İsrail’i kurma Kibbutz’lar ile başlamıştır. Kibbutz bir ortak üretim paylaşım çiftlikleri, siteleri anlamına geliyor. İsrail’i ziyaretimde, Eliat kasabasının kuzeyinde Kızıl Kanyon bölgesinde “Eliot Kibbutz” yerleşkesini gezme fırsatı oluştu. Konuştuğumuz sözcü, bunun küçük ölçekli bir Kibbutz olduğunu anlattı. Küçük denilen alan büyük bir köy yerleşkesi düzeyinde idi.
Bir toplumcu paylaşım sistemi, Sovyet göçmenleri ve Avrupa liberal sol düşünce sisteminin kurduğu bir kooperatif oluşmuş. Tarım ve tarımı geliştirme, çeşitli üretim atölye ve fabrikaları bulunuyor. Okullar, çocuk bakım bölümleri ve iş bölümleri sisteme göre ayarlanmış. İçerde ve Kibbutz dışında çalışanlar gelirleri yönetime teslim ediyor, bütün ihtiyaçlar, içerde karşılanıyor. Yıl sonunda bütçede kalan eşit şekilde dağıtılıyor. Tek zorunluk günde herkezin sekiz saat çalışması.
Bir Kibbutz’a girmek, şartları ve sırası epey süreç alan bir işlem. Sistemden çıkmak isteyenler istediği an çıkabiliyor.
Hâlâ ülkenin tarım ve hayvancılık üretiminin büyük bir kısmını bu sistemler üretiyor. Dışarıdan izole ve ayrıntılı bir sosyal yaşam sürülüyor, ziyaretçi ve yardımcı çalışan, ucuz konaklama ile kabul ediliyor. Eski kuruluş düşüncesinde bulunmayan dış ticari bağlantılar,otel, kiralamak vb gibi sistemlere girilmiş.
Yerleşim yerleri site tarzı, korunaklı, iş ve tarım alanları sitenin etrafında konuşlanmış. Eğlence yerleri, okul, sosyal alanlar sitenin içerisinde bulunuyor. Sözcü, “Sovyet ve sosyalist sistem başaramadı ama biz kuruluş gününden bugüne başarı ile götürüyoruz” diyor.
Bütün bu fikirler farklı bir biçimde Yahudi topluluğun bin yıldır dünyanın her köşine dağıldığı zamanlarda bir çözüm düşüncesi ile yola çıkan İsrail kurucu düşüncesinin babası: Theodor Herzl kurmayı yeniden düşündüğü anavatandan çok uzakta, şimdilerde bile önemli bir Yahudi merkezi olan Macaristan’da oluşturdu. Bu kurucu düşünce Siyonizm, Yahudi Devletleşmesi için 1896 yılında yazdığı kısa “Yahudi Devleti” programından sonra Ağustos 1897’de İsviçre, Basel şehrinde “Dünya Siyonist Organizasyonu’nu” kurdu ve düşüncesini aktardı.
İlk Kibbutz 1909’da Golan tepelerine yakın Degania’da kuruldu. Düşünce her ne kadar Sovyet kolhoz ve solhoz sisteminde hareket edilse de asıl pratik bir sosyalizm siyonizm düşüncesi karışımı idi. İlk kuruluş yıllarında askeri egitim de aldılar ve ilk 1948 savaşlarında bütün güçleri ile kadınlar vb savaşta yer aldılar.
Şimdilerde etkileri eski tarzda olmasada 300 civarında Kibbutz bulunmakta ve İsrail ekonmisinin %10 civarında bir gücü ve üretimini temsil etmekteler. Daha çok tarım ile uğraşsalar da, %50’ye yakın tarımsal üretimi Kibbutz’larda yapılmaktadır. Askeri ve teknik araştırma ve üretimde de etkili bir yerleri bulunmaktadır. Genel olarak bazı istisnalar dışında liberal ve sol siyasi düşünce hakimdir.
Ana fikir olarak kırsal alanda yapılanmaları gerektiği için sınır güvenliği ve koruma görevlerinde bulundular.
Dünya sisteminin değişmesi, sosyalist sistemdeki sıkıntılar, ekonomik krizler ve şehirleşme gibi çok çeşitli etkilerle Kibbutz’lar etki ve güçlerini belli oranda yitirdiler. Üyelerde azalma meydan geldi. Ama bulunanlar döneme ayak uydurabilmek için daha da modernleştiler, devletten ve askeri alandan uzaklaştılar. Devletin güçlenmesi de bir oranda Kibbutz güçlerine ihtiyacın azalmasında belli bir güç kaybı oluştu.
Asıl sıkıntı Kibbutz’larda özelleştirme ve açık ticari alan geçmeleri ile oldu.İlk ruhun kaybolmasının temeli budur denilebilir. İlk kuruluşda dini yön ağırlık basarken geliştikce düşünce liber ve laik yöne doğru kaydı. İsrail’de şimdilerde bu etkili kurucu sistemin yerini “Yerleşim Yerleri” pratiği almıştır. Bunlar Kibbutz düşüncesinin tersine güçlü bir muhafazakar İsrail-Yahudi düşüncesi taşımaktalar.
Kürdler burada vatana bir bütün sahiplenme düşünce ve pratiğini alabilirler. Kürd Milletinde dağılma ve yok olma pratiği Yahudi’ler gibi olmadığı biliniyor. Pratik olarak birlik ve her şart koşulda fikri, inanç vb. ayırımları gözetmeden güçlü bir vatan düşüncesi ile hareket edilerek sonuş alabiliriz. Kürd Milleti Vatana yönelme ile olanakları ortak bir tarzda çeşitli biçimleri ile vatana hizmet ile Yahudi topluluklarının çok zor başardıklarını daha kolay ve rahat biçimde başarabilirler.
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın