لەگەڵ رەنج؛ چەکدانان تەسلیمبوونە یان سەرەتای قۆناخێکی نوێ؟

 

 

میوانەکان، کە هەریەکەیان خاوەن باکگراوند و دیدگای سیاسیی جیاواز بوون، لە چەندین گۆشەنیگاوە شرۆڤەی رووداوەکانیان کرد. تەوەری سەرەکیی بەرنامەکە لە دەوری پرسیارێکی بنەڕەتی دەسووڕایەوە: ئایا هەنگاوەکانی پەکەکە بەرەو چەکدانان، تەسلیمبوونێکی ناچارییە یان گۆڕانکارییەکی ستراتیژی و سەرەتای قۆناخێکی نوێی خەباتی سیاسییە؟

 

 

 

یەکێک لە خاڵە جەوهەرییەکانی گفتوگۆکە، لێکدانەوەی مانای "چەکدانان" بوو. بۆچوونەکان لەم بارەیەوە دژبەیەک بوون:

 

زریان رۆژهەڵاتی، بەڕێوەبەری ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو جەختی کردەوە کە لە دیدی پەکەکە و عەبدوڵڵا ئۆجەلانەوە، چەکدانان بە واتای "تەسلیمبوون نییە، بەڵکو گۆڕینی شێوازی کارکردنە" و گواستنەوەی ململانێیە لە بواری سەربازییەوە بۆ بواری سیاسی.

 

مەولوود باوەموراد، رۆشنبیر ‌و سیاسەتڤان بە دیدێکی گەشبینانەتر سەیری هەنگاوەکەی کرد و رای گەیاند کە "چەکدانان ئامادەیی پەکەکە بۆ ئاشتی نیشان دەدات."

 

بەڵام عەبدولسەلام بەرواری، سیاسەتڤان ‌و پەرلەمانتاری خولی سێیەمی ‏پەرلەمانی كوردستان بە گومانەوە لە بابەتەکەی دەڕوانی و ئاماژەی بەوە دا کە "پڕۆسەی چەکدانان جیاوازە لە نمایشی چەکدانان." ناوبراو پێی وابوو دەبوایە چەکدانانی راستەقینە دوای رێککەوتنی کۆتایی و وەک بەشێک لە جێبەجێکردنی بێت، نەک جووڵەیەکی تاکتیکیی پێشوەختە. بەرواری بۆچوونەکەی بە گوتەیەکی ئۆجەلان پشتیوانی کرد کە گوتبووی "پێویستیی مانەوەی پەکەکە نەماوە."

 

 

سەبارەت بە هەڵوێستی تورکیا و چارەنووسی ئەو چەکدارانەی لە چیاکانن، دیدگا جیاوازەکان زیاتر روون بوونەوە:

 

ئارێز عەبدوڵڵا، سیاسەتڤان ئاماژەی بە گۆڕانکارییەکی مێژوویی لەناو خودی دەوڵەتی تورکیادا کرد و گوتی: "پێشتر دەوڵەتی قووڵ لە تورکیا دژی پڕۆسەی ئاشتی بوو، بەڵام ئێستا خۆی بووەتە بەشێک لە پڕۆسەکە."

 

لەبەرامبەردا، عەبدولسەلام بەرواری و مەولوود باوەموراد رەخنەیان لە کەمتەرخەمییەکانی تورکیا گرت. بەرواری رایگەیاند: "تورکیا تاوەکو ئێستا دەستی نەکردووە بە هەنگاوەکانی پڕۆسەی ئاشتی." هاوکات باوەموراد روونی کردەوە کە "تورکیا هیچ رێگەخۆشکردنێکی بۆ گەڕانەوەی گەریلا نەکردووە" و داوای دەرکردنی "یاسایەکی لێبوردنی گشتی"ی لە پەرلەمانی تورکیا کرد.

 

زریان رۆژهەڵاتی ئاماژەی بە دوودڵیی ئەردۆغان کرد و گوتی: "ئەردۆغان دوودڵە لە سەرکەوتنی پڕۆسەکە" بەهۆی هەستیاری و ناجێگیریی دۆخی ناوچەکەوە.

 

 

گفتوگۆکە لە چوارچێوەی ناوخۆی تورکیا دەرچوو و رەهەندە هەرێمییەکانیشی گرتەوە:

 

زریان رۆژهەڵاتی هۆشداریی دا کە "دۆخی ناوچەکە لەرزۆکە" و ئاماژەی بە مەترسییەکانی تورکیا کرد لە ئەگەری "هێرشی ئیسرائیل" و پێشبینی دروستبوونی گرژیی هاوشێوەی نێوان ئێران و ئیسرائیلی کرد.

 

ناوبراو باسی لە رابردووی پەکەکە کرد کە "بەشێک بووە لە بەرەی مقاوەمە" و بۆ ماوەی 15 ساڵ لەلایەن سووریا و 9 ساڵ لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی کراوە. لەم روانگەیەوە، رووداوەکانی ئەم دواییەی بەستەوە بە گۆڕانکارییەکانەوە و گوتی: "بەئامانجگرتنی سلێمانی لەم رۆژانەدا [ئاماژە بە کەوتنەخوارەوەی چەند درۆنێک لە نزیک تاسڵوجە] رێکەوت نییە."

 

ئارێز عەبدوڵڵا لە وەڵامدا هۆکاری گرژییەکانی نێوان ئەنقەرە و سلێمانی گەڕاندەوە بۆ ئەوەی "یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان گوێڕایەڵی فەرمانەکانی ئەنقەرە نەبووە."

 

 

یەکێک لە نیگەرانییە سەرەکییەکان ئەوە بوو کە ئایا ئەم پڕۆسەیە لە کۆتاییدا مافە رەواکانی کورد دابین دەکات:

 

عەبدولسەلام بەرواری بە رەشبینییەوە رای گەیاند: "ئەم پڕۆسەیە، پڕۆسەی بەدەستهێنانی مافی کورد نییە." بە بڕوای ئەو، "پەکەکە وەک بەهانە بەکاردەهێنرا تا مافی کورد نەدرێت" و ئێستاش "کورد دەیەوێت لەو بەهانەیە رزگاری بێت،" بەڵام هۆشداریی دا کە "ستەمکردن لە کورد لە قۆناخی دوای پەکەکەشدا هەر دەمێنێت."

 

بەڵام مەولوود باوەموراد گەشبینتر بوو و پێی وابوو "کورد لە پڕۆسەی دیموکراتیدا براوەترە." ئەو جەختی کردەوە کە "داواکارییەکانی پەکەکە هێندە قورس نین ببنە کێشە بۆ ئاشتی" و چارەسەری کۆتایی "بە پەرلەمان دەکرێت، نەک تەنها بە حکومەت،" کە ئەمەش دەرفەتێکی باشتر بۆ کورد دەڕەخسێنێت.

 

 

هەموو میوانەکان کۆک بوون لەسەر ئەوەی کە ئاشتی لە تورکیا کاریگەریی ژیانی و ستراتیژیی لەسەر هەرێمی کوردستان و عێراق دەبێت:

 

ئارێز عەبدوڵڵا بە روونی گوتی: "پڕۆسەی ئاشتی بۆ هەرێمی کوردستان زۆر گرنگە، چونکە شەڕی پەکەکە و تورکیا زیانی گەورەی بە هەرێم گەیاندووە." هەروەها دووپاتی کردەوە کە "هیچ حیزبێک لە هەرێمی کوردستان دژی پڕۆسەی ئاشتی نییە."

 

مەولوود باوەموراد لە روانگەیەکی ئابوورییەوە ئاماژەی بەوە کرد کە "بەبێ ئاشتیی نێوان تورکیا و پەکەکە، پڕۆژەی رێگەی گەشەپێدان لە عێراق سەرناگرێت،" کە ئەمەش گرنگیی ستراتیژیی پڕۆسەکەی بۆ تەواوی ناوچەکە دەرخست.

 

 

بەرنامەکە شیکارییەکی فرەڕەهەندی بۆ قۆناغی نوێی پڕۆسەی چارەسەری لە تورکیا پێشکەش کرد. گفتوگۆکان دەریانخست کە بۆچوونی جیاواز و تەنانەت دژبەیەکیش هەیە لەسەر نییەت و جیدیەتی لایەنەکان (پەکەکە و تورکیا) و میکانیزمی جێبەجێکردنی پڕۆسەکە. لەکاتێکدا هەندێک لایەن بە گەشبینییەوە سەیری هەنگاوەکان دەکەن و بە سەرەتای قۆناخێکی نوێی سیاسیی دەزانن، هەندێکی تر بە گومانەوە دەڕواننە داهاتووی مافەکانی کورد و پێیان وایە پڕۆسەکە زیاتر تاکتیکییە. لەگەڵ ئەوەشدا، سەرجەم میوانەکان هاوڕا بوون لەسەر ئەوەی کە سەرکەوتنی پڕۆسەی ئاشتی، کاریگەرییەکی ئەرێنی و راستەوخۆی لەسەر سەقامگیری و گەشەسەندنی ئابووریی هەرێمی کوردستان و عێراق دەبێت.