بەغدا لەبەردەم دووڕێیانی واشنتن - تاران

پاش رووخانی رژێمی بەعس لە ساڵی 2003، دەرفەت و دەروازەیەكی نوێ لەسەر عێراقی گەمارۆدراوی دەیەی نەوەد كرایەوە و لەم نێوانەدا بێگومان دەوڵەتە رۆژئاواییەكان و بە تایبەت ئەمەریكا ڕۆڵی گەورە و سەرەكییان هەبووە لە پاڵپشتیكردنی عێراق بۆ گەڕانەوەی بۆ نێو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دروستكردنەوەی ستراكچەری دەوڵەتی نوێی عێراق. ئێرانیش، وەك دەوڵەتێكی دراوسێی عێراق كە پەیوەندییەكی مێژوویی، كولتووری و ئاینیی دێرینی لەگەڵ عێراقدا هەبووە، هەردەم هەوڵیداوە بە سڕینەوەی ئاسەواری پەیوەندییە نەرێنییەكانی ساڵانی پێشتر و بە تایبەت جەنگی هەشت ساڵەی نێوان هەردوو وڵات، پەیوەندییەكانی لەگەڵ بەغدا گەرموگوڕتر و بەتینتر بكات، بە تایبەت كە پاش ساڵی 2003 ئیدی شیعەكان بوونە دەسەڵاتداری عێراق و ئەمەش بۆ ئێرانییەكان دەرفەتێكی زێڕین بوو. لەو كاتەوە هەتا ئێستا حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق، بەهۆی پێویستیی پاراستنی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئێران و ئەمەریكا، هەوڵیانداوە هاوسەنگی لە پەیوەندییەكانی خۆیان لەگەڵ ئەو دوو جەمسەرە ناكۆكەدا رابگرن. 

 

پاش توندتربوونەوەی سزاكانی ئەمەریكا لەسەر ئێران لە یەك ساڵ و نیوی رابردوودا، ئەمەریكییەكان پابەندی و هاوكاریی دەوڵەتانی جیهانیان بۆ سەرخستنی ئەم زنجیرە سزایانە، كردە مەرجێك بۆ رەنگڕێژكردنی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ دەوڵەتانی جیهان. لەم نێوانەدا، هەڵوێستی عێراق هەم لای ئەمەریكا و هەم لای ئێران، بووە پێوەر بۆ ئاستی نزیكایەتی و دۆستایەتیی عێراق لەگەڵ ئەم دوو وڵاتە. عێراقییەكانیش بۆ راگرتنی هاوسەنگی، هەوڵیاندەدا دارەكە لە ناوەڕاستەوە بگرن و زۆر بە پارێزەوە لەگەڵ ئەم بابەتە هەڵسوكەوت بكەن. بەڵام لەم یەك مانگەی دوایی و بەهۆی پەرەسەندنە خێراكان لە ململانێی نێوان ئێران-ئەمەریكا و بە دیاریكراوی پاش كوشتنی قاسم سولەیمانی و مووشەكبارانی بنكە ئەمەریكییەكان لە لایەن ئێران و دەرچوونی بڕیارێكی نامولزەمی پەرلەمانی عێراق بۆ دەركردنی هێزە بیانییەكان كە دەمی شمشێرەكە بە ئاشكرا ڕووی لە ئەمەریكا بوو، واشنتن وای دەبینێ كە ئەم بڕیارە بە هاندانی ئێران بووە و بەغدا لە قازانجی تاران ڕووی لەوان وەرگێڕاوە، هەربۆیە جۆرێك لە گرژی و بێمتمانەیی لە پەیوەندییەكانی بەغدا-واشنتن هاتەئاراوە. بابەتەكە تا ئەو ئاستە چووە پێش كە دۆناڵد ترەمپ هەڕەشەی سەپاندنی سزای كرد لەسەر عێراق.

 

لەم كاتەدا كە سەرۆكوەزیرانی عێراق دەستی لەكاركێشاوەتەوە، قووڵتربوونەوەی ناكۆكییەكانی نێوان ئێران-ئەمەریكا و بەردەوامیی خۆپیشاندانەكان، دۆخی عێراق بەرەو پشێویی زیاتر دەبات. لە یەك ساڵی رابردوودا عادل عەبدولمەهدی بە هەناسەیەكی تاڕادەیەك نیشتمانی توانیبووی جۆرێك هاوئاهەنگی و لێكنزیكبوونەوە لەنێوان كورد و سوننە و شیعەدا دروست بكات، بە جۆرێك كە حكومەتی هەرێم پاش چەندین ساڵ ململانێ و گرژی لە پەیوەندییەكانی لەگەڵ بەغدا و تەنانەت ئەنجامدانی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی، بەرەبەرە ڕووی لە بەغدا كرد و لە دواساتەكانی تەمەنی حكومەتی عەبدولمەهدی رێككەوتنێكیشی لەگەڵ ئەو حكومەتە واژۆ كرد. بەڵام ڕووداوەكانی ئەم دواییە و تێكەڵنەبوونی كورد و سوننە بە شەپۆلی خۆپیشاندانەكانی شەقامی شیعی و دەرچوونی بڕیاری دەركردنی هێزە بیانییەكان (كە وا دیارە پێشتر لەم بارەیەوە ڕاوێژ بە كورد و سوننە نەكراوە) جارێكی تر كورد و سوننەی لە بەغدا دوورخستەوە، ئەمەش بووە هۆكارێك بۆ سەرهەڵدانی سەرلەنوێی گەڕێكی نوێی بێمتمانەیی و گرژی لەنێوان پێكهاتەكانی عێراق. پاش ڕووخانی بەعس، كورد و شیعە لێك نزیكبوونەوە و سوننە پەراوێز خرا، بەڵام پێدەچێ ئەمجارە مەودای نێوان كورد و سوننە كەمتر ببێتەوە، كە بە هەمان ئەندازەش مەودای نێوان شیعە لەگەڵ كورد و سوننەدا زیاتر دەبێت.

 

پەیوەندییەكانی عێراق لەگەڵ ئەمەریكا لە ڕووی سیاسی، سەربازی، ئاسایشی و ئابوورییەوە بۆ ئەم وڵاتە زۆر گرنگ و چارەنووسسازە، هەرچەندە هەندێ لە سیاسییەكانی شیعە لەسەر شاشەی تیڤییەكان بە زمانێكی توند و دژەئەمەریكی قسە دەكەن، بەڵام وەك پۆمپیۆ گوتی، ئەوان لە گفتوگۆكانیان لەگەڵ بەرپرسانی ئەمەریكی بە زمانێكی تر دەپەیڤن. ئەمەریكا لە رابردوودا عێراقی لە سزاكانی سەر ئێران ریزپەڕ كردبوو، لەم بارەیەوە چاوپۆشی لە مامەڵە بازرگانییەكانی عێراق لەگەڵ ئێران كردووە لە كەرتی نەوت و گازدا، كە ئەمە سوودێكی زۆری بۆ ئێرانیش هەبووە بۆ سووڕانەوە لە سزاكان. بەڵام لە مانگی شوباتی ئەمساڵ ئەم لێبوردنە كۆتایی دێت و هەتا ئێستا ڕوون نییە، ئایا ئەمەریكا پاش ئەم هەڵوێستە نوێیانەی عێراق، جارێكی تر بەغدا دەخاتەوە بەر لێبوردن یان نا و ئایا بەغدا دەتوانێ جارێكی تر قەناعەت بە ئەمەریكا بهێنێ بۆ ئەم مەبەستە؟

پەرەسەندنی گوشاری لایەنە شیعییەكانی پرۆئێرانی بۆ وەدەرنانی هێزە ئەمەریكییەكان گرژیی نێوان بەغدا-واشنتن زیاتر دەكات و، ئەو كەلێنەی كە ئێستا لە پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولادا دروستبووە، قووڵتر دەبێتەوە، ئەمەش وادەكات عێراق هەنگاو بە هەنگاو لە جەمسەری ئێران و ڕووسیا و چین نزیكتر ببێتەوە كە بێگومان ئەمەش كاردانەوەی واشنتنی بەدواوە دەبێت. مانەوەی هێزە ئەمەریكییەكان لە عێراق لە دۆخی ئێستادا بەشێكە لە ستراتیژی درێژخایەنی ئەمەریكا لە ناوچەكە، كە ئەم بابەتەش لە راپۆرتێكی رایان كرۆكەر باڵیۆزی پێشووی ئەمەریكا لە عێراق لە ساڵی 2017 رەنگیداوەتەوە. 

 

بەپێی راپۆرتەكەی كرۆكەر، كشانەوەی سیاسی و سەربازیی ئەمەریكا لە عێراق دەبێتە هۆی خۆڕێكخستنەوەی داعش، كە ئەمەش دەتوانێ هەڕەشە لە بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا بكات لە عێراق و هەموو ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروا ئەم كشانەوەیە دەبێتە هۆی پەلكێشانی ئێران بۆ باشووری عێراق و بەغدا. هەربۆیە مانەوەی هێزە ئەمەریكییەكان لە عێراق، بەشێكە لە ستراتیژی درێژخایەنی پاراستنی بەرژەوەندییە نیشتمانییەكانی ئەمەریكا لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەستەمە ئەمەریكا ئامادە بێت لە دۆخێكی لەم جۆرەدا هێزەكانی لە عێراق بكشێنێتەوە.

 

بە سەرنجدان لەم دۆخەی ئێستا، بەغدا لەبەردەم دووڕێیانی واشنتن- تاراندا گیری خواردووە، لەلایەكەوە هەندێ لایەنی شیعە لە عێراق دەیانەوێت لەڕووی ئایدیۆلۆژییەوە هاوبەندیی خۆیان لەگەڵ تاران بپارێزن و هێزە ئەمەریكییەكان لە عێراق دەربكەن وەك تۆڵەكردنەوەیەك و وەك بنبڕكردنی هەژموونی ئەمەریكا لە ناوچەكە. بەڵام لەلایەكی تریشەوە، كورد و سوننە و هەندێ لایەن و كەسایەتی شیعەش ئەم بۆچوونە ڕەتدەكەنەوە و نایانەوێت عێراق ببێتە گۆڕەپانی ململانێی ئێران و ئەمەریكا و لەوباوەڕەدان نەك هەر مانەوەی ئەمەریكا لە عێراق پێویستە، بەڵكوو هەر جۆرە كەلێنێك لە پەیوەندییەكانی بەغدا- واشنتن زیانی زۆر گەورەی ئابووری، سیاسی، ئەمنی و سەربازی بۆ عێراق بەدواوە دەبێت، كە بەغدا بە هیچ كلۆجێك بەرگەی ئەم دۆخە ناگرێت.