رووداو دیجیتاڵ
سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان دەڵێت: بەگوێرەی ئەو لیستەی لایەنە سیاسییەکان (جگە لە پارتی) رادەستی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقیان کردووە، نزیکەی 50٪ـی بەربژێرانی پەرلەمانی کوردستان بڕوانامەیان نییە.
ئەندامێکی خولی سێیەمی پەرلەمانی کوردستان نەبوونی دەستوور بۆ هەرێمی کوردستان بەهۆی دواکەوتنی بەردەوامی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان دەزانێت و دەڵێت: "پەرلەمان نەیتوانیوە پرسی دەستوور یەكلایی بكاتەوە، لەبەرئەوەی نەبوونی دەستوور هۆكارێكە بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا، چونکە بوونی دەستوورێکی خراپ لە نەبوونی دەستوور باشترە".
رۆژی یەکشەممە، 23ـی حوزەیرانی 2024، لە بەرنامەی لەگەڵ رەنج بە میوانداریی فارووق رەفیق، نووسەر و توێژەر، د. عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان و مامۆستای زانكۆ و د. سەروەر عەبدولڕەحمان، سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان گفتوگۆ لەبارەی ئەو بەربژێرانە کرا کە لەلایەن حیزبەکانەوە هەڵبژێردراون.
"لە 406 یاسای پەرلەمان 25 یاسا جێبەجێ كراوە"
سەروەر عەبدولڕەحمان، سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان كە بەشێك لە كارەكانیان چاودێریی كارەكانی پەرلەمانی كوردستانە ئاشكرای دەكات، "بەدرێژایی ساڵانی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان 406 یاسا دەرکراون، بەڵام نزیكەی 25یاسایان وەك خۆی جێبەجێ كراون و 136یاساش هەڵوەشاونەتەوە یان كاریان پێناكرێت".
سەروەر عەبدولڕەحمان گوتیشی: "20یاسای پەرلەمان جێبەجێ نەکراون و بەدرێژایی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان 277 یاسا پێشێلكراون یان وەكو پێویست جێبەجێ نەكراون. ئەوەندەی بەدواداچوونمان كردووە، تەنیا 25 یاسای پەرلەمان وەك خۆیان جێبەجێ كراون".
"دەبوو ئێستا هەڵبژاردنی خولی نۆیەمی پەرلەمان بەڕێوەچووبا"
سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان هەڵسەنگاندن بۆ خولەکانی پەرلەمانی کوردستان دەکات و پێیوایە، "لە كوردستان ئەزموونی دواخستنی هەڵبژاردن دەوڵەمەندترە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن".
سەروەر عەبدولڕەحمان گوتی: "خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 12 ساڵی خایاندووە، بەشێك لە خولەكانی دیكەش ماوەیان درێژكراوەتەوە، دەبوو تائێستا هەڵبژاردنمان بۆ نۆ خولی پەرلەمان کردبا، كەچی هێشتا نازانین كەی هەڵبژاردنی خولی شەشەم دەكرێت؟".
"خولی دووەم و سێیەمی پەرلەمان سەرکەوتووترین خول بوون"
دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان لە ماوەی 10ساڵی رابردوو 30 راپۆرتی لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان بڵاوكردووەتەوە و بەگوێرەی هەڵسەنگاندنی سەرۆکی رێکخراوەکە؛ "لە رووی یاسادانانەوە خولی دوومی پەرلەمانی كوردستان سەركەوتووترین خول بووە و خولی سێیەمیش چالاكترین بووە".
سەروەر عەبدولڕەحمان كە خۆی پێشتر پەرلەمانتاری فراكسیۆنی یەكێتی بووە لە پەرلەمانی كوردستان، باس لەوە دەکات کە تائێستا پەرلەمانی كوردستان هەشت جار تەمەنی خۆی درێژكردووەتەوە "سەرباری هەموو ئەو كێشانە، ماوەی ساڵ و نیوێكە هەرێمی كوردستان لە بۆشایی یاساییدایە و ئەوەش كارێكی یەکجار خراپە".
