د. فازڵ حوسنو: نابێت هاووڵاتیبوون بە تورکبوون پێناسە بکرێت

 

 

پرۆفیسۆر د. فازڵ حوسنو، پڕۆفیسۆری یاسای دەستووری لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ رووداو باسی لە چەند مادە و پڕۆژەیاسایەکی دەستووری تورکیا کرد، کە بەشێکیان پەیوەندیدارن بە مافەکانی کورد و خوێندن بە زمانی کوردی لە تورکیا. 

 

ئەو پرۆفیسۆرە لەبارەی پرۆژەیاسای دەستووری ساڵی 2007 دەڵێت، "پرۆژەیاسای 2007 بەربەستەکانی بەردەم خوێندنی بە زمانی دایکی لادەبرد و دەکرا پرسی کورد چارەسەر بکات."

 

پرۆفیسۆر د. فازڵ حوسنو باس لەوەش دەکات، "لابردنی بڕگەی کۆتایی مادەی 42 رێگا بۆ خوێندنی کوردی دەکاتەوە" هەروەها"خوێندن بە زمانی دایک و خزمەتکردنی کورد پێویستین."

 

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، کۆتایی مانگی حوزەیرانی 2007 بوو، سەرۆکوەزیرانی ئەو کاتە و سەرۆککۆماری ئێستا، بەڕێز رەجەب تەیب ئەردۆغان، داوای ئامادەکردنی دەستوورێکی نوێ و مەدەنیی کرد، سەرۆکی کۆمیسیۆنەکەمان خوالێخۆشبوو ئەرگون ئۆزبودون بوو، ئەویش وەڵامێکی ئەرێنیی دایەوە و کۆمیسیۆنێک پێکهێنرا کە لە 6 ئەکادیمیست و پرۆفیسۆری یاسای دەستووری پێکهاتبوو، ئێمە دەستبەجێ لە ماوەیەکی زۆر کورتدا دەستمان بە کاری ئامادەکردنی رەشنووسی دەستوورەکە کرد، لە ماوەی دوو مانگدا رەشنووسێکمان ئامادە کرد، ئەمە رەشنووسێکی ئەکادیمی بوو، دواتر لەگەڵ بەرپرسانی ئاکپارتیدا کۆبووینەوە، کۆبوونەوەیەکی هاوبەشمان ئەنجام دا بۆ ئەوەی ببێتە دەقی ئاکپارتی، بەڵام دوای کۆبوونەوەی کۆتایی، ئەو رەشنووسەی ئێمە ئامادەمان کردبوو، نەبووە دەقی فەرمیی پارتییەکە، دواتر پێمان زانی کە سەرۆکوەزیرانی ئەو کاتە، بەهۆی هەڕەشەی داخستنی ئاکپارتییەوە، ئەو رەشنووسەی دەستووری لە رۆژەڤی خۆی دەرکردووە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بەرپرسان و کاربەدەستانی ئەو کاتە دواتر پێیان گوتین کە وەریان گرتووەتەوە، بێگومان ئەو کاتە تەنانەت لە ناوهێنانی دەستووری نوێش دەترسان، نەیاندەویست بێتە رۆژەڤەوە، ئێمە هۆکارەکەیمان نەدەزانی، بەڵام دواتر دەرکەوت کە هۆکارەکەی هەڕەشەی داخستن بووە، چونکە 6-7 مانگ دوای ئامادەکردنی رەشنووسی دەستوورەکەمان، بەڕاستی دۆسیەی داخستن لە دژی ئاکپارتی کرایەوە، واتە با بە راشکاوی بڵێین کە راستییەکی لەو شێوەیە هەبوو.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، ئەو کاتە واتە کاتێک رەشنووسێکی لەو شێوەیە ئامادە دەکرا، راستەوخۆ و ئاشکرا نەدەگوترا کە ئەم رەشنووسەی دەستوورە کێشەی کورد چارەسەر دەکات، بەڵام لە ئەنجامدا، کێشەیەکی کورد هەیە کە چارەسەر نەکراوە، ئەو کاتەش هەموومان دەمانزانی، ئێمە وەکو ئەندامانی کۆمیسیۆن دەمانزانی کە ئەم کێشەیە هەیە و پێویستە ئاوێک بەسەر ئەم ئاگرەدا بکرێت، هەڵبەت دەسەڵاتی ئاک پارتیش ئەمەی دەزانی، چونکە لە ساڵی 2005دا، کاتێک رەجەب تەیب ئەردۆغان هاتبووە ئامەد، گوتبووی کە ئەم کێشەیە کێشەی ئەوە، واتە ئەو پێویستیی رووبەڕووبوونەوەی ئەمەی دەربڕیبوو، ئێمە لە دەقی دەستوورەکەدا بە شێوەیەکی راستەوخۆ بۆ چارەسەریی کێشەی کورد رێسایەکمان دانەنا، تەنیا هەوڵمان دا ئەو خاڵانەی کە هەبوون و لە بەردەم چارەسەریی پرسی کورددا رێگر بوون، لایان ببەین.

