هەڵمەتی رووداو بۆ بەفیڕۆنەدانی ئاو؛ پێشبینی دەکرێت عێراق لە وڵاتی دوو رووبارەوە ببێتە "وڵاتی بێ رووبار"

 

 

 

بە هاشتاگی "#بەفیڕۆی_مەدە" تۆڕی میدیایی رووداو رۆژی چوارشەممە 6ی تەممووزی 2022ی بۆ هۆشیارکردنەوەی خەڵک راگەیاند بۆئەوەی ئاو بەفیڕۆنەدەن.

 

هوشیاری کۆمەڵگە و کارکردنی تاک بە تاکی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بۆ پاراستنی ژینگە، دروست بەکارهێنانی ئاو و بەفیڕۆنەدانی، ئەمڕۆ بووەتە پێویستییەکی زۆر گرنگ. تۆڕی میدیایی رووداو دەیەوێت لەگەڵ بینەر، بیسەر و خوێنەرانیدا بەشداربێت لەو هەڵمەتەی کە دڵسۆزانی ژینگە و سامانی ئاو لە جیهاندا بەرپایانکردووە.

 

نمە نەبەز، بەرپرسی پەیوەندییە گشتییەکانی تۆڕی میدیایی رووداو سەبارەت بەو کارەی رووداو رایگەیاند، "رووداو بەهێزیی هەموو پلاتفۆرمەکانی و هەموو ئەستێرە خۆشەویستەکانییەوە دەیەوێت دوورنەبێت لەو هەڵمەتە جیهانییەی هەیە بۆ پاراستنی ژینگە و سامانی ئاو."

 

 

بەپێی زانیارییەکانی رێکخراوی تەندروستیی جیهانی WHO، زیاتر لە دوو ملیار کەس لە جیهان دا لەو ناوچانەدا دەژین کە کەوتوونەتە ژێر گوشاری کەمبوونەوەی ئاوی خواردنەوە، ئەو ژمارەیەش بەهۆی گۆڕانە بەردەوامەکانی کەشوهەواوە بەرزتر دەبێت. عێراق و هەرێمی کوردستان لەنێو چەقی گۆڕانەکانی کەشوهەوادان. بەپێی دوایین راپۆرتی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق، تاوەکو ساڵی 2040، عێراق لە وڵاتی دوو رووبارەوە ''دەبێتە وڵاتی بێ رووبار". لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا، هەردوو رووباری دیجلە و فورات، بە رێژەی 30% تاوەکو 40% ئاویان کەم بووە، پێشبینی دەکرێت تاوەکو ساڵی 2025 ئەو رێژەیە بگاتە 60%.

 

بەپێی وەزارەتی شارەوانیی حکومەتی هەرێمی کوردستان، سەرچاوەی ئاوی ژێر زەوی بە رێژەیەکی زۆر کەمی کردووە؛ راگەیێندراوێکی وەزارەتەکە دەڵێت، ''لە ماوەی 20 ساڵی رابردوودا، ئاستی ئاوی ژێر زەوی 500 مەتر کەمی کردووە". لە ساڵی 2003 هەڵکەندنی بیر تەنیا پێویستی بە 200 مەتر هەبوو، بەڵام لە 2022 بۆ هەڵکەندنی بیرێک دەبێت 700 مەتر هەڵبکەندرێت.

 

 

پێویستی تاک لە هەرێمی کوردستان بە ئاوی سازگار رۆژانە نزیکەی 250 لیتر ئاوە و 30% تاوەکو 40%ی ئاوی سازگاری هەرێمی کوردستانیش بەفیڕۆدەدرێت.

 

ئاری ئەحمەد، گوتەبێژی ئاو و ئاوەڕۆی هەرێمی کوردستان رۆژی سێشەممە 05-07-2022 بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، "بەگوێرەی ستانداردەکانی وڵاتانی ناوچەکە، پێداویستیی تاک بۆ ئاوی سازگاز رۆژانە 250 لیترە، بەڵام لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە 300 لیتر ئاوی سازگار بۆ هاووڵاتییان دابینکراوە."

 

لە هەرێمی کوردستان رۆژانە دوو ملیۆن و 600 هەزار مەتر سێجا ئاوی خاوێن بەرهەم دەهێندرێت؛ ئاری ئەحمەد دەڵێت، "بەگوێرەی دابەشکارییەکانی ئێمە بێت هەرتاکێک 330 لیتر بۆ 370 لیتر ئاوی بۆ دابین دەکرێت؛ ئەمەش لە ناوچەیەک بۆ ناوچەیەکی دیکە جیاوازە."

 

بەڕێوەبەری ئاو و ئاوەڕۆی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەش کرد، بەگوێرەی داتاکانی بەردەستی ئەوان رۆژانە هەر تاکێک 30% بۆ 40%ی ئاوی سازگاری دابینکراو بەفیڕۆ دەدات.

 

 

ئامانج جەلال، گوتەبێژی بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی سلێمانی بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، "بەگوێرەی ستانداردەکان، هەر هاووڵاتییەک رۆژانە 250 لیتر ئاوی پێویستە، بەڵام لە سنووری ئێمە هەر هاووڵاتییەک تێکڕا 290 بۆ 300 لیتر ئاو بەکاردەهێنێت. رۆژانەش لەلایەن هەر تاکێکەوە 30 بۆ 50 لیتر ئاوی سازگار بەفیڕۆ دەدرێت."

