رووداو-هەولێر
جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا دەستپێشخەرییەکی بۆ بەستنەوەی تۆڕی کارەبای عێراق بە تۆڕی کارەبای کەنداو راگەیاند و گوتی، لەو رێگەیەوە پشتبەستنی عێراق بە کارەبای ئێران کەم دەبێتەوە.
رۆژی هەینی 15ـی حوزەیرانی 2022، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەڤانیدا لە جەددەی سعودیە رایگەیاند، عێراق و سعودیە گەیشتوونەتە رێککەوتن بۆ بەستنەوەی تۆڕی کارەبای نیشتمانیی عێراق بە تۆڕی کارەبای وڵاتانی ئەندام لە ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو لە رێگەی سعودیە و کوێتەوە. بایدن گوتی، ئەو کارە پشتبەستنی عێراق بە ئێران کەم دەکاتەوە.
رۆژی هەینی بایدن لە ئیسرائیلەوە سەردانی سعودیەی کرد و لەگەڵ شا سەلمان، شای سعودیە، محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشین و بەرپرسانی دیکەی حکومەتی ئەو وڵاتە کۆبووەوە.
دوای دوو کاژێر لە گفتوگۆ، بایدن لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا لە جەددە گوتی، لەگەڵ سعودیە و وڵاتانی کەنداو گەیشتوونەتە ژمارەیەک رێککەوتن؛ یەکێکیان هەبوونی وەبەرهێنانێکی "چەندین ملیار دۆلارییە" لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بۆ یارمەتیدانی وڵاتە کەمدەرامەتەکان.
بایدن باسی لەوە کرد کە بەستنەوەی کارەبای عێراق بە کەنداوەوە یەکێک بووە لەو کارانەی لەسەردەمی ئیدارەی ئۆباماشدا، وەکو جێگری سەرۆک هەوڵی بۆ داوە و گوتی: "دواجار ئامانجەکە بەدەستهێندرا."
راگەیاندنی رێککەوتنەکە دوای ئەوە هات کە رۆژی هەینی مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیرانی عێراق سەردانی سعودیەی کرد.
دوای کۆبوونەوەی بایدن لەگەڵ بن سەلمان، رۆژی هەیینی کۆشکی سپی لە راگەیێندراوێکدا رایگەیاند، رۆژی شەممە 16ـی تەممووزی 2022 رێککەوتنی بەستنەوەی کارەبای عێراق بە تۆڕی کارەبای وڵاتانی کەنداو لە پەراوێزی لووتکەی گەشەپێدان و ئاسایشی وڵاتانی کەنداو لە جەددە واژۆدەکرێت.
چاوەڕوان دەکرێت رێککەوتنەکە کارەبای پێویست بۆ عێراق دابین بکات، ئەوەش لەڕێگەی دەستەی پێکەوەبەستنی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداوەوە، بیرۆکەیەک کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2018 دا خرایەڕوو کە بڕیاربوو لە ساڵی دواتردا بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
بەستنەوەی تۆڕی کارەبای وڵاتانی ناوچەی کەنداو
ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو پێکدێت لە بەحرێن، ئیمارات، کوێت، سعودیە، قەتەر و عومان. ئەوان لە ساڵی 1986 توێژینەوەکیان لەسەر بەستنەوەی تۆڕی کارەبا لە سەرتاسەری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست ئەنجامدا.
دوای ئەوە چەند توێژینەوەیەکی دیکە ئەنجامدران بۆ ئەوەی نەخشەی تۆڕەکە دابڕێژن و دواجار لە ساڵی 2001دا دەستەی پێکەوەبەستنی کارەبای ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو دامەزرا. تاوەکو ساڵی 2011 جگە لە عومان، تۆڕی کارەبای هەموو وڵاتانی ئەندام لە ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداوە بەیەکەوە بەسترا. ساڵی 2012ش تۆڕی کارەبای عومان بەو وڵاتانەوە بەسترا.
بیرۆکەی پێکەوەبەستنی تۆڕی کارەبای وڵاتان شتێکی نوێ نییە، بە تایبەتی کاتێک دێتە سەر ئەو وڵاتانەی کە هاوبەشی و هاوئاهەنگییەکی ستراتیژی و نزیک لەنێواندا هەیە. نموونەی ئەوەش، جگە لە وڵاتانی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو، یەکێتیی ئەوروپایە.
وڵاتان چۆن سوود لە پێکەوەبەستن دەبینن؟
یەکێتیی ئەوروپا لە پلانیدایە تاوەکو ساڵی 2030 لانیکەم 15٪ـی کارەبای هەر 27 وڵاتی یەكێتییەکە بەیەکەوە ببەستێتەوە. بە واتایەکی دیکە، 15٪ـی ئەو کارەبایەی کە لە وڵاتانی ئەندام لە یەکێتییەکە بەرهەمدەهێندرێت لە کاتی پێویستدا لەنێوان وڵاتانی یەكێتییەکەدا بگوازرێتەوە.
یەکێک لەو وڵاتانەی لەڕێگەی ئەو پڕۆژەیەوە کارەباکەی هەناردە دەکات، ئەڵمانیایە کە کارەبا دەداتە پۆڵەندا؛ وڵاتێک کە هەوڵدەدات لەو رێگەیەوە پشتبەستن بەو وێستگانەی کارەبا کەمبکاتەوە کە دەبنە هۆی دەردانی گازە زیانبەخشەکان. فەرەنسا یەكێکی دیکەیە کە کارەبا هەناردە دەکات. بەگوێرەی دەزگەی ئەتۆمی فەرەنسی، وڵاتەکە 70٪ـی کۆی وزەکەی لە رێگەی ئەتۆمەوە بەرهەمدەهێنێت.
کاتێک باسەکە دێتە سەر ناوچەی کەنداو، سعودیە توانای بەرهەمهێنانی 80 گێگاوات کارەبای هەیە، ئەوەش دەکاتە نزیکەی چوارهێندەی ئەو کارەبایەی لە عێراق بەردەستە.
مانگی رابردوو، ئەحمەد عەلی ئیبراهیم، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری دەستەی پێکەوەبەستنی کارەبای وڵاتانی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو رایگەیاند، خواستی ئەوان زۆر لەوە زیاترە؛ گوتیشی، ئەوان ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو بە هەریەکە لە میسر، ئوردن و عێراق دەبەستنەوە بۆ ئەوەی بازاڕێکی گەورەی دروستبێت؛ ئاماژەی بەوەش کرد کە سێکتەرەکە پێویستی بە تۆڕی کارەبا، پێکەوەبەستنەوە و تەکنەلۆژیا هەیە.
بۆچی عێراق دەیەوێت ببێتە بەشێک لەم دەستەیە؟
جیاواز لە وڵاتانی ئەندام لە ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو، ئابووریی عێراق، لەنێویدا توانای بەرهەمهێنانی کارەبا لاوازترە، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ "دزیکردن لە کارەبای گشتی، بەستنی نایاسایی لە کۆمەڵگە هەژارەکاندا، کەڵەکەبوونی قەرزی کارەبا".ئەوەش وایکردووە وەزارەتی کارەبا نەتوانێت بەشێوەیەکی بەرچاو سوود لەو داهاتە وەربگرێت کە چاوەڕوان دەکرێت لە کەرتی کارەباوە بەدەستی بکەوێت بۆ ئەوەی وەبەرهێنان لەو کەرتەدا بکات.
بەگوێرەی دامەزراوەی زانیاریی وزەی ئەمریکا، ئێستا عێراق توانای بەرهەمهێنانی 21 گێگاوات کارەبای هەیە، ئەوەش لەکاتێکدایە لە هاویندا خواست لەسەر کارەبا دەگاتە نزیکەی 35 گێگاوات و ساڵانەش بە رێژەی 7٪ بەرزدەبێتەوە.
ئێران 30٪ـی کارەبای عێراق دابین دەکات
لە مانگی ئەیلوولی ساڵی 2019دا، وەزارەتی کارەبای عێراق رێککەوتنێکی لەگەڵ دەستەی پێکەوەبەستنی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو واژۆ کرد بۆ ئەوەی 500 مێگاواتی کارەبا لە کوێتەوە بۆ بەسرە دابین بکات و چاوەڕوانیش دەکرێت بڕەکە بۆ 1.8 گێگاوات بەرزبکرێتەوە. لەدوای سەرهەڵدانی کۆرۆنا، پڕۆژەکە راگیرا، بەڵام وەزارەتی کارەبا دەڵێت، دەکرێت پڕۆژەکە لەم وەرزەدا تەواوبکرێت. ئەوەش لەکاتێکدایە کە خواستی شاری بەسرا لەسەر کارەبا سێ بۆ چوار گێگاواتە.
عادل کەریم، وەزیری کارەبای کاربەڕێکەری عێراق لە مانگی نیساندا رایگەیاند، کارەبا و ئەو گازەی عێراق بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا لە ئێرانەوە هاوردەی دەکات، بەرپرسن لە دابینکردنی 30٪ـی کۆی کارەبای عێراق.
بەستنەوەی کارەبای عێراق بە وڵاتانی کەنداوەوە، لە کاتی بوونی کێشە و بڕینی کارەبادا یارمەتییەکی گەورەی عێراق دەدات. لە مانگی ئابی 2019 دا بۆرییەکی گاز کە بەرپرس بوو لە دابینکردنی گاز بۆ وێستگەی حەرسەی بەسرە تەقییەوە و کێشەی بۆ وێستگەکە دروستکرد.
لەم دوو ساڵەیشدا ئێران چەند جارێک ناردنی سووتەمەنی بۆ عێراق بڕیوە، ئەوەش بەهۆی ئەو قەرزەی کە لای عێراقە و بەهۆی سزاکانی ئەمریکاوە ناتوانێت بە دۆلار بیداتەوە.
ئێستا عێراق رۆژانە نزیکەی 1100 مێگاوات کارەبا و لە نێوان 25 بۆ 30 ملیۆن مەتر سێجا گاز بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا لە ئێران دەکڕێت.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