"پەرلەمان ساڵ لە دوای ساڵ لاوازتر بووە"
بە بڕوای سەروەر عەبدولڕەحمان، لە هەرێمی كوردستاندا "رۆڵی پەرلەمان لە ئەركەوە بۆ (ئیمتیاز ) گۆڕدراوە و رۆژە رەشەكانی پەرلەمانی كوردستانیش لە شەڕی ناوخۆوە هەنگاو بە هەنگاوە دەستیپێكردووە. هەر ئەوەش كوالێتیی پەرلەمانی کوردستانی ساڵ بە ساڵ بەرەو دابەزین بردووە".
وەکو سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان ئاماژەی پێدەدات، "یەكێك لە ئەركە سەرەكییەكانی پەرلەمان پەسندكردنی یاسای بودجەیە، بەڵام پەرلەمانی كوردستان ماوەی 10 ساڵە یاسای بودجەی پەسند نەكردووە کە ئەوەش بەكەموكوڕییەكی گەورەی پەرلەمانی كوردستان هەژمار دەكرێت".
"پەرلەمانتار لە تەلەڤیزیۆنەوە دەستلەكاركێشانەوەی خۆی بیستووە"
سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان باس لە ئەزموونێك دەکات كە بەشێك لە حیزبەكانی هەرێمی كوردستان تاقییانكردووەتەوە و پێشوەختە نووسراوی دەستلەكاركێشانەوە بە بەربژێرەکانیان واژۆ دەكەن بۆ ئەوە هەرکات لە پەرلەمان سەرپێچی بڕیارەكانی حیزب بكەن، بەبێ ئاگاداری و ویستی خۆیان دەستلەكاركێشانەوەكەیان بنێرن بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان.
"نیوەی بەربژێرانی خولی شەشەمی پەرلەمان بڕوانامەیان نییە"
بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان جگە لە پارتی دیموکراتی کوردستان هەموو حیزبەکان لیستی بەربژێرەکانیان بۆ كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ناردووە، لیستەکان دەست دامەزراوەی پەی كەوتوون و وەکو سەرۆکی دامەزراوەکە ئاماژەی پێدەدات، "لە 856 بەربژێری حیزبەكان، 50% یان هیچ بڕوانامەیەكیان نییە و تەنیا نووسیویانە دەزانن بخوێنەوە و بنووسن".
سەروەر عەبدوەلڕەحمان گوتی: "ئەو جۆرە كاندیدانە دەچنە پەرلەمان؛ بۆیە حاڵی پەرلەمان بەوجۆرەیە. پەرلەمانتار هەبووە لە ساڵێكدا وشەیەكی لەنێو هۆڵی پەرلەماندا نەگوتووە، پەرلەمانتاریش هەبووە زۆر ناچالاك بووە، بەڵام جارێكی دیكە دەرچووەتەوە".
سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان باس لەوەش دەكات، هەندێ پەرلەمانتار بەجۆرێك كار دەكەن ئاگایان لەو بەڵێنانە نامێنێ كە پێش دەرچوونیان داویانە: "ئەوانەی بەڵێنی گەڕانەوەی مووچە فەوتاوەكانی فەرمانبەرانیان دا، کاتێک چوونە پەرلەمان، نەك مووچە فەوتاوەكانیان نەگەڕاندەوە، بەڵكو خۆیان هەشت مانگ بە نایاسایی مووچەیان وەرگرت".
"لە خولی سێیەم هەڵەیەکمان کرد ئێستاش کاریگەریی بەسەر پەرلەمانەوە هەیە"
عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان، كە ئێستا مامۆستای زانكۆی لوبنانی فەرەنسییە، دان بەوەدا دەنێ، لە خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵەیەكیان كردووە تائێستاش كاریگەریی لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان ماوەتەوە: "هەڵەیەك كە لە خولی سێیەم كردمان ئەوەبوو لیستی داخراومان گۆڕی بۆ لیستی كراوە، نەدەبوو ئەو هەڵەیە بكەین".
