بڕیاری کشاندنەوەی چەکدارانی پەکەکە لەنێو تورکیاوە بۆ هەرێمی پاراستنی میدیا، ئەوە پیشان دەدات پەکەکە رژدە لەسەر بەرەوپێشبردنی پرۆسەی ئاشتی. لە چوارچێوەی بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانان و پابەندبوون بە پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ئەو هەنگاوەی ناوە
ئەوەی بۆ دامەزراوەی هەواڵگریی تورکیا (میت)، کە ئێستا راستەوخۆ سەرپەرشتیی پڕۆسەکە دەکات، گرنگە، پرسی ئاسایشی رێوڕەسمەکەیە. چاوەڕوان دەکرێت لەو مەراسیمەدا نوێنەری بەغدا، هەولێر و تورکیا ئامادەبن. سەرجەم ئەو چەکانەی لە مەراسیمەکەدا کۆدەکرێنەوە، جۆر و ژمارەیان تۆماردەکرێن و رادەستی میت دەکرێن. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لە دانیشتنێکی نانی بەیانیدا لەگەڵ ئەندام پەرلەمانان ئاماژەی بەوە کردووە کە دوای وەرگرتنەوەی چەکەکانی پەکەکە، لەژێر چاودێریی دەزگای هەواڵگریدا، بە ئامێری تایبەتی کارەبایی دەتوێندرێنەوە و لەنێو دەبردرێن.
جیهان کە سەرقاڵی بینینی شەڕی مووشەک و فڕۆکە جەنگییەکان و فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان بوو، ئێران و ئیسرائیل سەرقاڵی پێوانەکردنی بەرپەرچدانەوەی تەکنۆلۆژیی و سایکۆلۆژیی و هەواڵگریی یەکدی بوون. لەودیوی شەڕەکە و پێشاندانی هێز و بازوو بەرامبەر یەکدی، هەردوولا ئێستا تێگەیشتنێکی تەواویان سەبارەت بەیەکدی هەیە بۆ ئەگەری شەڕێکی دیکە لە قۆناخی داهاتوودا. هەمیشە هەڵسەنگاندن بۆ توانای دووژمن دەکرێت، نەک مەرامی دووژمن. هەموو ئەو داتایانەی لەو شەڕەدا کۆکراونەتەوە، ئێستا لەسەر مێزی شیکاریی هەواڵگری و ستراتیژین. ئەو بێدەنگییەی ئێستا لە هەردوولا دەبیندرێت، مانای ئەوە نییە هەردوولا شەکەتی شەڕێکن یان ئارەزووی ئاشتییان هەیە بەرامبەر یەکدی، بەڵکو ئەو بێدەنگییە، بێدەنگیی قۆناخی شیکاری و هەڵسەنگاندنی یەکدییە بۆ هەنگاوی داهاتوو.
تورکیا ترسی لە پەکخستنی پرۆسەکە هەیە و لەلایەکی دیکەشەوە هێندە نەفەسی درێژ نییە لەو پرسەدا و دەیەوێت زوو بگاتە ئەنجام. بۆیە تورکیا مۆدێلێکی خۆی پەیڕەو دەکات لە چەککردنی پەکەکە. نایەوێت وەکو گرووپە یاخیبووەکانی دیکەی ئەورووپا پرۆسەی چەکدانانیان درێژە بکێشێت.
ئەردۆغان دەیەوێت پێش هەڵبژاردنی پێشوەختە، پرۆسەی ئاشتی بگەیێنێتە ئامانج و پەکەکە هەڵبوەشێنێتەوە. ئەو هەنگاوە دەستی ئەردۆغان و بەخچەلی و تەنانەت هاوپەیمانیەتی کۆمار بەهێزتر بکات بۆ هەڵبژاردنێکی پێشوەختە. لەو کاتەدا ئەگەر دەم پارتیش نەهێننە ریزی هاوپەیمانیەتی کۆمار، دەکرێت لە رێگەی ئاشتی بتوانن سۆزی دەنگدەرانی کورد بۆ ئەردۆغان رابکێشن و ئەنجامی پرۆسەی ئاشتی ببێتە میکانیزمێکی گرنگی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ سەرخستنی ئەردۆغان و هاوپەیمانیەتیی کۆمار لە هەڵبژاردنێکی پێشوەختە.
ئۆجەلان تەمەنی 75 بۆ 76 ساڵە، دەوڵەت باخچەلی (سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیست – مەهەپە) تەمەنی 77 ساڵە، رەجەب تەیب ئەردۆغان (سەرۆککۆماری تورکیا) تەمەنی 71 ساڵە. تەمەن بەدەست خودایە، بەڵام بارودۆخی تەندروستیی هەرسێکیان ئەگەری زۆرە رێگر بێت لە درێژەدان بە خەباتی سیاسی... هەرسێ ناو، دەزانن لە کۆتاییەکانی خەباتی سیاسین. هەریەکەیان بە جۆرێک نازناوی لەکەدار بووە لە ماوەی رابردوو. رەنگەی ئەو پرۆسەی ئاشتییەی ئێستا کە لەسەر دەستی هەر سێ ناو بەڕێوەدەچێت، دوا دەرفەت بێت بۆیان بۆ تۆمارکردنی مێژوویەک و کۆتاییەکی شایستە. کۆتاییەک باخچەلی دەستپێشخەریی کرد، ئەردۆغان پاڵپشتیی کرد و ئۆجەلان بە ئەنجامی گەیاند.
بەهۆی ئەوەی ئەو پرۆسەیە هەر لە سەرەتاوە دیوێکی تاریکی هەیە، تائێستا هیچ ناوێکی فەرمی نییە، دەمێک بە "پرۆسەی کرانەوە"، "پرۆسەی چارەسەری"، "پرۆسەی ئاشتی،" دەمێک بە پرۆسەی "هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە – کۆتاییهێنان بە پەکەکە" ناو دەبرێت. ئەوەی ئێستا لە تورکیا دەگوزەرێت، پرۆسەیەکی "ئاشتی"یە. مەبەست لێی بێدەنگکردنی چەکە. روونتر لەوە، چەککردنی پەکەکە، دانانی چەک و راگەیاندنی هەڵوەشانەوەی پەکەکەیە، بۆ ئەوەی چی دیکە تورکیا سەرقاڵی شەڕی پەکەکە نەبێت.
تورکیا دەتوانێت نێوەندگیری دیپلۆماسی بێت لەنێوان دیمەشق و تاران. لە بەرامبەردا تورکیا نایەوێت ئێران لە چوارچێوەی سیاسەتی "هەڵوێستی هاوبەش" بۆ پرسە ناوچەییەکان [لەوانەش پرسی کورد] پشت لە ئێران بکات، بەڵام بە پشتبەستن بە ئەزموونەکانی رابردوو تورکیا هەڵوێستێکی وریایانە بەرامبەر ئێران دەگرێتەبەر.
ئۆجەلان بۆ تورکیا گرنگە و دەبێت لە رەوشێکی باشدا چاودێریی بکرێت لە زیندان. تورکیا کە چەند ساڵە بەباشی خزمەتی ئۆجەلانی کردووە بۆ ئەوی جار جارە پەیام و بانگەشەکانی خزمەتی بەرژەوەندییەکانی تورکیا بکات. ئێستاش جیاواز لە پێشتر چاوی لەوەیە بە بەردێک چەند چۆلەکەیەک بە ئۆجەلان بکوژێت.
تورکیا لە ئۆکتۆبەری 2023وە سەرقاڵی ئامادەکارییە بۆ ئۆپەراسیۆنی داهاتوو. لە مانگی ئۆکتۆبەری 2024یش ئامادەکارییەکانی ئەو ئۆپەراسیۆنەی تەواو کرد و دەستی بە ناردنی کاروانی سەربازی کردووە بۆ خاڵە سەربازییەکانی لەن ێو خاکی سووریا. وەزارەتی بەرگریی تورکیا لە لێدوانێکی فەرمی دا ئاماژەی بەوە کرد کە هەر هەنگاوێک پێویست بێت بۆ پاراستنی سنوورەکانی تورکیا دەیگرنە بەر. ئێستا ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا لە قۆناخێکدایە کە وەکو ئەردۆغان دەڵێت "شەوێکیان لەناکاو دێین".
ئەگەر ئەنقەرە نەرمی بنوێنێت لە قەوارەیەکی کورد لە سووریا، ئەو کاتە هەنگاوێک نزیکتر دەبێت لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ دیمەشق، هەروەها چارەسەرکردنی پرسی پەکەکە.
دوای ئەوەی هاکان فیدان بووە وەزیری دەرەوە لە 2023 و ئیبراهیم کاڵن بووە سەرۆکی میت، کارەکانی دەزگاکە لە چوارچێوەی دیپلۆماسییەوە فراوانتر بوو. لەو چوارچێوەیەشەوە گۆڕانکارییە ناوچەییەکان بەتایبەتیش فراوانبوونی شەڕی ئیسرائیل لەگەڵ حەماس و حیزبوڵڵا، و مەترسیی پەڕینەوەی ئاگرەکە بۆ ناوچەکە و ئێرانیان باش دیراسە کردووە.