 

 

د. فازڵ حوسنو: سەبارەت بە کێشەی کورد، تاوەکو ئەمڕۆ سێ داواکاریی سەرەکیی کورد هەن، چ لەلایەن بزووتنەوەی سیاسیی کوردەوە بێت، چ بە گشتی لەلایەن کوردەوە، یەکەمیان، داواکاریی گۆڕینی پێناسەی هاووڵاتیبوونە، چونکە هاووڵاتیبوون بە تورکبوون پێناسە کراوە، هەموو ئەو کوردانەی لە تورکیا دەژین، وەکو هاووڵاتیی تورک هەژمار دەکرێن، بەڵام تورکبوون پێناسەی ناسنامەیەکی نەتەوەییە، بۆیە کورد بە شێوەیەکی رەوا داوای گۆڕینی خاڵی هاووڵاتیبوون دەکەن، دووەم، ئەوان دەیانەوێت بڕگەی کۆتاییی ماددەی 42ی دەستوور کە مافی خوێندن بە زمانی دایک قەدەخە  دەکات، لاببرێت، سێیەمیش، داواکاریی بەهێزکردنی ئیدارە خۆجێیەکانە، واتە قبووڵکردنی شێوازێکی کارگێڕییی نامەرکەزییە، چونکە لە کۆتاییدا، پرسی کورد کە باسی دەکەین، پرسی ناسنامە و سەروەرییە، پرسی هاوبەشییە لە سەروەریدا، یان بە واتایەکی دیکە، مافی خۆبەڕێوەبەرییە، هەرچەندە لەسەر ئاستی خۆجێیش بێت، داننانە بە مافی خۆبەڕێوەبەریدا، بنەمای بابەتەکە ئەمەیە، بۆیە، خۆبەڕێوەبەریی ئیداری لە دەستووری ئێستادا بە وەسایەتی دەسەڵاتی ناوەندی سنووردار کراوە، داواکاریی نەرمکردنی ئەمە و فراوانکردنی خۆبەڕێوەبەری هەیە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، ئێمە ئەو کاتە بڕگەی کۆتاییی ماددەی 42مان لابرد کە خوێندن بە زمانی دایکی کوردی قەدەخە  دەکات.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، لامان برد، واتە بە رێسای یاسایی، رێگەمان بۆ خوێندن بە زمانی دایکی کوردی خۆش کرد، دووەم، سەبارەت بە هاووڵاتیبوون پێشنیازێکمان بە سێ بەدیلەوە کرد، لەو پێشنیازانەدا، تیشکمان خستە سەر ئەوەی کە هاووڵاتیبوون بە تورکبوون پێناسە نەکرێت، پێشنیازی "هاووڵاتیبوونی کۆماری تورکیا" هەبوو، جگە لەوەش، ئاماژەمان پێ دا کە هاووڵاتیبوون تەنیا مافێکە و بنەماکانی بەدەستهێنان و لەدەستدانی، لەلایەن یاساوە رێک دەخرێن، واتە ئێمە رێسایەکمان بەپێی ئەو سێ چاوەڕوانییە داڕشت.