عومەر نوورەدینی هێندەی بەشداربووانی دیکەی بەرنامەکە بۆ پەرلەمان رەشبین نییە و پێیوایە "پەرلەمانی كوردستان هەر لە سەرەتاوە بە دەركردنی كۆمەڵێك یاسا بناخەی سیستمێكی سیاسی باشی داڕشتووە. لەگەڵ لەدایكبوونی پەرلەمانی كوردستان، وڵاتانی هەرێمی، شەش مانگ جارێك بۆ لەنێوبردنی كۆدەبوونەوە".
"حیزبەکان هیچ پێوەرێکیان بۆ بەربژێریی پەرلەمان نییە"
عومەر نوورەدینی باس لەوە دەکات "لە پەیڕەوی ناوخۆی هیچ حیزبێكی كوردستاندا باسی ئەوە نەكراوە پرسی كاندیدبوون بۆ پەرلەمان چۆنە، یان چ جۆرە كەسێك دەبێتە بەربژێری حیزب".
ئەو مامۆستایەی زانکۆ بە پێویستی دەزانێت حیزبەکان فیلتەرێکیان هەبێت بۆ بەربژێرەکانیان و داوا دەکات؛ "لەمەودوا بیر لەو كارە بكەنەوە" و سەبارەت بە بەڵێنەكانی پێش هەڵبژاردنیش دەڵێت؛ "نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت، لە هیچ شوێنێكی دنیادا بەڵێنی پەرلەمانتاران هەمووی جێبەجێ ناكرێت".
"گۆڕان ئۆپۆزیسیۆن نەبوون، بەڵكو رەوتێكی پۆپۆلیستی بوون"
عومەر نوورەدینی لەو بڕوایەدایە، هیچ سیستمێكی سیاسی بەبێ ئۆپۆزیسیۆن سەرکەوتوو نابێت. وەك خۆی باسی دەكات، لە 2003 دا رەخنەی ئەوەی گرتووە كە كەموكوڕییەكی پەرلەمانی كوردستان ئەوەیە كە ئۆپۆزیسیۆنی نییە.
لەگەڵ دروستیبوونی بزووتنەوەی گۆڕان و بەدەستهێنانی 25 كورسی پەرلەمان، هیوایەک دروستبوو كە ئۆپۆزیسیۆنی پەرلەمانی لە هەرێمی کوردستان لەدایکبووە، بەڵام عومەر نوورەدین دەڵێت: "ئەوەی لە كوردستان هەبوو ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی نەبوو، بەڵكو بزووتنەوەیەكی پۆپۆلیستی بوو، چونكە ئۆپۆزیسیۆنی پەرلەمانی هەرگیز ناڵێت، دەبێت دەسەڵات بڕووخێ، بەڵكو لە رێگەی خەباتی مەدەنییەوە کار بۆ ئەوە دەکات بچێتە دەسەڵاتەوە".
"نەبوونی دەستوور هۆکارە بۆ دواکەوتنی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان"
عومەر نوورەدینی نەبوونی دەستوور بۆ هەرێمی کوردستان بە هۆکاری سەرەکی دواکەوتن و ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنی پەرلەمان لە کاتی خۆیدا وەسف دەکات و پێیوایە: "هەبوونی دەستوورێکی خراپ باشترە لە نەبوونی".
ئەو ئەندامەی خولی سێیەمی پەرلەمانی کوردستان دەڵێت؛ "رەخنەی من لە پەرلەمانی کوردستان ئەوەیە، نەیتوانیوە پرسی دەستوور یەكلایی بكاتەوە، لەبەرئەوەی نەبوونی دەستوور هۆكارێكە بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا، كاتی خۆی زۆر هەوڵدرا دەستوورێك هەبێت و سەری نەگرت".
"چۆن دەبێ کەسێک لە پەرلەمان بێت و قسە نەکات"
لە سەرەتای گفتوگۆی نێوان رەنج و دوو پەرلەمانتارەکەی پێشووتری کوردستان، فارووق رەفیق كە وەك نووسەر و توێژەرێك لە بەرنامەكەدا بەشداربوو، بێدەنگ بوو. دواتر فارووق رەفیق باسی لەوە كرد کە هەرگیز نەیتوانیوە لە بەرنامەدا بۆ ماوەیەكی درێژ بە بێ دەنگی بمێنێتەوە، بەڵام گفتوگۆی میوانەکان بۆ ئەو جێگای سەرنج بووە: "لە ئینگلیزیدا بە كەسی یاخی دەڵێن مەڕی رەش، بۆیە من مەڕی رەشم، هەمیشە یاخیم لەو شتانەی دەبنە جێ سەرنجم".
فارووق رەفیق جەختی لەوە کردەوە کە پەرلەمان شوێنێكە بۆ گفتوگۆ و قسەكردن "پێم سەیرە كەسێك لەوێ بێت و قسە نەكات". هاوکات سەرنجی لەسەر ئەوانەش هەبوو كە قسەیان زۆر كردووە و گوتی "ئەوانەش كە لە پەرلەماندا قسەی زۆریان كردووە، دەبێت بزانین چییان گوتووە؟ چونكە پەرلەمانتار هەیە قسەی زۆری كردووە، بەڵام پڕۆژەیەكی نەبووە، پەرلەمانی كوردستان زۆر لەوە وێرانترە كە پێشبینی دەكرێت".
"کەس هەیە لە بێئیشیدا کراوە بە پەرلەمانتار"
فارووق رەفیق پێیوایە هەندێک كەس لە بێ ئیشیدا دەنێردرێنە پەرلەمان بۆ ئەوەی كارێكیان بۆ بدۆزنەو: "پەرلەمان ئەرکە گرنگەکانی خۆی لەبیر کردووە و بووەتە هەلیکار بۆ هەندێک کادری حیزبی."
فارووق رەفیق دەڵێت: "کۆمەڵێک کادر هەن تەنیا بۆ ئەوەی ئیشێکیان بۆ بدۆزرێتەوە، لەلایەن حیزبەکانیانەوە بەربژێر دەکرێن و دەبن بە پەرلەمانتار، ئەوانە بۆ پرسێكی گرنگی وەك نوێنەرایەتیكردنی گەل نانێردرێن بۆ پەرلەمان".
"پەرلەمان لە ئاست شکاندنی نووسەرانی کورد بێدەنگە"
فارووق رەفیق رەخنە لە پەرلەمانی کوردستان دەگرێت بەوەی لە ئاست هەندێک پرسی گرنگ بێدەنگن و دەپرسێت: "هۆی چییە پەرلەمان بەرامبەر ئەو سووكایەتییەی بە بەشێك لە نووسەران و توێژەران دەكرێت بێدەنگە؟ زانیاریم هەیە پارە لە وڵاتانی دراوسێ رژاوە بۆ شكاندنی هەندێ نووسەر و توێژەری كورد، كەچی پەرلەمان لە ئاستی ئەو پرسە و زۆر پرسی دیكەش بێدەنگە".
ئەو نووسەرە رەخنەی لە بەشێك لە نووسەر و توێژەرانی هەرێمی کوردستان هەیە و دەڵێت "كۆمەڵێك رۆشنبیر هەن دەڵێن، سیاسەت واتە درۆ و دەلەسە، لە هەرێمی كوردستان كێشەیەكی گەورەمان هەیە، ئەویش نەبوونی پەروەردەی مەدەنییە، بۆیە لە زۆربەی بوارەكان گرفتمان هەیە".
فارووق رەفیق تەنیا رەخنەی لە حیزبەكانی دەسەڵات نییە، بەڵكو رەخنە لە حیزبە ئۆپۆزسیۆنەکانی هەرێمی کوردستانیش دەگرێت و دووپاتیدەکاتەوە؛ "رەخنەی قووڵم لە ئۆپۆزیسیۆنی ئەم وڵاتە هەیە، ئۆپۆزیسیۆن دەبێت بیركردنەوە و رووئیایەكی نوێی هەبێت، نەك بڵێ باوەڕم بە كتێب نییە".
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