 

بەگوێرەی ئامارێکی وەزارەتی شارەوانیی هەرێمی کوردستان کە رۆژی سێشەممە 5ـی تەممووز بڵاویکردووەتەوە، لە پێنج مانگی ئەمساڵدا خەرجییەكانی پرۆسەی بەرهەمهێنانی ئاوی خاوێن لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان زیاتر لە 45 ملیار دینار بووە و داهاتیش زیاتر بووە لە 21 ملیار دینار.

 

 

لە گەڕەکی تەیراوەی هەولێر لە گەرمەی نیوەڕۆ و تینی بەهێزی خۆردا سەر بە هەر کۆڵانێکدا بکەی، دەبینی کەسێک سەرقاڵی شوشتنی بەر دەرگەی ماڵەکەیەتی.

 

زولفا مەجید، کابانی ماڵە و لە کاتێکدا سەرقاڵی شتنی بەر دەرگەی ماڵەکەی بوو، قسەی بۆ رووداو کرد و گوتی، "رۆژانە دوو جار بەر دەرگەی ماڵ دەشۆرم، حەز بە پاکوخاوێنی دەکەم. ئەو رۆژە کە خۆڵبارین بوو، ئاوم بە دار و درەختەکاندا دەکرد، پیاوێک هات و دەستخۆشیی لێکردم."

 

کێشەی کەم ئاوی و بێ ئاوی لە شار و شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان لەکاتێکدایە کە حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژانە دوو ملیۆن مەتر سێجا ئاو بۆ هاوبەشانی ئاو دابین دەکات.

 

سەرچاوە سەرەكییەكانی ئاو لە هەرێمی كوردستان پێنج رووبارن كە 75%ی ئاوی خواردنەوە و كشتوكاڵ دابین دەكەن، بەڵام زۆربەی ئاوەکانیان لە رووبارەکانی رۆژهەڵات و باکووری کوردستانەوە دەڕژێنە هەرێمی کوردستان. ئاوی ژێر زەوییش 25%ی پێویستییەكانی ئاوی هەرێمی كوردستان پڕدەكاتەوە کە ساڵ دوای ساڵ زیاتر دادەبەزێت بە شێوەیەک کە لە هەولێر 500 مەتر دابەزیوە.

 

ئاری ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتیی ئاوی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە کرد، "ئەو ژمارانە کارەساتن ساڵانە ئاستی ئاوی ژێر زەوی لە دابەزینە، ئەمە سامانی نەتەوەییە و دەبێت دەستی پێوە بگرین؛ ئەگەر ئەو بەفیڕۆدانە نەبێت ئەو ئاوە دەگەڕێتەوە."

 

بە دەگمەن شوشتنگەیەک دەبینیت کە پابەندی بڕیاری دووبارە بەکارهێنانەوەی ئاو بێت، بەڵام لە شوشتنگەیەک پێنج ساڵە رۆژانە 30 هەزار لیتر ئاوی بەکارهاتووی شوشتنگەکە لەڕێگەی فیلتەر و پاڵاوگەی بچووکەوە، پاکدەکرێتەوە.

 

غازی فەیسەڵ، خاوەن شوشتنگەیە و دەڵێت، "ئێمە لەڕێگەی بەکاهێنانەوەی ئەو ئاوەوە توانیومانە رێگری لە بەفیڕۆدانی ئاو بکەین و هەمیش داهاتێکی زۆرمان بۆ گەڕاوەتەوە."

 

لە کاتێکدا لە زۆربەی وڵاتانی پێشکەوتوو، ئاوی بەکارهێندراو دەپاڵێورێت و دووبارە بەکاردەهێندرێتەوە، تەنانەت لە وڵاتێکی وەکو ئەڵمانیا بۆ خواردنیش بەکاردەهێندرێتەوە، کەچی ئاوی پاکی هەرێمی کوردستان بەبێ دووبارە بەکارهێنانەوە، بە تێچووی 510 دینار لەسەر حکومەت، بە 450 دینار بۆ هەر مەتر سێجایەک دەدرێتە هاوبەشانی ئاو.

 

 

محەممەد شێخ فاتیح لە بوولتەنی کاژێر 09:00 بەشێوەی گرافیک چەندین ئاماری لەبارەی بەفیڕۆدانی ئاو خستەڕوو؛ بەشێوەیەک بەشێکی زۆر لە خەڵک بەبێ ئەوەی هەست بەوە بکەن کە ئاو بەفیڕۆ دەدەن، رۆژانە ئاوێکی زۆر بەفیڕۆ دەدەن.

 

خەڵکی هەرێمی کوردستان بەشێوەیەکی زۆر لە ژەمەکانی رۆژانەیاندا برنج دەخۆن، بەپێی ئامارەکان، بۆ بەرهەمهێنانی یەک کیلۆ برنج، زیاتر لە دوو هەزار و 500 لیتر ئاو پێویستە.