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بەڵێ.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، ئێستا دەکرێت شتی هاوشێوەی ئەوەی لە ساڵی 2007 پێشنیازمان کردبوو، پێشنیاز بکرێتەوە، واتە کاتێک سەیری دەستوورەکانی جیهان دەکەین، لە هەندێک لەو دەستوورانەدا هەرگیز پێناسەی هاووڵاتیبوون نەکراوە، لە دەستووری ئەمریکا، دەستووری کەنەدا و هی تریشدا، هەرگیز باسی هاووڵاتیبوون نەکراوە، لە هەندێک دەستووریشدا کە باسیان کردووە، پێناسە نەکراوە، واتە پێناسە نەکراوە، کێ هاووڵاتییە، پێناسە نەکراوە، گوتراوە هاووڵاتیبوون، کە یەکێک لە ئەڵتەرناتیڤەکانی ناو پێشنووسەکەی ئێمەش بوو، مافێکە و بنەماکانی بەدەستهێنان و لەدەستدانی لە یاسادا رێکدەخرێن، لە هەندێک دەستووردا پێناسە کراوە، بەڵام پێناسەکە لەسەر بنەمای ناسنامەی نەتەوەیی یان ئایینی نەبووە، بەڵکو لەسەر بنەمای جوگرافیا بووە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بەڵێ.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بە دڵنیاییەوە، لە جیهاندا نزیکەی 200 وڵات هەن، جگە لە چوار-پێنج دەستوور، ئەوانی دیکە بەم شێوەیەن، تەنیا لە 4-5 دەستووردا ئەمە هەیە، یەکێکیان دەستووری کۆماری تورکیایە، بە تورکبوون پێناسەی کردووە، هەندێک دەستووری دیکەش هاووڵاتییانیان بە عەرەببوون پێناسە کردووە، بە موسڵمانبوون پێناسەیان کردووە و هتد، واتە لە جیهاندا پێناسەکردنی لەم جۆرە زۆر کەمە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ هەن، ئیسرائیل هەیە، بەریتانیا هەیە، هێشتا ئیسرائیل دەستووری نییە، بەریتانیاش نییەتی، بەڵام کاتێک دەگوترێت دەستووریان نییە، مەبەست ئەوەیە؛ دەستووری نووسراویان نییە، ئەگینا، هەرچەندە لە ئاستی دەقێکی دەستووریی نووسراودا نەبێت، بڕگەی دەستوورییان هەیە کە جێگەی دەگرێتەوە، بەڵام دەستوورێکی نووسراویان نییە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ راستە…

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ.

رووداو: ئێوە نەتانگوتووە تورکە یان شتێکی دیکەیە، ئێستا ئەگەر ئێوە ئەم دەستوورە، ئەم دەستوورە بنەڕەتییە دابنێن، هیچ ناوێکی لێ دەنێن یان نا؟ دەڵێن با کورد بێت، یان تورک بێت، یان کورد و تورک و عەرەب و چەرکەس هەموویان تێیدا بن،

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، لە هەندێک دەستووردا، بەتایبەتی کاتێک نەتەوە پێناسە دەکرێت، هەموو گرووپەکان، هەموو نەتەوەکان، ناسنامە ئایینی و نەتەوەییەکان کە لەو وڵاتەدا دەژین پێناسە دەکرێن، لە هەندێکیاندا ئەوانەی سەرەکی پێناسە دەکرێن، ئێستا لە وڵاتێکی وەکو تورکیادا کە لەڕووی نەتەوەیی، ئایینی و مەزهەبییەوە خاوەنی جیاوازیی زۆرە، مەحاڵە هەموویان یەک بە یەک بژمێردرێن، کاتێک ئەوانەی سەرەکی دەژمێریت، ئەوانی دیکە نیگەران دەکەیت، راستتر ئەوەیە هەرگیز ئاماژە بەوە نەکرێت، چونکە لەم دواییانەدا لێدوانی جددی لەسەر ئەم بابەتە هەن، لێدوان لە شوێنێکەوە هەن کە هەرگیز چاوەڕوان نەکراون.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بێگومان، بەڵێ، یەکێک لە سەرۆکوەزیرانی پێشوو بیناڵی یڵدرم بوو، ئەو هەم لە مانگی شوباتی رابردوودا و هەم لە گوتارەکەیدا لە لیژنەی پەرلەمان، باسی لە پێویستیی پێناسەکردنی هاووڵاتیبوونی کرد، نەک لەسەر بنەمای ناسنامەی نەتەوەیی، بەڵکو بە شێوەیەکی فراوانتر و گشتگیرتر و لەسەر بنەمای هاووڵاتیبوون، ئەو قسەیەی خۆی دووپات کردەوە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بەڵکو ئەوەی زۆر گرنگتریشە ئەوەیە؛ پێشنیازێک لە دەوڵەت باخچەلییەوە هات، ئەو کەسەی کە پێشتر دژی کوردبوون، ناسنامەی کورد و پرسی کورد هەڵوێستێکی توندی هەبوو، پێشنیازێکی کرد، ئەو ئێستا ئەندازیاری ئەم پرۆسەیەیە، دەوڵەت باخچەلی لە مانگی ئاداری رابردوودا، لە رۆژنامەی 'تورک گون'دا نووسینێکی سێ رۆژەی بڵاو کردەوە، لە یەکێک لەو نووسینانەدا، شتێکی گوتبوو کە هەموومانی سەرسام کرد، گوتی: "هەرکەسێک بە بەندی هاووڵاتیبوونەوە بە کۆماری تورکیاوە پەیوەست بێت، خاوەنی ماف و بەرپرسیارێتیی یەکسانە،" پێناسەیەکی بێوێنە،،، چەمکێکی بێلایەن؟ نە تورک هەیە، نە کورد هەیە، نە ئەلبانی هەیە، نە عەرەب هەیە، باسی کەسی نەکردووە، واتە ئەو رێسایەک لەسەر بنەمای هاووڵاتیبوون پێشبینی دەکات، ئەم پێشهاتانە جێگەی دڵخۆشین، واتە بەتایبەتی خستنەڕووی پێناسەیەکی لەم جۆرە لەلایەن دەوڵەت باخچەلییەوە، جەختکردنەوە لەسەر ئەگەرەکەی و گوتنی هەمان شت لەلایەن سەرۆکوەزیرانی پێشوو بیناڵی یڵدرمەوە، بەلای منەوە گرنگە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، بێگومان، ئەگەر بڕگەی کۆتاییی ماددەی 42 لاببرێت، بە شێوەیەکی یاسایی رێگە بۆ خوێندن بە زمانی کوردی دەکرێتەوە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵام کاتێک ئێوە ئەمە هەڵدەگرن، ئەو دەسەڵاتەی دێتە سەر کار دەتوانێت بە دڵی خۆی بجووڵێتەوە، لەبەرئەوە پێویستە هەموارکردنەوەیەکی باشتر و گەرەنتییەک هەبێت، بۆ گەرەنتیکردن و هەمیشەییکردنی، دەبێت ئەو خاڵانەی کە مافە چاندی و کولتوورییەکان دەپارێزێت، بۆی زیاد بکرێت، هەموارکردنەوەیەکی لەو شێوەیە پێویستە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بۆ نموونە ئێوە دەڵێن، هەموو کەسێک مافی ئەوەی هەیە کە کولتوور و ناسنامەی خۆی بە شێوەیەکی ئازاد بژیێنێت، بیپارێزێت و پەرەی پێبدات، دەوڵەت بەرپرسیارە لە بەکارهێنانی ئەمانە، بەم شێوەیە ئێوە بارەکە دەخەنە ئەستۆی دەوڵەت، ئەمە بۆ گشتییە، لەگەڵ ئەمەشدا دەبێت هەموارکردنەوەی تایبەت بە ئایین و زمانیش هەبێت، هەڵبەتە بۆ ئێمە گرنگ مافە زمانی، چاندی و ناسنامەییەکانە، دواتر بۆ مسۆگەرکردنی ئەم مافانە دەبێت ئێوە خاڵی دیکەی بۆ زیاد بکەن، ئێوە لەم خاڵانەدا ئاوا دەڵێن؛ هەموو کەسێک مافی ئەوەی هەیە بە زمانی خۆی خۆی بەڕێوە ببات، مافیانە کە لە رێگەی چاپەمەنی و میدیا، لە رێگەی نووسین و بینراوەوە ئەم مافانە بە دڵی خۆیان بەکاربهێنن، سێیەمیش مافی خوێندن بە زمانی دایکە، چوارەم، وەرگرتنی خزمەتگوزارییە بە زمانی خۆت، هەروەها لە خزمەتگوزاریی دەوڵەت و دامەزراوەکانی حکومەتدا مافی خزمەتگوزاری بە زمانی دایک، کاتێک ئێوە ئەم مافانەتان مسۆگەر کرد، بەم شێوەیە ئەو مافانە دەپارێزن، بە خاڵی تایبەتیش قەدەخەکان بە تەواوی هەڵدەگرن، ئەمە بێوێنەترین هەموارکردنەوەیە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: واتە لانیکەم هیچ لایەنێک دژی هەڵگرتنی ئەم قەدەخەیە ناوەستێتەوە، باوەڕ ناکەم لە هەڵگرتنی خاڵی 42 و هەڵگرتنی قەدەخەکاندا هیچ کێشەیەک دروست ببێت، بەڵام هەموارکردنەوەکانی دیکە دەکرێن یان نا، ئەوەش ماوەتەوە سەر دانوستانەکان، واتە لە ئەنجامی دانوستانی نێوان پارتە سیاسییەکاندا ئەمە روودەدات، بەڵام ئەگەر ئێوە پرسیاری گونجاوترین شتم لێبکەن، گونجاوترین شت مسۆگەرکردن و هەمیشەییکردنە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: ماددەی 127ی دەستووری ئێستا لە راستیدا دەڵێت، ئیدارە خۆجێیەکان لە چوارچێوەی پڕەنسیپی بەڕێوەبردنی لامەرکەزیدا بەڕێوەدەبرێن، ئەمە گوتەیەکی گرنگە، ئۆتۆنۆمییەکی ئیداری دەبەخشێت کە خۆبەڕێوەبەری بەهێز دەکات، بەڵام وسایەی دەسەڵاتی ناوەندیش بەسەر ئەم هەرێمەدا پێشبینی دەکات، دەستوور بە روونی دەڵێت کە وسایەیەک هەیە، بەڵام سەرەڕای ئەمە، بە بڕوای من، دانانی قەییومەکان کە تاوەکو ئێستا لەلایەن دەسەڵاتی ئێستاوە جێبەجێ کراوە، کارێکە کە لەگەڵ ئەم ماددەی 127دا ناگونجێت، واتە لە یاساکەدا گۆڕانکارییەک کرا، بەڵام ئەو گۆڕانکارییەی لە یاساکەدا کراوە لەگەڵ دەستووری ئێستادا یەکناگرێتەوە، واتە بە بڕوای من، جێبەجێکردنی ئەمڕۆ پێشێلکاریی دەستووری ئێستایە، ئێستا بێگومان لە تورکیا دژایەتییەکی زۆر توندی ئۆتۆنۆمی هەیە، ئێمە لە وڵاتێکداین، لە کۆمەڵگەیەکی وەهاداین کە پێکهاتەی یەکپارچە (ئۆنیتێر) وەکو شتێکی پیرۆز و تابۆ سەیر دەکرێت و باسی لێوە دەکرێت، گفتوگۆکردن لەسەریشی قەدەخە یە، هەر بۆیە دەبێت ئەمە بە