ئەمینداری گشتیی هاوپەیمانیی تەقەدوم: رێککەوتنی پێکهێنانی حکومەتی عێراق جێبەجێ نەکراوە

 

 

جەمال زاری، ئەمینداری گشتیی هاوپەیمانی تەقەدوم لە هەڤپەیڤینێکی رووداوی ئەمڕۆ دا کە نوێنەر فاتیح پێشکێشی دەکات لە بەشێکیدا لەبارەی دەرهاویشتەکانی شەڕی حەماس و ئیسرائیل و کاریگەریی لەسەر عێراق گوتی: "هەندێک لە بەرپرسانی عێراق کەوتوونەتە ژێر کاریگەریی رووداوەکان، بەڵام مەترسیمان هەیە کە ئەمە بگۆڕێت بۆ پێکدادانی سەربازی لە نێوخۆدا، عێراق بەرگە ناگرێت جا مووشەکبارانکردنی بنکەکانی ئەمریکا یان باڵیۆزخانەکە یان تەنانەت هەڕەشە هەبێت، تەنانەت ئەو مووشەکانەی ئاراستەی هەولێر کران بە هەموو شێوەیەک رەتدەکرێنەوە و هیچ کەسێک رێگەپێدراو نییە هەولێر مووشەکباران بکات."

 

گوتیشی: گرفتی دۆخی سیاسی لە عێراق ئەوەی پەیوەندی هەیە بە دۆخی دەرەکی یان دۆخی هەرێمی ئەوەیە کە روانینێکی نیشتمانی نییە بۆ ئەو رووداوانەی لە ناوچەکە روودەدەن، یەکێک لە گرفتەکانمان ئەمڕۆ جیاوازی تێڕوانینەکان و نەبوونی روانینێکی نیشتمانییە.

 

لە بەشێکی دیکەی هەڤپەیڤینەکەدا ئەمینداری گشتیی هاوپەیمانیی تەقەدوم باس جێبەجێنەکردنی رێککەوتنی پێکهێنانی ئەم کابینەیەی حکومەتی عێراق دەکات و دەڵێت: "خەڵک بێهیوا بوون لەم رێککەوتنە سیاسییانە، چونکە مرەکەبی سەر کاخەزن و هیچی تر، چەندین دۆسیەمان هەن وەکو لێبوردنی گشتی و بێسەروشوێنەکان و ئاوارەکان کە هەموویان کاری لەپێشینەن، بەڵام هیچیان جێبەجێ نەکراون."

 

 

 

جەمال زاری: من لە رووبەرێکی نیشتمانیدا جووڵە دەکەم بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی پرۆژەیەکی نیشتمانین و عێراقیش یەک وڵاتە، پەیوەندییەکانم لەگەڵ برایانی بەرپرس لە هەرێم پەیوەندییەکی دێرینە و نوێ نییە، دیدارەکانیشمان بۆ درێژەپێدانی پەیوەندی و هاوئاهەنگی بوو بە تایبەت کە لە ماوەی رابردوودا دەستمانکردووە بە ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردن و دەستپێکردنی هەڵمەتی هەڵبژاردن، بۆیە ماوەیەکی درێژە و چەند مانگێک دەبێت من چاوم پێیان نەکەوتووە، هاوکات رووداوەکانی ئەم دواییە و دەرهاویشتەکانی لەسەر ناوچەکە و لەسەر عێراق لە دیارترین ئەو خاڵانە بوون کە گفتوگۆمان لەبارەوە کردن، بیروبۆچوونمان گۆڕییەوە و رێککەوتین لەسەر هەندێک بابەت کە رەنگە لە داهاتوودا کاری لەسەر بکەین پشتیوان بە خودا.

