وادەی کردنەوەی قوتابخانەکانی چەمچەماڵ و پۆستە جیهانییەکەی بەرهەم ساڵح

لە ئەڵقەی ئەمڕۆی بەرنامەی (رۆژی هیوا جەمال) لە رادیۆی رووداو، چەندین پرسی گرنگی ناوخۆیی و جیهانی تاوتوێ کران. لە لافاوەکەی چەمچەماڵ و بڕیاری وەزیری پەروەردەوە، تا دەگاتە هەواڵێکی دڵخۆشکەر لەبارەی مووچە و نزیکبوونەوەی د. بەرهەم ساڵح لە پۆستێکی باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان. هاوکات لەسەر ئاستی جیهان، دۆخی غەززە و کێشەکانی کۆچبەران لە ئەڵمانیا و چەندین بابەتی دیکە خرانەڕوو.

کاتێک خەوتبوویت چی روویدا؟

تەمومژ باڵی بەسەر عێراقدا کێشا و ترەمپ پەیوەندییەکی "گرژی" ئەنجامدا
•تەمومژ و وەستانی گەشتەکان: شەوی رابردوو و بەرەبەیانی ئەمڕۆ، شەپۆلێکی چڕی تەمومژ بەشێکی زۆری پارێزگاکانی عێراقی گرتەوە. ئاستی بینین بۆ سفر دابەزی و ئاستەنگی بۆ هاتووچۆی شۆفێران دروستکرد، بەو هۆیەشەوە بۆ ماوەیەک گەشتەکانی فڕۆکەخانەی بەغدا راگیران.
•پەیوەندییە گرژەکەی ترەمپ: رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ ئاشکرای کرد کە دۆناڵد ترەمپ پەیوەندییەکی تەلەفۆنیی "گرژ"ی لەگەڵ سەرکردەکانی ئەوروپا هەبووە سەبارەت بە ئۆکراینا؛ ترەمپ داوای کردووە گوشار بخەنە سەر زیلینسکی بۆ قبووڵکردنی مەرجەکانی ئاشتی.
•ئەڵمانیا دژی ئیسرائیل: وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا بە تووندی دروستکردنی 750 یەکەی نیشتەجێبوونی نوێی ئیسرائیلی لە کەرتی رۆژئاوا رەتکردەوە و بە "پێشێلکاریی یاسای نێودەوڵەتی" ناوی برد.
•تووڕەیی واشنتن لە نەتەوە یەکگرتووەکان: ئەمریکا هێرشی کردە سەر کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بەهۆی بڕیارێک دژی ئیسرائیل و بە "بڕیارێکی سیاسی و دابەشکارانە" وەسفی کرد و پشتیوانی خۆی بۆ ئیسرائیل دووپات کردەوە.

وەزارەتی دارایی بۆ رووداو: لە 24 کاژێردا 120 ملیار دینارەکە بۆ بەغدا دەنێرین

زیاتر لە 43 رۆژە مووچەی مانگی 10ی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان دابەشنەکراوە. وەزارەتی دارایی هەرێم بە رووداوی راگەیاند: "هەموو ئامادەکارییەکانمان کردووە، هەرکات لە بەغدا بڕیاردرا مووچە خەرج بکرێت، راستەوخۆ و لە ماوەی 24 کاژێردا 120 ملیار دیناری داهاتی ناوخۆ دەخەینە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی عێراق."
بەپێی زانیارییەکان، وردبینی لە لیستەکان کۆتایی هاتووە و تەنیا ماوە تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق واژۆ لەسەر خەرجکردنی بکات.

وەزیری پەروەردە بۆ رووداو: 50 ملیۆن دینار بۆ چەمچەماڵ تەرخانکرا؛ بڕیاری دەوام لای بەڕێوەبەرەکانە

د. ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەهۆی لافاوەکەی چەمچەماڵەوە 9 قوتابخانە زیانیان بەرکەوتووە. لەسەر راسپاردەی سەرۆکوەزیران، بڕی 50 ملیۆن دینار بۆ نۆژەنکردنەوەیان تەرخانکراوە.

سەبارەت بە دەوام، وەزیر ئاماژەی بەوە کرد کە بڕیاریان لە سەنتەری وەزارەتەوە نەداوە، بەڵکو دەسەڵاتیان داوەتە بەڕێوەبەری پەروەردەی چەمچەماڵ تاوەکو لەگەڵ بەڕێوەبەری قوتابخانەکان بگەنە رێککەوتن بۆ چۆنیەتی بەردەوامبوونی خوێندن.