پاساوی زۆر مەعقوول و لۆژیکی روونبکرێتەوە، بێگومان، کاتێک لە روانگەی کوردەوە بیری لێبکرێتەوە، دەڵێین ئەمە داننانە بە مافی خۆبەڕێوەبردنی کورددا، لە راستیدا مستەفا کەمال هەمان شتی گوتووە، واتە لە ساڵی 1923دا، لە کۆبوونەوەی مستەفا کەمال لەگەڵ رۆژنامەنووسان لە ئیزمیت، یەکێک لە رۆژنامەنووسانی ئەو سەردەمە ئامادە بوو، ناوی ئەحمەد ئەمین یاڵمان بوو، رۆژنامەنووسێکی گرنگ بوو، لێی دەپرسێت، دەڵێت، پاشام، ئێمە ئەم پرسە کوردییە چی لێبکەین؟ چۆنی چارەسەر دەکەن؟ سەرەتای ساڵی 23ـە، ئەویش دەڵێت، ئێمە پێشوەختە بە دەستوور، بە دەستووری ساڵی 1921، بە یاسای تەشکیلاتی ئەساسی، ئەم کێشەیەمان چارەسەر کردووە، دەڵێت، ئەستەمە کورد و تورک لە یەکدی جیابکرێنەوە، دەڵێت، لە خارپێتەوە تاوەکو سێواس، تاوەکو دەشتەکانی کۆنیا، هەردوو توخمەکە یەکن، تێکەڵاون، دەڵێت، جیابوونەوە ئەستەمە، بەڵام دەڵێت، ئێمە هەر لە دەستووری ساڵی 1921دا ئۆتۆنۆمیمان داناوە، هەر بۆیە کورد خۆی خۆی بەڕێوەدەبات، ئەمە زۆر گرنگە، دەستووری ساڵی 1921یش لەلایەن ئەنجوومەنێکەوە ئامادەکراوە کە شەرعییەتی سۆسیۆلۆژیی بەرزی هەبووە، کاتێکیش باسی بابەتی ئۆتۆنۆمی کراوە، کەس دژایەتیی نەکردووە، تەنانەت گوتراوە کە دەبێت مافی زیاتریش بدرێت لەو ئۆتۆنۆمییەی کە پێشنووسی دەستوورەکە پێشبینیی دەکات، دەستوورەکە لە 23 ماددە پێکدێت، ماددەیەکی پاشکۆشی هەیە، لە کۆی 24 ماددە، 14 ماددەی بۆ ئۆتۆنۆمی تەرخانکراوە، بۆچی تەرخانکراون؟ زۆر ئاسانە، بۆ ئەوەی پشتیوانیی کورد بەدەستبهێنن، ئەم خاڵە زۆر گرنگە، تێکۆشانێکی نیشتمانی بەڕێوەدەچێت، ئەم تێکۆشانە تێکۆشانی تورک و کوردە، ئەمە لەنێو پەرلەماندا زۆر بە روونی دەگوترێت، تەنانەت کاتێک گفتوگۆ لەسەر هاووڵاتیبوون دەکرێت، دەگوترێت کە لەم پەرلەمانەدا چیتر هەم تورک و هەم کوردیش دەبنە خاوەن قسە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، دەمەوێت ئەوە بڵێم، ئێستا هەستیاریی ئەو کاتە چی بوو؟ پێکەوە بەڕێوەبردنی خەباتی نیشتمانی بوو، چونکە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی هەڵوەشابووەوە، لە ئەنادۆڵ تەنیا تورک و کورد مابوونەوە، یەکێتییەکەیان وەکو پێویستییەک باس دەکرا، بۆ بەدیهێنانی ئەم یەکێتییەش، هەم لە کاتی بەڕێوەبردنی خەباتی نیشتمانی و هەم لە قۆناغی دواتریشدا، وەکو پێویستییەک بۆ بەدیهێنانی یەکێتی، خۆبەڕێوەبەری پێشبینی کرا، هەمان پێویستی بۆ ئەمڕۆش لە ئارادایە، واتە ئەمڕۆ چی هەیە؟ نزیکەی ساڵێک تێپەڕیوە، پرۆسەیەک هەیە کە لە 1ی تشرینی یەکەمەوە دەستی پێکردووە، هەمان هەستیاری هەیە، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێشهات دێنە ئاراوە، دەگوترێت بابەتی دابەشبوونی تورکیا و پاراستنی یەکپارچەیی دەوڵەت لەژێر مەترسیدایە، لە کاتێکدا کە پێویستی بە یەکێتی و پێکەوەبوون هەیە، دەوڵەت باخچەلی ئەوەی خستەڕوو کە بۆ بەردەوامیدان بەمە و بۆ بەدیهێنانی یەکێتی و پێکەوەبوون، پێویستە هەندێک چاکسازیی دەستووری و یاسایی بکرێت.