 

 

جەمال زاری: ئەوەی بەسەر خەڵکی غەززە دێت لە راستیدا ستەم و دوژمنکارییە، چونکە خەڵکی سڤیل لە رۆژی 7 ئۆکتۆبەرەوە لەژێر بۆردوومان و مووشەکدان، هەزاران کەسی بێتاوان بوونەتە قوربانی، بە هیچ جۆرێک ئەم شەڕانە چارەسەری دۆخەکە ناکات کە کەرەستەی جەنگی بەهێزی تێدا بەکاربێت، مەترسیمان هەیە ناکۆکییەکە بەرفراوان و بەردەوام بن، هیواخوازین کێشەی فەلەستین بەشێوەیەکی دادپەروەرانە چارەسەر بکرێت، ئەو چارەسەرە دادپەروەرانەیەش ئەوەی کە فەلەستینییەکان لە خاکی خۆیاندا بمێننەوە و لەژێر دەسەڵاتی خۆیاندا بژین و وڵاتی خۆیانیان هەبێت، بەڵام بە داخەوە تا ئێستا ئەو شتە رووینەداوە، هەرچەند زیاتر ئاشتی و سەقامگیری ئاشتی دوابخرێت بەداخەوە ناوچەکە لەم پێکدادان و رووداوانەدا دەمێنێتەوە رووداوەکانی غەززە زۆر دوورنین لە عێراقەوە چونکە گەلی عێراق ئاوێتە بووە لەگەڵ رووداوەکاندا و هەندێک لە بەرپرسانی عێراقیش کەوتوونەتە ژێر کاریگەری رووداوەکان بەڵام مەترسیمان هەیە کە ئەمە بگۆڕێت بۆ پێکدادانی سەربازی لە ناوخۆدا، عێراق بەرگە ناگرێت لە راستیدا جا مووشەکبارانکردنی بنکەکانی ئەمریکا یان باڵیۆزخانەکە یان تەنانەت هەڕەشە هەبێت، تەنانەت ئەو مووشەکانەی ئاراستەی هەولێر کران بە هەموو شێوەیەک رەتدەکرێنەوە و هیچ کەسێک رێگەپێدراو نییە هەولێر مووشەکباران بکات، چونکە لە کۆتاییدا هەولێر شارێکی عێراقییە و هیچ تاوانێکی نییە لەوەی کە روودەدات، هەربۆیە ئەرکی حکومەتە کە کۆنترۆڵی ئەم مووشەکانە بکات و شکۆ و دەسەڵاتی خۆی بسەپێنێت لەم بابەتەدا، چونکە ئەنجامەکانی باش نابن جا بۆ دۆخی سیاسی بێت یان بۆ دۆخی ئابووری و تەنانەت بۆ دۆخی ئەمنی لە عێراق، ئەگەر عێراق پەلکێش بکرێت بۆ کێشەی زیاتر ئەوا سزاکانی کەم نابن لەسەرمان.

 

 

جەمال زاری: بە تەواوی هاوڕاین لەبارەی پێویستیی دوورخستنەوەی عێراق لەو ئاڵۆزییە، چونکە ئەو ئاڵۆزییە زۆر دەکەوێت لەسەرمان و لەسەر عێراقییەکان، پێویستە لە راستیدا سەرنج بخەینە سەر چاکسازی دۆخی وڵاتەکەمان و هاریکاری خەڵکی غەززە بکەین بەپێی توانا لە هاوکاری مرۆیی و گەیاندنی پێداویستییەکانیان تەنانەت ئەگەر بکرێت عێراق رۆڵی هەبێت لە راگرتنی پێکدادانەکان، بەڵام چۆن ببینە بەشێک لەو شەڕە ئەوە نازانم ئایا بە ئاراستنی مووشەک بۆ ئەو بنکانەی کە سەرۆکوەزیران دەڵێت بنکەی عێراقین و چەند راوێژکارێکیان لەگەڵە، ئایا بەئامانجگرتنی ئەو بنکانە کۆتاییهێنانە بەو دوژمنکارییەی لە غەزە دەکرێت؟ پێم وانییە، بەڵکو ئەوە بابەتەکە فراوان دەکات و زیانی زۆری لێدەکەین، هەربۆیە هاوڕایم بینی لەمبارەیەوە لەلایەن سەرۆک مەسعود بارزانی و سەرۆک نێچیرڤان بارزانی و خاڵی هاوبەشمان زۆرە لەم بابەتەدا.

 

 

جەمال زاری: لە راستیدا گرفتی دۆخی سیاسی لە عێراق ئەوەی پەیوەندی هەیە بە دۆخی دەرەکی یان دۆخی هەرێمی ئەوەیە کە روانینێکی نیشتمانی نییە بۆ ئەو رووداوانەی لە ناوچەکە روودەدەن، یەکێک لە گرفتەکانمان ئەمڕۆ جیاوازی تێڕوانینەکان و نەبوونی روانینێکی نیشتمانییە، بۆ نموونە ئێستا پێویستە کە سەرۆکوەزیران هەڵوێستی عێراق لەسەر بەرژەوەندییەکانی عێراق بونیاد بنێت، جەخت دەکەمەوە هەرکەس کە بەرپرسیارێتی وەردەگرێت و دەگاتە دەسەڵات، بەرپرسیارێتی یەکەمی پاراستنی گەلە، دابینکردنی ژیان و بژێوی گەلە، بۆیە کاری لە پێشینە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییەکانی خەڵکە، ئەمە ئەو شتەیە کە دەبێت هێزە سیاسییەکان کاری لەسەر بکەن لە بەغدا، بەڵام بوونی ئاراستەی جیاواز و روانینی جیاواز و تەنانەت ئایدۆلۆژیای جیاواز بۆ بینینی شتەکان بە دڵنیاییەوە ناکۆکی لە تێڕوانین دروست دەبێت، جێگەی داخە راگەیێندراو لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاوە دەردەچێت بۆ کشانەوەی کارمەندانی باڵیۆزخانە و خێزانەکانیان یان کۆنسوڵخانەکەیان لە هەولێر، چونکە وا هەست دەکەن کە دۆخەکە پارێزراو نییە بۆیان و دەکرێنە ئامانج و حکومەت ناتوانێت بیانپارێزێت، ئێمە چەند مانگێکە باس لە سەقامگیری و گەشەپێدان و پرۆژە و بانگهێشتی کۆمپانیا و دەوڵەت دەکەین، دۆخەکە بەرەو سەقامگیری و لێکتێگەیشتن هەنگاو دەنێت، ئەوەی کە ئەمڕۆ روودەدات پێچەوانەکەیەتی، پێویستە ئەم پێچەوانەبوونەوەیە چارەسەر بکرێت، ئەگەر رێککەوتنێکی نیشتمانی نەبێت لەبارەی بابەتە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان یان ئەوەی کە  لە غەززە روودەدات و گەڵاڵەنەکردنی روانینێکی نیشتمانی لەوبارەیەوە دەبێتە هۆکاری گرفتی گەورە و هاوڵاتییانی عێراق باجەکەی دەدەن جا لە هەرێمی کوردستان بێت یان لە بەغدا یان بەسرە، ئێمە لە کۆتاییدا یەک گەلین، بۆیە هەر بڕیارێک کە کاربکاتە سەر نرخی دۆلار لە بەغدا کاردەکاتە سەر نرخەکەی لە هەولێر، ئەوەش کاردەکاتە سەر ژیانی رۆژانەی خەڵک کە لە بنەمادا پێویستە حکومەت بەرژەوەندییەکانیان لەبەرچاو بگرێت، ئەوە ئەو بەرپرسیارێتییەیە کە پێویستە هەرکەسێک دەگاتە بەرپرسیارێتی کاربکات بۆ بەرژەوەندییەکانی خەڵک و بزانێت کە بەرژەوەندی هاوڵاتییان لەکوێدایە ئەو بڕیارانەی کە دەیدات و پێویستە لە  بەرژەوەندی هاوڵاتیان بن. 

 

 

جەمال زاری: بەپێی پێڕەوی سیاسی وڵات بەشێوەی ناناوەندێتی بەڕێوەدەبرێت، لێرەوە گرنگی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگەکان دەردەکەوێت، چونکە بە شێوەیەکی راستەوخۆ سەرپەرشتیی بەڕێوەبردنی پارێزگەکان دەکات و پێداویستییەکانی خەڵک لەو ئەنجوومەنانەوە پارێزگاری لێدەکرێت، لەو ئەنجوومەنانەوە بەرنامەیەکی تەواو بۆ چوار ساڵ دادنرێت، دوایین هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان پێموابێت ساڵی 2014 بوو و دواتر ئەنجوومەنەکان هەڵوەشێندرانەوە، بۆیە ئەمڕۆ پارێزگەکان ئەنجوومەنیان نییە، بە دڵنیایی ئەم هەڵبژاردنە زۆر گرینگە بۆمان چونکە دبێتە هۆی گەیاندنی خزمەتگوزاری بە خەڵک بە شێوەیەکی راستەوخۆ و دەبێتە بنەمای هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجوومەنی نوێنەران، چونکە ئەگەر سەرکەوتوو بین لەم هەڵبژاردنەدا و ئەو نوێنەرانەمان کە هەڵدەبژێردرێن خزمەتی خەڵکیان کرد ئەوا کاردانەوەی سیاسی دەبێت لەسەر جەماوەرەکەمان، بۆیە ئەم هەڵبژاردنە گرنگە بۆمان.

 

 

جەمال زاری: لە راستیدا دەنگدەران رازی نین بەم دۆخە، ئێمە ئێستا لە کۆتایی مانگی 10داین و 50 رۆژێکمان ماوە بۆ هەڵبژاردن، تائێستا دەنگۆیەک هەیە لە شەقام لەبارەی ئەگەری دواخستنی هەڵبژاردن، تائێستا کۆمیسیۆن ناوەکانی پەسند نەکردووە، خەڵک دەپرسێت ئایا هەڵبژاردن دەکرێت یان نا؟ ئەوە یەکێکە لە کێشەکانمان لە سیستمی سیاسیدا هیچ خشتەیەکی رێزلێگیراو نییە لەم سیستمە سیاسییەدا، بۆ نموونە ئەم حکومەتە لەسەر بنەمای رێککەوتنێکی سیاسی پێکهێنرا، بۆ ئەم رێککەوتنە مەرج دانراوە وەکو گەڕانەوەی ئاوارەکان، دەرکردنی لێبوردنی گشتی و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، تائێستا هیچ یەکێک لەو مەرجانە بە شێوەیەکی دروست و قایلکەر جێبەجێ نەکراون، یەکێک لە خاڵەکانی ئەوەیە کە هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت پێش کۆتایی ئەمساڵ و کاری لەسەر دەکرێت پشتیوان بە خودا، ئێمە خوازیارین هەڵبژاردنەکە لە وادی خۆیدا ئەنجام بدرێت، بەڵام دەنگۆ بڵاوە کە هەڵبژاردن دوادەخرێت، ئەمە کاریگەری هەیە لەسەر خەڵک، لەسەر دەنگدەران تەنانەت کاریگەری هەیە لەسەر بەربژێرەکان، بەربژێرەکان دەبێت هەوڵێکی زۆر بدەن هەوڵی کەسی و خێزانی و حیزبی، پێویستی بە دیادر و کۆڕوکۆبوونەوە و جووڵەیە، هەموو ئەم شتانە پێداویستی لۆجستی دەوێت، بەربژێرەکان وا هەست دەکەن ئەگەر هەڵبژاردن دوابخرێت ماندووبوونیان بەفیڕۆ دەچێت.

 

 

جەمال زاری:  لە راستیدا پێش پێکهێنانی حکومەت، رێککەوتن کرا بۆ پێکهێنانی ئەنجوومەنێکی گەورە کە پێی دەڵێن بەڕێوەبردنی دەوڵەت، لەوێ کارنامەی سیاسی ئامادەکرا کە بووە کارنامەی حکومەت، دواتر ئەو وەرەقە سیاسییەم نەبینی لە هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت و چاودێریم نەکردووە ئەمەش شتێکی باش نییە، چونکە هەرکەسێک لە هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بێت پێویستە نوێنەرایەتیی گەل بکات و پێویستە گەل بزانێت کە لەسەرچی رێککەوتنی سیاسی کراوە، چونکە ئەو رێککەوتنە سیاسییانە لە کۆتاییدا کاردانەوەی ئەرێنی و نەرێنی هەیە لەسەر گەل، پێویستە گەل چاودێری بکات و بڕیار بدات کێ رێککەوتووە و کێ واژۆی کردووە و چۆن جێبەجێ دەکرێت، ئەم شتانە پێویستە گەلی عێراق ئاگەداری بێت، تائێستا ئێمە لەم پێگەیەدا ئەو رێککەوتنە سیاسییەمان نەبینیوە کە رێککەوتنی لەسەرکراوە لە هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، بۆیە بە داخەوە دەبیستین کە رێککەوتنێک هەیە بۆ دەرکردنی بڕیاری لێبووردنی گشتی، ئێستا وا گەیشتینە کۆتایی ساڵ بەڵام یاسای لێبوردنی گشتی تەنانەت خوێندنەوەی یەکەمیشی بۆ نەکراوە لە پەرلەمان، لەکاتێکدا پێویستبوو خوێندنەوەی بۆ بکرایە کە دەڵێین بۆچی دەڵێن هەڵبژاردن لە رێگەیە و دۆخەکە دۆخی هەڵبژاردنە، وابەستەکردنی بابەتی مرۆیی بە هەڵبژاردن و دەستکەوتی هەڵبژاردن زۆر ئازاربەخشە، ئەوە یاریکردنە بە هەستی خەڵک، بردنی هەست و سۆزی خەڵکە بۆ شوێنێکی دیکە خاڵێکی دیکەش ئەوەیە کە ئەوە نائومێدی دروست دەکات، چونکە متمانە نامێنێت بە نوێنەرانی خەڵک و بە سیستمی سیاسیی بە شێوەیەکی گشتی، ئێمە ئێستا قسە لەسەر بێسەروشوێنەکان دەکەین کە ژمارەیەن هەزاران کەسە و چارەنووسیان نازانین، خێزانەکانیان نازانن ئەم بێسەروشوێنانە لەکوێن ئایا لە ژیاندان ئایا گیانیان لەدەستداوە؟ ئایا چاوەڕوانیان بکەن بۆئەوەی بگەڕێنەوە یان گۆڕێکیان هەبێت سەردانی بکەن؟ بە هەمانشێوە بابەتی ئاوارەکان ئەمڕۆ چەند ناوچەیەکی گرنگ هەن لە عێراق بەتاڵکراوە لە دانیشتووان بە تەواوەتی ئەمە جۆرێک لە دووفاقی تێدایە، هەموومان هەست بە گرنگی مانەوەی خەڵکی غەززە دەکەین لە شوێنی خۆیان، بۆچی خەڵکی جورفولسەخر ناگەڕێنەوە ناوچەکەی خۆیان ئەگەر ئێمە هەست بە داماوی خەڵکی غەززە بکەین؟ ئەی بۆچی هەست بە داماوی براکانمان نەکەین کە عێراقین وەکو ئێمە؟  هێزە ئەمنییەکان لاوازبوون و نەیانتوانی ئەو ناوچانە لە داعش بپارێزن و ناچار ئاوارە بوون، چەندین نموونەی دیکە هەن لە سەڵاحەدین بێت یان لە دیالە و ناوچەکانی دیکە، بۆیە ئەمڕۆ خەڵک بێهیوا بووە لەم رێککەوتنە سیاسییانە، چونکە مرەکەبی سەر کاغەزن تائێستا و هیچ نین، چەندین دۆسیەمان هەن وەکو لێبوردنی گشتی و بێسەروشوێنەکان و ئاوارەکان کە هەموویان کاری لەپێشینەن، هەربۆیە من جەخت دەکەمەوە کە هەرکەسێک بەرپرسیاری بکەوێتە ئەستۆی دەبێت هەست بە عێراقییەکان بکات.

