدا باڵا دەست دەبێت و کێش مافخوراو دەبێت. ئەمە تەنیا بە وەرگرتن و بڕیاری خەڵک دەبێ لە چوارچێوەی فۆڕمێک کە هێشتا دەستی پێنەکراوە، کەوتووەتە ژێر پرسیارێک کە پێکهاتەکان لەم وڵاتە لە داهاتووی خۆیان دەترسن.
هاونیشتمانییان رێگەی چەندین وڵات دەبڕن تا دەگەنە باکووری فەرەنسا. ئەو شوێنە دوایین خاڵی وشکانییە و ئەوەی لە پێشیانە نۆکەندی ئینگلیزە کە فەرەنسا و بەریتانیا لەیەکدی جیادەکاتەوە. لە نزیکترین خاڵدا دووریی ئەمبەر بۆ ئەوبەری نۆکەندەکە 34 کیلۆمەترە. کۆچبەران لە دانکیخ خێوەتیان هەڵداوە. چاوەڕێی هەڵهاتنی خۆرێکی نوێن بۆ ئەوەی لەگەڵ گزەنگی بەرەبەیان بچنە نێو بەمەلە چووپەکانیانەوە و خۆیان بدەنە دەستی بەزەیی دەریا و قاچاخچی.
لەسەر هێزی کورد لەبەغدا، گریمانەیەک دانراوە، کە ئەگەر هێزی کورد لە دوای 2003، لە بەغدا 100 خاڵی هەبووبێ، ئێستا بووەتە چەند؟ هەرچەندە وەڵامەکە ئاسان نییە. تیمی رووداو دەچنە ناوچەی قادسییە، لەوێ بەرپرسی باڵای عێراق نیشتەجێن و بڕیار لەسەر هەموو عێراق ئامادە دەکەن و جێبەجێشی دەکەن. کاتێ بەدوای وەڵامی پرسیاری هێزی کورددا دەگەڕان لە قادسییە، وەڵام هەبوو.
هەر 10 ساڵ جارێک گورزێکی بەردەکەوێ؛ شاری موسڵە، پایتەختی قووڵی سوننەی عێراق، ئەمە قسەیەکی باوی نێو موسڵاوییەکانە و تەواوکاری ئەم رستەیەش هەیە کە دەڵێن موسڵ جیاوازە، "هەموو شەوێ کە دەخەوین، رەنگە بەیانی هەستین حوکمێکی دیکە ببینین". چارەنووسی موسڵ چی لێدێت؟ ئەو پرسیارەیە کە خەڵکی شارەکە خۆیان لە "وەڵامەکەی" دەدزنەوە. بەرنامەی ئەم جارەی 'هێشتا ماویەتی' بە دیوە شارەوەکانی موسڵ و بەسەرهاتە نەگێڕدراوەکان ئاشناتان دەکات.
سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەروەک نووری مالیکی گوتی نێچیرڤان بارزانی "بە ئیرادەییەکی پۆڵایین و چارەسەرەوە هاتووە، بۆ چارەسەری کێشەکان بۆ بەغدا هاتووە". سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە نەخشە و بڕیار و بینینێکی نوێ گەیشتە بەغدا. سەردانێک کە دەتوانین بڵێین یەکلاییکەرەوە بوو بۆ رێگەگرتن لە دروستبوونی ئاڵۆزییەک، کە هەموو لایەک و خەڵکی کوردستان زۆر زەرەری لێ دەکرد.