شەپۆلی بەفر و باران لە کوردستان و ناوچەکە بەردەوام دەبێت

•هەرێمی کوردستان: شەپۆلێکی نزمەپەستانی دەریای ناوەڕاست ناوچەکەی گرتووەتەوە. پێشبینی دەکرێت لە باکووری رۆژئاوای هەولێر 12 بۆ 15 ملم، دهۆک 8 بۆ 11 ملم و سلێمانی 7 بۆ 10 ملم باران ببارێت.
•رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران: شەپۆلەکە بەهێزترە و بەفر و باران پارێزگاکانی ورمێ، سنە، کرماشان و ئیلامی گرتووەتەوە. لە کرماشان بارانی ئەم دواییە مەترسیی وشکەساڵی کەمکردووەتەوە و رێژەی کەمئاوی لە 78%ـەوە دابەزیوە بۆ 21%. بەڵام هێشتا ئاستی ئاوی بەنداوەکانی ئێران 28% کەمترە لە ساڵی پار.

بەرهەم ساڵح تەنیا یەک هەنگاوی ماوە بۆ وەرگرتنی پۆستی کۆمیساری باڵای پەنابەران

ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان (ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس) بە فەرمی د. بەرهەم ساڵح، سەرۆککۆماری پێشووتری عێراقی بۆ پۆستی کۆمیساری باڵای پەنابەران (UNHCR) پاڵاوتووە. د. بەرهەم قۆناخە سەختەکانی "پێداچوونەوە و چاوپێکەوتنی چڕوپڕی" تێپەڕاندووە. ئێستا تەنیا ماوە کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان دەنگی لەسەر بدات. ئەگەر متمانە وەربگرێت، لە 1ی کانوونی دووەمی 2026 دەستبەکار دەبێت و دەبێتە جێگرەوەی فیلیپۆ گراندی.

ئەڵمانیا: کۆچبەران بۆ هەرێمی کوردستان؟ سووری و ئەفغانییەکان زۆرترین تاوان دەکەن

•پلان بۆ ناردنی کۆچبەران: رۆژنامەی (بیڵد)ی ئەڵمانی ئاشکرای کردووە کە حکومەتی ئەڵمانیا بیر لەوە دەکاتەوە هەرێمی کوردستان وەک "مەڵبەندی گەڕاندنەوە" بۆ ئەو کۆچبەرانە بەکاربهێنێت کە داواکانیان رەت دەکرێتەوە، بەهۆی ئەوەی ناوچەیەکی سەقامگیرە.
•ئاماری تاوان: بەپێی نوێترین ئاماری فەرمانگەی تاوانی ئەڵمانیا، کۆچبەرانی سووری و ئەفغانی 10 هێندەی هاووڵاتییانی ئەڵمانی تاوان ئەنجام دەدەن، بەتایبەت لە تاوانەکانی توندوتیژی و مادەی هۆشبەر.

تراژیدیا لە غەززە.. منداڵێک لە سەرما رەقبووەوە و 22 هەزار چادر لەناوچوون

زستانی سەخت دۆخی غەززەی خراپتر کردووە. لە شاری خان یونس، منداڵێکی شیرەخۆر بە ناوی (رەهەف ئەبو جەزەر) بەهۆی سەرماوە گیانی لەدەستدا. لافاو بووەتە هۆی لەناوچوونی 22 هەزار چادر و تێکەڵبوونی ئاوەڕۆ و داڕمانی باڵەخانەکان، ئەمەش مەترسی لەسەر ژیانی 1.5 ملیۆن ئاوارە دروستکردووە.

چۆن سیستەمی "دێڵتا" هۆڵەندا لە خنکان دەپارێزێت؟

هۆڵەندا خاوەنی گەورەترین سیستەمی بەرگرییە دژی لافاو کە بە "دێڵتا وۆرکس" ناسراوە. دوای کارەساتەکەی 1953، ئەم سیستەمەیان دروستکرد کە لە سەدان بەنداو و دەروازەی پۆڵایین پێکهاتووە. لە شاری رۆتەردام، دەروازەیەکی جووڵاوی زەبەلاح هەیە (بە قەبارەی تاوەری ئیڤڵ) کە لەکاتی مەترسیدا خۆکارانە دادەخرێت و شاری رۆتەردام و 4 ملیۆن کەس لە ژێرئاوکەوتن دەپارێزێت.

بە کورتی

•رووسیا و هەرێمی کوردستان: ماریا زاخارۆڤا، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی رووسیا بە رووداوی راگەیاند، چالاکییە ئابوورییەکانیان لە هەرێمی کوردستان "بەرهەمدارن". سەبارەت بە رۆژئاوای کوردستانیش جەختی کردەوە کە دەبێت بگەڕێتەوە ژێر دەسەڵاتی حکومەتی سووریا.
•گێچەڵی سێکسی لە پەرلەمانی تورکیا: لێکۆڵینەوەکان فراوانتر بوون و فەرمانی دەستگیرکردن بۆ 4 کەسی دیکە دەرچوو. قوربانییەکە کچە قوتابییەکە و تۆمەتبارەکە فەرمانبەرێکی چێشتخانەی پەرلەمانە.
•مادەی هۆشبەر لە تورکیا: وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند، لە ئۆپەراسیۆنێکی گەورەدا دەست بەسەر 1 تۆن و 628 کیلۆ مادەی هۆشبەردا گیراوە.
•پەروەردەی ئێران: وەزارەتی پەروەردەی ئێران دژی داخستنی قوتابخانەکانە بەهۆی پیسبوونی هەواوە و دەڵێت داخستن چارەسەر نییە.
•موزیکژەنێکی کورد لە فەرەنسا: سیڤان پایەدار، موزیکژەنی کورد بەرهەمێکی جازی بە ناوی (Jamming in Toulouse) لەگەڵ پیانۆژەنێکی بەنێوبانگی فەرەنسی بڵاوکردەوە.
•یاسایەک بە ناوی "موجیزەی سەر سەهۆڵ": دۆناڵد ترەمپ یاسایەکی واژۆ کرد بۆ رێزلێنان لە تیمی هۆکیی ئەمریکا کە ساڵی 1980 لە یەکێتیی سۆڤیەتی بردەوە.

ئەمڕۆ چی روو دەدات؟ 

•هاوکاری بۆ چەمچەماڵ: ئەمڕۆ هەژمارێکی بانکی لە "بانکی چەرموو" بۆ کۆکردنەوەی هاوکاری بۆ زیانلێکەوتووانی لافاوەکە کارا دەکرێت. داوا دەکرێت هاوکارییەکان پارە بن یان کەلوپەلی "نوێ".
•یادی رۆژی ئەفەندی: لەژێر منارەی چۆلی لە هەولێر یادی "رۆژی ئەفەندی" دەکرێتەوە و پێشەنگایەکی فۆتۆگرافی نمایش دەکرێت.
•کۆنسێرتی ئیتاڵی: کۆنسوڵخانەی ئیتاڵیا لە هەولێر کۆنسێرتێکی میوزیکی کلاسیک ساز دەکات.
•بابانوئێل لە نیویۆرک: چالاکیی ساڵانەی (SantaCon) بەڕێوەدەچێت و هەزاران کەس جلوبەرگی بابانوئێل دەپۆشن بۆ کاری خێرخوازی.
•بارانی نەیزەکەکان: ئەمشەو دیاردەی بارینی نەیزەکی (Geminids) روودەدات کە رەنگیان زەردە و لە ئاسماندا دەبینرێن.

رۆژی هیوا جەمال

شۆیەکی 40 خولەکییە هەموو بەیانییەک کاژێر 08:00 بەشێوەی زیندوو پێشکێش دەکرێت. تێیدا گفتوگۆی پڕ زانیاری لەگەڵ کەسانێک دەکرێ کە مەرج نییە لەنێو هەواڵەکاندا ناسراوبن، بەڵام مژارەکانیان زۆر گرنگن. هەوڵدەدرێ لە رێگەی چیرۆکە کەسییەکانەوە باشتر و ئاسانتر زانیاری بگەیێندرێتە خەڵک.

لە ماوەی بەرنامەکەدا هەوڵدەدرێ وەرگر بەشی تەواوی رۆژەکە بەرچاوڕوونیی هەبێ سەبارەت بەو شتانەی لە کوردستان و ناوچەکە و جیهانیش روودەدەن. هەموو بەیانییەکیش هیوا جەمال راستی و ناڕاستیی زانیارییەک ئاشکرا دەکات کە لەنێو خەڵک دا بڵاوبوونەتەوە. 

دیوێکی جیاوازی دیکەی ئەم شۆیە، گەنگەشەی پێشکێشکارە لەنێو خەڵک و لەسەر شەقام لەسەر ئەو مژارانەی رای گشتییان بەخۆیەوە سەرقاڵ کردووە. 

ئامانجی شۆیەکە ئەوەیە وەرگری کوردستانی لە هەواڵی ساختە (فەیک نیوز) دووربخاتەوە. وابکات هەمیشە بۆ زانینی ئەوەی بڕیار وایە بەدرێژایی رۆژ و رۆژانی دواتر رووبدات بگەڕێتەوە بۆ (رۆژی هیوا جەمال).