عەممار حەکیم: ویستی جیدی لە هەولێر و بەغدا بۆ پەسندکردنی پڕۆژەیاسا پەکخراوەکان هەیە

 

عەممار حەکیم، سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانیی عێراق، رۆژی سێشەممە، 10-10-2023، لە دیداری مێریدا لە هەولێر لەبارەی سەردانی بۆ پەرستگەی لالش کە دوێنێ دووشەممە ئەنجامیدا، رایگەیاند، "پێکهاتەی ئێزدی، پێکهاتەیەکی گرنگی وڵاتە، رووبەڕووی کارەساتێکی گەورە بوونەوە؛ کچ و ژنانی ئێزدی بە کۆیلە کران. لەگەڵ ژنانی تورکمانی شیعە رووبەڕووی هەمان ستەم بوونەوە. دوێنێ سەردانی پەرستگەی لالشمان کرد بۆ ئەوەی لە نزیکەوە ئاشنای سرووت و رێوڕەسمە ئایینەکەیان بین". 

 

رێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق بۆ ئاساییکردنەوەی دۆخی شنگال لە تشرینی یەکەمی ساڵی 2020 واژۆکرا. رێککەوتنەکە لە چەند خاڵێک پێکهاتووە کە دیارترینیان دەرکردنی هەموو هێزە چەکدارەکانی حەشدی شەعبی و هێزەکانی نزیک لە پارتی کرێکارانی کوردستانە - پەکەکەیە لە شنگال؛ لەگەڵ راسپاردنی ئەرکی پاراستنی ئاسایشی شارەکە بە پۆلیس و دەزگای ئاسایشی نیشتمانی و هەواڵگریی فیدراڵی؛ هەروەها دانانی قایمقامێکی نوێ بۆ شنگال و ئاوەدانکردنەوەی شارەکە و رەخساندنی زەمینە بۆ گەڕانەوەی ئاوارەکان.

 

لەبارەی جێبەجێکردنی رێککەوتنی شنگال، عەممار حەکیم دەڵێت، "رێککەوتنی شنگال لە بۆشاییەوە دروستنەبووە، بەڵکو ئەنجامی گفتوگۆیەکی دوورودرێژ بوو کە هێز سیاسییە کاریگەرییەکان لە هەرێمی کوردستان و بەغدا و بە بەشداریی یونامی کردیان. کێشەکە هەر تەنیا پەیوەست نییە بە ئێزدییەکانەوە، بەڵکو پەیوەستە بە شنگالەوە. بەهۆی بەریەککەوتنی خواست و ویستی نێوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتی، کێشە دروستبووە. کاتێک دێیتە سەر جێبەجێکردنی رێککەوتننەکە، هەر لایەنێک دەست دەگرێت بەو خاڵ و بڕگەیەی کە لە بەرژەوەندی ئەودایە و گونجاوە، ئەوەش دۆخەکەی پەکخستووە". 

 

عەممار حەکیم پێی وایە، بەڕێوەبردنی قەزای شنگال یەکێکە لە گرێ سەرەکییەکان و گوتی، "هیوادارین هەڵبژاردنی ئەمجارە کە نزیکە بەڕێوەبچێت، هاوکێشەیەکی واقیعی دروست بکات و نوێنەرایەتیی راستەقینەی شنگال، دیمۆگرافی و سیاسیی پارێزگای نەینەوا لەخۆبگرێت. ئەوەش ئاسانکاری بکات بۆ دیاریکردنی قایمقامی قەزاکە و ببێتە سەرەتایەکی باش بۆ جێبەجێکردنی رێککەوتنەکە".