 

 

د. فازڵ حوسنو: نازانم، واتە هەمان سەردەم، هەمان هەستیاری، هەمان بیانوو هەیە، مادام بۆ بەدیهێنانی یەکپارچەیی دەبێت شتێک بکەین، کەواتە هەروەک چۆن ئەو کاتە دان بە خۆبەڕێوەبەریدا نراوە، دەبێت بۆ ئەمڕۆش دانی پێدا بنرێت، واتە ئەو خۆبەڕێوەبەرییەی کورد دەیەوێت، شتێک نییە لە ئاستی فیدراڵیدا بێت، سەربەخۆیی داوا ناکرێت، فیدراڵیش داوا ناکرێت، فراوانکردنی پەیڕەوی ئێستا داوا دەکرێت، واتە پەیڕەوی نێو دەستووری ساڵی 1921،،، پەیڕەوێکی باشە، لە دەقی دەستوورەکەدا هەم ئەرکەکانی تایبەت بە ناوەند و هەم ئەرکەکانی تایبەت بە هەرێمەکان هەژمار کراون، بەڵام لە چوارچێوەی ئەو یاسایانەی پەرلەمانی تورکیا دەریاندەکات، ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەبن کە ئەم خۆبەڕێوەبەرییە بەکاربهێنن،،، بۆ نموونە با ئامەد وەکو پارێزگایەک وەربگرین، پەرلەمانێکی هەڵبژێردراومان دەبێت، وەکو ئەنجوومەنی شارەوانیی ئەمڕۆ، لەوێ پەرلەمانێک دەبێت، بە مەرجێک دژی یاساکان و دەستوور نەبێت، لە بابەتەکانی وەکو کشتوکاڵ، گەشتوگوزار، تەندروستی، پەروەردە، وەقف و یارمەتیی کۆمەڵایەتیدا ئەم ئەنجوومەنە خاوەن ئەرک دەبێت، واتە ئێمە بەو یاسا و بڕیار و پەیڕەوانە بەڕێوە دەبردرێین کە نوێنەرە هەڵبژێردراوەکانمان دەریانکردووە، ئەو کاتە بەو شێوەیە بوو.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بەڵێ، واتا بارودۆخی ئەمڕۆ، بەتایبەتی کاتێک سەیری ئەو ئەکتەرانە دەکەین کە پشتگیری لەم پرۆسە نوێیە دەکەن، وەکو چۆن بەڕێزتان گوتتان، دەوڵەت باخچەلی پێشتر نەیدەویست لەسەر پرسی کورد قسە بکات، دەوڵەت باخچەلی لە پرۆسەی پێشوودا ئەکتەرێکی سیاسی بوو کە بە توندی دژایەتی دەکرد، پارتە سیاسییەکە و ئەو بەشە کۆمەڵایەتییەی کە نوێنەرایەتی دەکرد بەو شێوەیە بوو، پێشەنگایەتی و سەرکردایەتیی ئەو بۆ ئەم پرۆسەیە و پشتگیریی جەهەپە بۆ پرۆسەکە و بەشداریکردنی لە کۆمیسیۆنەکەدا زۆر گرنگە، دەتوانین بڵێین هەموو پارتە سیاسییە سەرەکییەکان پشتگیری لەم پرۆسەیە دەکەن، بە بڕوای من، ئەمە ئاماژەیەکە کە ئامادەکردنی دەستوورێکی نوێی مەدەنی ئاسانتر دەکات، لە راستیدا، جگە لە ئیی پارتی، هیچ پارتێکی سیاسی نییە کە دژی ئەم پرۆسەیە بوەستێتەوە، ئەگەر بیانەوێت ئەم پرۆسەیە سەربگرێت، دەبێت هەندێک شت بکەن، لەو پرۆسەیەدا پەکەکە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی دا، چەکەکان سووتێنران، دۆخێکی ئاشتیی نەرێنی هاتە ئاراوە، پێویستە ئەم ئاشتییە نەرێنییە بگۆڕین بۆ ئاشتییەکی ئەرێنی، واتا دەبێت ئاشتی هەمیشەیی بکەین، دەبێت ئاشتی هەم کۆمەڵایەتی و هەم بەردەوامی پێبدەین، رێگەی جێبەجێکردنی ئەمەش، یەکێک لە گرنگترین پێویستییەکان ئامادەکردنی دەستوورێکی نوێیە.

 

 

د. فازڵ حوسنو: بێگومان… کاتێک بۆ کارێکی خێری لەم جۆرە پێشنیازێکی وا دەکرێت، بێگومان دەمەوێت زانیاری، بیروبۆچوون و ئەزموونە کەسییەکانی خۆم لە کۆمیسیۆنێکی لەو شێوەیەدا بەکاربهێنم، دەمەوێت بەشدار بم، واتا بۆ ئاشتی، ئامادەین هەموو شتێک بکەین، بێگومان دەیکەم، هیچ گومانێکمان لەوەدا نییە.