 

 

جەمال زاری: من بۆچوونێکم هەیە لەسەر پێکهاتەی گەورە، من پێموایە پێکهاتەی گەورە عێراق و گەلی عێراقە، نابێت هیچ پێکهاتەیەکی دیکە زاڵبکرێت بەسەر پێکهاتەی گەلی عێراقدا، لەبەرئەوەی هەموومان عێراقین، لەبارەی ئەو بابەتەوە من رێنماییان دەکەم و قسەشم لەگەڵ برایان کردووە لە راستیدا کە دوو رێگە هەن بۆ چارەسەری ئەم کێشانە، رێگەی یەکەم گفتوگۆیە بۆ چارەسەری هەموو ئەم کێشانە، بەڵام ئەم گفتوگۆیانە بۆ چارەسەری کێشەکانە رێگەکەی دیکە کە دەبێت کاری لەسەر بکەین برایان لە هەرێمی کوردستان و بەرپرسانی هەرێمی کوردستان دەبێت کاری لەسەر بکەن چاکسازیی سیستمی سیاسییە لە عێراق، چاکسازیی سیستمی سیاسیی لە عێراق کلیلی چارەسەری هەموو کێشەکانە جا پەیوەندی بە هەرێمی کوردستانەوە هەبێت یان بە بەڕێوەبردنی دەوڵەت، عێراق یەک وڵاتە چاککردنی دۆخەکە لە بەغدا ئەنجامەکەی ئەرێنی دبێت لەسەر کوردستان بەردەوامی دۆخێکی ناجێگیریش لە بەغدا کاریگەری لەسەر هەمووان دەبێت بەڵام لەبارەی ئێمە، ئێمە چەندین وابەستەیمان هەیە لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بۆ نمونە جوگرافیا لە موسڵ  یان کەرکووک یان دیالە یان سەڵاحەدین، هاوکاری زۆر هەیە لەنێوان ئێمە و برایانی کورد بۆیە زۆر بەکامانەوە گرنگە کە هەولێر سەقامگیر بێت و چارەسەرێک هەبێت بۆ ئەم کێشانە چونکە لە کۆتایدا ئێمە هەست بە نزیکی دەکەین، بۆیە چاکسازی سیستمی سیاسی لە بەغدا و بوونی نوێنەرایەتییەکی راستەقینە لە بەغدا و بەرپرسانی کورد گرنگی بەوە بدەن کە نوێنەرایەتییەکی راستەقینەیان لە بەغدا هەبێت و سوننە بە هەمان شێوە نوێنەرایەتییەکی راستەقینەیان هەبێت لە دروستکردنی بڕیاردا و دەربچین لەم پێناسەی پێکهاتانە و سیستمێکی نیشتمانیمان هەبێت لەگەڵ بوونی سەربەخۆیی، ئەمڕۆ کوردستان هەرێمە و ئەزموونێکی باشە و پێویستی بە پارێزگارییە، پێویستە هەرێمی کوردستان پارێزگاریی بکات لە سیستمی فیدراڵی و ئاساییە، بەڵام نەک بەغدا بەوجۆرە بەجێبهێڵێت و هەندێکجار بڕیاری هەڵە بدات و هەندێکجار بڕیاری دروست بدات، پێویستە هەموو بڕیارە دروستەکانی بە گفتوگۆ بێت لەگەڵ ئەوانی دیکە، ئەمانە داوامان لێدەکەن هەوڵی زیاتر بدەین بۆ قۆناخی داهاتوو و سوود وەربگرین لەوەی ئێستا روودەدات بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی راستەقینە لەسەر بنەمایەکی نیشتمانی.