سەرۆک بارزانی: یاسای هەڵبژاردن ستەمکارانە و نادادپەروەرانەیە

 

سەرۆک بارزانی ئاماژەی بەوە کرد، ئەرکی ئێمەیە پشتگیری و گرنگی بە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق بدەین، نەک تەنیا هەرێمی کوردستان. لە وەڵامی ئەوەی کە ئایا حیزبەکانی عێراق بەهەمان شێوە مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکەن گوتی، "بۆم گرنگ نییە، ئەوان کیمیاییان بەرامبەرمان بەکارهێنا و دواتر ئەنفالیان بەرامبەرمان کرد، دواتر گفتوگۆمان لەگەڵ کردن، لەو سوپایەش خۆشبووین کە ئەوانەیان بەرامبەرمان کرد، ئێمە گەلێکین خاوەن کولتووری خۆمانین و ئەوانیش هەروا."

 

بڕینی قووتی خەڵکی هەرێمی کوردستان زۆر سەختە. کولتووری رەتکردنەوەی بەرامبەر، ئەوەبوو بووە هۆکاری بەکارهێنانی چەکی کیمیایی و ئەنفال، ئەم کولتوورە لای کەسانێک هەن ماون لە شیعە و سوننە، بەڵام ئێستا چوارچێوەی هاوئاهەنگی دەوڵەت بەڕێوەدەبەن، ئەوان بەرپرسیارن لەمە.

 

هۆشداریشی دا لەوە، "نابێت ئەم سیاسەتە بەردەوام بێت، یەکەم زەرەرمەند خودی عێراق دەبێت، ئەوانەی ئێستا دەسەڵاتیان بەدەستە با وا بیر نەکەنەوە کە دەسەڵات بۆیان دەمێنێت. مەبەستمان هەموو چوارچێوەی هاوئاهەنگی نییە، بەشێک لەوان پێکەوە شۆڕشمان کردووە و رێزگرتن لە نێوانمان هەیە، بەڵام کەسانی دیکەن هەن لەناو چوارچێوەی هاوئاهەنگی کە زیاتر لە دوژمندارییان هەیە، بەڵکو هەوڵیان دا هەرێمی کوردستان بسڕنەوە."

 

 

سەرۆک مەسعود بارزانی دەڵێت، "گەلی کورد گیرۆدە دەبێت، بەڵام بەرگە دەگرێت. سازش لەسەر مافەکانی ناکات و چۆک نادات بۆ هیچ کردەیەکی دوژمنکارانە و زاڵمانە. دەستوور لە نێوانمانە، با دەستوور ناوبژیوان بێت."

 

دووپاتیشی کردەوە، "هەرکەس فیدراڵی رەتبکاتەوە، ئێمەش دیکتاتۆری رەتدەکەینەوە." باسی لەوەش کرد، "کەس وەکو ئێمە ماندوو نەبووە لە دەستوور، من دوو مانگ لە بەغدا مامەوە، رووبەڕووی 36 هێرشی گرووپە تیرۆریستییەکان بوومەوە و ژمارەیەک لە پاسەوانەکانم شەهید بوون، ماندوو بووین بۆ ئەم دەستوورە. ئەم دەستوورە بێ کەموکوڕی نییە، بەڵام بەراوردی بکەین بە دەستوورەکانی پێشوو و دەستوورەکانی ناوچەکە، دەستوورێکی زۆر جوانە و پێشکەوتووە."

 

لەبارەی دادگەی فیدراڵیش گوتی، "دادگەی فیدراڵی، دادگەیەکی دەستووری نییە، ئەم دادگەیە لە سەردەمی برێمەر دانراوە. دادگەی فیدراڵی بە بڕیارەکانی سیاسی کراوە، دادگەکە هەرێمی بە ئامانج دەگرت، بۆیە رەتمان کردەوە."

 

سەرۆک بارزانی سەبارەت بە هێزەکانی هاوپەیمانان هۆشداری دا و رایگەیاند، "هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق بڕۆن، داعش سەرهەڵدەداتەوە. بابەتی چەکی گرووپەکان نابێت بە سیاسی بکرێت، ناکرێت ئەوان لە دەوڵەت بەرزتر ببینرێن. ئێمە پشتگیری لە مانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان دەکەین لە چوارچێوەی رێککەوتنێک دا."

 

 

 

سەرۆک بارزانی لەبارەی هەندێک لەو لایەنانەی کە بە نەفەسی دژایەتیکردنی هەرێمی کوردستان شەو و رۆژیان یەک کردبوو، رایگەیاند هەرچەندە نایەوێت ناویان بهێنێت، بەڵام کەسانێک هەن بە هەمان نەفەس بیر دەکەنەوە، بەڵام لە گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و پێشهاتە خێراکاندا گۆشەگیر کرابوون و تۆقیبوون. گوتی: "لە راستیدا دۆخی پێشووی عێراق ناگەیێنێتە هیچ ئەنجامێکی چاوەڕوانکراو." ئاماژەی بە جەنگی 12 رۆژی نێوان ئێران و ئیسرائیل و رووداوەکانی غەززەش کرد و جەختیکردەوە کە "گومان لەوەدانییە بێ کاریگەر نابێت، بەڵام نازانم کاریگەریی زۆری بە چ ئاستێک دەبێت. بەڵام دەرەنجام کاریگەری بەسەریانەوە دەبێت."  

 

 

سەرۆک بارزانی باسی لە پیلانگێڕی چەند لایەنێکی نێوخۆیی و عێراقی و تەنانەت هەرێمیش کرد و رایگەیاند، زانیاریمان هەیە. گوتی: "باشتر وایە بۆیان دووجار بیر بکەنەوە." ئەوەشی وەبیرهێنایەوە کە پارتی وەک دار بەڕوو وایە، بەرگەی هەموو جۆرە ئاڵنگارییەک و سەختییەک دەگرێت. ئەو پیلانگێڕییەی هەیە و بە تێروتەسەلی زانیاریمان لەبارەیانەوە هەیە کاریگەری بەسەر پارتی نابێت." پێداگر بوو لەوەی پارتی هەمیشە بە جەماوەر، پەیڕەو، بە ئیرادە و مێژووی رووبەڕووی هەموو پیلانگێڕییەکان دەبێتەوە و گوتی: "ئەوانەی تەنگەتاون، کاریگەرییان بەسەر پارتییەوە نییە."

 

 

سەبارەت بە کەرکووک، سەرۆک بارزانی گوتی: "شارێکی عێراقییە بە شوناسی کوردستانی، سازش لەسەری ناکرێت." باسی لە مادەی 140ـی دەستووری عێراقیش کرد و رایگەیاند، هەرچەندە درەنگیش بێت و کاتیش تێپەڕێت هەرگیز ئەم مادەیە لەبیر ناکرێت و گوتی: "ئەم مادەیە هەر بەزیندوویی دەمێنێتەوە و دەبێ بە هەموو وردەکارییەکانییەوە جێبەجێ بکرێت." ئاماژەی بە هەر سێ بڕگەکەی "ئاساییکردنەوە، سەرژمێری و گشتپرسی" کرد. ئەوەشی خستەڕوو کە داگیرکردنی کەرکووک، شێواندنی ئابووری کەرکووک و گۆڕینی دیموگرافیاکەی هەرگیز سەرناگرێت. ئەگەر رۆژێک سەریش بگرێت دووبارە لە سەردەمێکدا ئەم "هەقە" بۆ خاوەنەکانی دەگەڕێتەوە. 

 

 

سەبارەت بە پۆستی سەرۆککۆماری عێراق کە لە نەریتی سیاسیی دوای 2003 شایستەی کوردە، بەڵام دەنگی بەشێک لە سوننە و شیعە بەرز بووەتەوە و داوای ئەم پۆستە دەکەن. سەرۆک مەسعود بارزانی لەمبارەیەوە رایگەیاند، کەسێکی سوننە هەیە چاوی بڕیوەتە پۆستی سەرۆکایەتیی کۆمار. بزانین چی پێ دەکرێ؟ باسی لەوەش کرد کە پۆستی سەرۆککۆمار بابەتێکی سیمبۆلییە بۆ کورد، لە عێراقێک کە لە سەدەی رابردوودا رووبەڕووی پرۆسەی ئەنفالکردن، هێرشی کیمیایی و کۆمەڵکوژی و خاپوورکردنی نزیکەی پێنج هەزار گوند بووەوە، لە رووی مەعنەوی و سیمبۆلییەوە گرنگە کوردێک ببێتە سەرۆکی عێراق. بەڵام ئەگەر بەراورد بکرێت بە دەسەڵات و کاریگەری، پۆستی سەرۆکی پەرلەمان لە پۆستی سەرۆککۆمار گرنگترە. هەندێکجاریش پۆست دەبێ بە شیاوی بەڕێوەببرێت. گوتی: "بۆ نموونە پەرلەمان لە سەردەمی گشتپرسیدا ئازاریداین. لە یەک رۆژدا 14 بڕیاریان دەرکرد. بۆیە پۆستی سەرۆککۆمار بابەتێکی کەسی نییە، شایستەیە و بووەتە نەریتێک." هەر سەبارەت بە داواکردنی لایەنەکان بۆ ئەوەی سەرۆک بارزانی ببێتە سەرۆککۆمار! گوتی: "ئەمە شوێنی من نییە. بەم دەسەڵاتانە و بەم دۆخە ناتوانم بیکەم. پۆستێکی پرۆتۆکۆلییە، هێندە مەعنەوییە هێندە جێبەجێکاری نییە." 

 

 

پێکەوەژیانی پێکهاتە نەتەوەیی و ئاینییەکان لە کوردستان بەشێکی دیکەی تەوەری هەڤپەیڤینەکەی سەرۆک بارزانی بوو. گوتی: "کولتوورێکە لە باب و باپیرانەوە بۆمان ماوەتەوە، زۆر شانازی بەمە دەکەین و دەیپارێزین و لەسەرووی کارە هەرە لەپێشینەکانمانە و بە هەموو هێزمان دەیپارێزین و داکۆکی لێ دەکەین." خۆشحاڵیشی دەربڕی بەوەی کە رۆژێک پرسیاری لە بەرپرسێکی باڵای ئەمنی کوردستان کردووە، سەبارەت بە تاوان و کەتن بەهۆی ناسنامە، ئاین و مەزهەب. لە وەڵامدا بەرپرسە ئەمنییەکە رایگەیاندبوو کە رووداوی لەم شێوەیە سفرە و هیچ رووینەداوە. 

نموونەیەکی هێناوە لەبارەی تەبایی و خۆشەویستی نێوان پێکهاتەکان و رایگەیاند، دوای راپەڕینی 1991 دوو فەیلەقی سوپای عێراق کە تۆمەتباربوون بە ئەنفالکردن، گەلی کوردستان لێیان خۆش بوون و تەواوی سەربازەکان دوای بە دیلگیرانیان کەسێکیان ئازاریان پێنەگەیشت و بە وشەیەکیش سووکایەتییان پێ نەکرا. گوتی: "سەرکردایەتیی بەرەی کوردستانیش ئەم دەسەڵاتەی نەبوو ئەم کارە بکات، بەڵام سروشتی گەلی کوردستان ئەم تایبەتمەندییە مەزنەی چاکەکاریی هەبوو و بیریان لە تۆڵەسەندنەوەش نەکردەوە، پێچەوانەی ناوچەکانی دیکە." 

 

 

سەرۆک بارزانی گوتی، "من دڵنیام گەلی عێراق هەرگیز لەگەڵ ئەو سیاسەتە فەرمییەی حکومەت نییە. شانازیش دەکەین کە سەرەڕای رێکاری ستەمکارانە و نادادپەروەرانە و دیکتاتۆرییەکان دژی گەلی کورد، حکومەتەکان سەرکەوتوو نەبوون لە دروستکردنی دوژمنایەتی لەنێوان گەلانی کورد و عەرەب. ئەمە دەستکەوتێکی گەورەیە و پێویستە پارێزگاریی لێبکرێت. ناکۆکی لەگەڵ حکومەت بە مانای ناکۆکیی نێوان کورد و عەرەب نییە."

 

هەروەها باسی لەوە کرد، "دوای نامە و پەیوەندی و دیدارەکان و پێشوازیکردنم لە ژمارەیەک شاند و کەسایەتیی کاریگەر، بۆمان دەرکەوت کە باوەڕێکی گشتی هەیە بەوەی کە دۆخەکە تەندروست نییە و پێویستە هەموار و چاک بکرێتەوە. ئەمە دەرفەتێکە؛ هاوکارییان لەگەڵ دەکەین، ئەگەر سەرکەوتوو بووین ئەوە خێرە، ئەگەریش سەرکەوتوو نەبووین، خودا بەخشەرە."

 

 

سەبارەت بە پێکنەهێنانی حکومەتی هەرێمی کوردستان دوای زیاتر لە ساڵێک لە هەڵبژاردنی پەرلەمان، سەرۆک بارزانی گوتی، "جێگەی داخە و زیانبەخشە بۆ نێوبانگی هەرێم کە حکومەت تاوەکو ئێستا پێکنەهێنراوە. دوای هەڵبژاردنەکان، پارتی دیموکراتی کوردستان داوای لە هەموو لایەنە براوەکان کرد حکومەتێکی بنکەفراوان پێکبهێنن؛ زۆربەیان ئۆپۆزیسیۆنبوونیان هەڵبژارد، رێز لە بژاردەکەیان دەگرین."

 

بە گوتەی سەرۆک بارزانی، "بابەتەکە لەنێوان پارتی و یەکێتیدا ماوەتەوە. کۆبوونەوەکان کران و شاندی هەردوولا پێکهێنران و گەیشتینە رێککەوتنێکی باش لەبارەی بەڕێوەبردنی حکومەت، ئەمە گرنگە، پاشانیش لەبارەی دابەشکردنی پۆستەکان بە دادپەروەری، بگرە بە زیاتریش لە شایستەیی هەڵبژاردنی یەکێتی. لەگەڵ ئەوەشدا، من راسپاردەی ئەوپەڕی نەرمییوونم بە پارتی دیموکراتی کوردستان کرد. بەڵام کاتکوشتن و چاوەڕوانیی دوای هەڵبژاردنە فیدراڵییەکەمان بینی، رەنگە لەسەر بنەمای تێڕوانینێک بێت بۆ شکستی پارتی و هاوپەیمانێتییەک کە پێگەیان بەهێز بکات. ئەگەر ئەم تێڕوانینە راست بێت، ئەوا هیچ سوودێکی نابێت. ئەمەش هۆکاری پێکنەهێنانی حکومەتە."

 

 

لەبارەی ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق سەرۆک بارزانی گوتی، "ئەگەر ساختەکاری نەکرێت، هیچ نیگەرانییەک نییە. ئەگەر ساختەکاری بکرێت، هەڵوێستێکی زۆر روونمان دەبێت. جاری پێشوو 33 کورسیمان هەبوو، دوو کورسییان بە بڕیارێکی دادگە لێبردین،  قبووڵمان کرد. بەڵام ئەمجارە مەحاڵە قبووڵی بکەین دەستکاریی یەک دەنگیش بکرێت."

 

سەبارەت بەوەی کە ئاماژە بۆ ئەگەری روودانی ساختەکاری هەبێت ئاشکرای کرد، "هەواڵ هەن، هەروەها دڵنیاییش هەیە کە پرۆسەکە پارێزراوە. دەبینین. ئەگەریش پرۆسەکە بە بڕیاری ستەمکارانە وەکو پێشوو بە سیاسی کرا، قبووڵی ناکەین."

 

سەبارەت بە پەیامی بۆ دەنگدەران سەرۆک بارزانی باسی لەوە کرد، "ویژدانیان دادوەرە، با دەنگ بەو کەسە بدەن، کە پێیان وایە خزمەتیان دەکات و دەیانپارێزێت و داهاتوویان مسۆگەر دەکات. ئاواتی منیش وەکو هەر هاووڵاتییەکی کورد ئەوەیە، ببینم کوردستان گەشە دەکات و پێشدەکەوێت. پشتبەخوا دەستکەوتی زیاتریش دەبینین، ئەمەش ئەوەیە کە من ئاواتی بۆ دەخوازم."