 

هەر لە درێژەی قسەکانیدا، عەممار حەکیم ئاماژەی بەوەکرد، "ویستێکی جیدی لە هەولێر و بەغدا هەیە بۆ پەسندکردنی ئەو پڕۆژەیاسانەی کە ماوەیەکی زۆرە پەکخراون، لەوانە پرۆژەیاساکانی نەوت و گاز و ئەنجوومەنی فیدراڵی. هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەسەر بنەمای رێککەوتنێکی سیاسی پێکهاتووە کە نەخشەڕێگە و پلانی کاری هێزە بەشداربووەکانی نێو هاوپەیمانییەکەیە. ئەوان کاتێکی زۆریان تەرخانکرد بە تاوتوێکردنی بابەتی مووچەی فەرمانبەران و باسی ئەوەیان کرد کە هۆکاری دواکەوتنی چییە؟ بۆچی لە یاسای بودجەدا ئاستەنگ دروست دەبێت لە خەرجکردنی مووچە یان شایستەی دارایی؟ زیاتر لە لێکدانەوەیەک لەبارەی مادە دەستوورییەکان هەیە؛ بۆیە جێبەجێکردنی بەرنامەی رێککەوتنی سیاسی لەوانەش دەرکردنی یاساکان و هەنگاوەکانی دیکە، کارێکی زۆر گرنگە. لەماوەی کەمتر لە ساڵێکدا زیاتر لە 55٪ی وەرەقەی رێککەوتنی سیاسی جێبەجێکراوە. ئەمە بە خشتەوە سەرۆکوەزیران پێشکێشی سەرکردەکانی هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەتی کردووە بە وردەکاری و واژۆی حەوت وەزیری لایەنە جیاجیاکانە. ویستێکی سیاسی هەیە بۆ دەرکردنی یاسا گرنگەکان، بەڵام ئەوەش کارێکی ئەوەندە ئاسان نییە و لە سەر هەر یاسایەک زیاتر لە دیدگایەک هەیە".

 

لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا سەرۆکی رەوتی حیکمە باسی لەوەکرد، "حکومەت بە تویتەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەڕێوەناچێت و وڵاتێکی دیموکراسی وەک عێراق، هەموو کارێکی وەک گوڵ نییە؛ بەردەوام لە هەر هەنگاوێکدا رای جیاواز هەیە؛ بۆیە خاوەن بڕیار ئەگەر گرەو لەسەر تویت و پۆستەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بکات لە گرتنەبەری هەر هەنگاوێک، وڵات بەم شێوەیە بەڕێوەنابرێت".

 

عەممار حەکیم بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختە بۆ پەرلەمانی عێراق بە پێویست نازانێت و دەڵێت، "دۆخی وڵات سەقامگیرە و حکومەت هەنگاو بەرەوپێشەوە دەنێت. پێویستمان بە درێژکردنەوەی ئەو سەقامگیرییە هەیە تاوەکو ئەنجام بەدەست بهێنێت، چونکە ئەنجام بە یەکجار بەدەست نایەت؛ بۆیە ئێستا هیچ پاساوێک نییە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت. کارە دروستەکە ئەوەیە حکومەت بەردەوام بێت تاوەکو خولی خۆی تەواو دەکات. هەر کەسێک دەیەوێت بەشداری بکات، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەرفەتێکی جیدییە بۆ بەشداریکردن".

 

عەمار حەکیم باسی لەوەکرد کە "دەبێت جیاوازی بکرێت لەنێوان گرووپە چەکدارەکان و حەشدی شەعبی. حەشدی شەعبی دامەزراوەیەکی سەربازییە لە سیستمی بەرگریی عێراق و لە پەرلەمان پەسندکراوە، وەک سوپا و پۆلیس و هێزەکانی دیکەیە. هەروەها گرووپە چەکدرەکان هەن کە ئەوانیش قوربانی و خوێنیان داوە؛ خەباتیان کردووە لەپێناو کۆنترۆڵکردنی خاکی لە دەست داعش. ئەوان دووژمن نین، بەڵکو دۆستن. راستە شەڕ کۆتایی هاتووە و چەک و توانای سەربازییان هەیە، بەڵام بۆچوونی تایبەتی خۆیان هەیە؛ هەربۆیە نابێت وەک دووژمن مامەڵە لەگەڵ ئەوانە بکرێت، بەڵکو دەبێ وەک دۆست مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت".