رووداو دیجیتاڵ
ئەمڕۆ وەزارەتی پلاندانانی عێراق، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا لە بەغدا، راپۆرتی (هەژاریی فرەڕەهەند)ـی راگەیاند کە بە هاوکاریی رێکخراوی UNDP ئامادە کراوە، وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستانیش راپۆرتەکەی رەتکردەوە.
بەگوێرەی راپۆرتەکە، ساڵی 2011ـەوە تاوەکو ئێستا، رێژەی هەژاری 50% کەمی کردووە.
وەزیری پلاندانانی عێراق لە کۆنفرانسەکەدا سوپاسی حکومەتی هەرێمی کوردستانی کرد بۆ هاوئاهەنگییەکانیان لە رووپێوی و ئاڵوگۆڕی زانیارییەکاندا، بەڵام وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، راپۆرتەکە بە بێ ئاگاداری ئەوان و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان ئامادە کراوە.
جێگری نوێنەری نشینگەی پڕۆگرامی خۆراکی جیهانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکانیش لە کۆنفرانسەکەی بەغدا گوتی، راپۆرتەکە لەسەر بنەمای ئەو کارانە کراوە، کە ساڵی 2022 لەلایەن دەستەی ئامار و سیستمی زانیاری جوگرافی فیدراڵی و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستانەوە کراون.
راوێژکاری ئاماری لە وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان لەبارەی هەژاریی فرەڕەهەندەوە دەڵێت، تەنیا لایەنی مادی و پارە ناگرێتەوە، بەشی زۆری 77 پرسیارەکەی سەرژمێری رەهەندی ئەو رووپێوییەن.
وەزیری پلاندانانی عێراق: هەژاریی فرەڕەهەند بۆ 10.8% دابەزیوە
محەممەد تەمیم، وەزیری پلاندانانی عێراق لە کۆنفرانسە رۆژنامەڤانییە هاوبەشەکەدا رایگەیاند، "رێژەی هەژاریی فرەڕەهەند لە هەموو ناوچەکانی عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە کەمی کردووە؛ بەگوێرەی ئامارەکانمان لە ساڵی 2018 بۆ 2024، رێژەکە لە 11.4%ـەوە بۆ 10.8% دابەزیوە."
محەممەد تەمیم راشیگەیاند، "رێژەی هەژاریی فرەڕەهەند لە عێراق لە ساڵی 2011ـەوە تاوەکو ئێستا، بە رێژەی زیاتر لە 50% کەمی کردووە و هەوڵدەدەین زیاتر کەمی بکەینەوە."
وەزیری پلاندانانی عێراق لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا سوپاسی حکومەتی هەرێمی کوردستان و دەستەی ئاماری هەرێمی کرد و گوتی، "سوپاسی هاوئاهەنگییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەین، لە رووپێوی و ئاڵوگۆڕی زانیاری بۆ پەرەپێدان و باشترکردنی دۆخی هاووڵاتییان لە عێراق."
بە گوتەی وەزیری پلاندانانی عێراق، دیاریکردنی رێژەی هەژاری لە عێراق، "کاریگەری گەورەی لەسەر باشترکردنی دۆخی هاووڵاتییان و دیاریکردنی کێشەکان دەکات." باسی لەوەش کرد، دیاریکردنی رێژەکە وایان لێ دەکات، "باشتر پلان بۆ چۆنییەتی خزمەتکردنی هاووڵاتییان دابنێن و بە وردی بەدوای گرفتەکاندا بگەڕێن. "
پلاندانانی هەرێمی کوردستان: راپۆرتەکە بەبێ ئاگاداری ئێمە کراوە
وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت، ئەم راپۆرتە بێ ئاگاداریی ئەوان و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان ئامادە کراوە، دەبووایە لە سەرەتاوە بە هاوبەشی کار لەسەر ئەم راپۆرتە و وردەکارییەکانی بکرایە، تاوەکو راوبۆچوونی حکومەتی هەرێمی کوردستانی تێیدا جێگیر بکرێت.
وەزارەتەکە ئاماژەی بەوەش کردووە: "پێویستبوو دوا رەشنووس بە دەستمان بگات تاوەکو پێشوەخت ئەنجامەکانی پەسند بکەین و ئامادە بین لە رێوڕەسمی راگەیاندنی و دواتر سوود لە ئەنجامەکانی وەربگرین."
بەگوێرەی راگەیێندراوەکەی وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان، رێژەکانی ئاماژەپێکراو لە راپۆرتەکەدا پشتی بەستووە بە داتاکانی دوا رووپێوی (ئابووری و کۆمەڵایەتیی خێزان) بۆ ساڵانی (2023-2024) و لە رۆژی 26-2-2025 ئەنجامەکانی راگەیێندراوە.
هەژاریی فرەڕەهەند چییە؟
مەحموود عوسمان، راوێژکاری ئامار لە وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان و جێبەجێکاری سەرژمێریی گشتیی دانیشتووان لە هەرێمی کوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "هەژاری فرەڕەهەند تەنیا لایەنی مادی و پارە نییە، بەڵکو زۆر رەهەند و لایەنی دیکە لەبەرچاو گیراوە بۆ ئەو رووپێوییە. بەگشتی، بەشێکی زۆری ئەو 77 پرسیارەی لەکاتی سەرژمێریدا لە دانیشتووان کرا ئەو رەهەندانە پێکدێنن."
بە گوێرەی مەحموود عوسمان، دیارترین رەهەندەکانی رووپێوی هەژاریی فرەڕەهەند ئەمانەن:
- خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان، وەکو کارەبا، ئاو، تەندروستی، خوێندن، ئاوەڕۆ و هتد...
- ئاسایش و سەقامگیری
- ئامرازەکانی هاتووچۆ
- شوێنی نیشتەجێبوون
- جیاوازی نێوان ژن و پیاو لەنێو خێزاندا
- پێداویستیی ناوماڵ
"پێوەری هەژاریی فرەڕەهەند لەسەر بنەمای هاوئاهەنگی لەگەڵ هەرێمی کوردستان کراوە'
ساشا گراومان، جێگری نوێنەری نشینگەی پڕۆگرامی خۆراکی جیهانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، کە لە کۆنفرانسەکە ئامادە بوو رایگەیاند، "ئەم راپۆرتە تەنیا داهات ناپێوێت، بەڵکو بێبەشبوون لە پەروەردە، تەندروستی، نیشتەجێبوون، و هەلی کار دەخاتەڕوو، هەروەها وێنەیەکی روونتر و گشتگیرترمان پێدەدات لەسەر ئەوەی هەژاری بەڕاستی چی دەگەیەنێت بۆ عێراقییەکان."
هەر لە کۆنفرانسەکەدا، سابینا ئەلکیری، بەڕێوەبەری دەستپێشخەری کاروباری گەشەپێدانی مرۆیی و هەژاری ئۆکسفۆرد گوتی، "پێوەری نیشتمانیی هەژاری فرەڕەهەند، تەواوکەری پێوەری هەژاریی دارایی عێراقە؛ تیشک دەخاتە سەر ئەو بێبەشبوونە جیاوازانەی کە خەڵکی هەژار لە هەمان کاتدا لە پێنج رەهەند و 16 پێوەردا رووبەڕووی دەبنەوە."
سابینا ئەلکیری ئاماژەی بەوە کرد، ئەم پێوەرە نیشتمانییەی هەژاریی فرەڕەهەند، کە لەسەر بنەمای ئەو کارانە بنیات نراوە، لەلایەن دەستەی ئامار و سیستمی زانیاری جوگرافی و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستانەوە لە ساڵی 2022وە کراون، دەبێتە ئامارێکی فەرمی و هەمیشەیی بۆ هەژاری فرەڕەهەند، کە ئامانج لێی ئەوەیە لەلایەن حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانەوە بەکاربهێنرێت."
'ئەم راپۆرتە ئامانج نییە'
بە گوتەی گراومان، یەکێک لە خاڵە بەهێزەکانی پێوەری هەژاری فرەڕەهەندی، "وردبینییەکەیەتی."، گوتیشی، "داتاکان وردبینییان تێدا کراوە لەسەر ئاستی پارێزگا، شار و لادێکان و قەبارەی خێزان دیاری دەکات، کە رێگە بە بەرپرسانی نێوخۆیی دەدات بزانن لە کوێ دەبێت هاوکار بن."
بەرپرسەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان گوتیشی: "ئەم پێوەرانەی هەژاریی فرەڕەهەند (MPIs) لە خۆیاندا ئامانج نین. بەڵکو سەرەتای رێبازێکی کاریگەرترن بۆ کەمکردنەوەی هەژاری. بۆ داهاتوو، پێویستە پێکەوە کاربکەین، حکومەت، کەرتی تایبەت و هاوبەشە نێودەوڵەتییەکان، بۆ جێبەجێکردنی ئەو تێڕوانینانەی لەم راپۆرتانەوە وەرگیراون."
عەبدولزەهرە هینداوی: کەمترین رێژەی هەژاری لە هەولێر تۆمارکراوە
هەر ئەمڕۆ، عەبدولزەهرە هینداوی، گوتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق میوانی بووڵتەنی 12ی تۆڕی میدیایی رووداو بوو، کە سەنگەر عەبدولڕەحمان پێشکێشی دەکات، رایگەیاند، "لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان، پارێزگای هەولێر کەمترین رێژەی هەژاری تێدا تۆمارکراوە، کە 6.8٪ بووە، بەڵام هەژاری لە دهۆک و سلێمانی کەمێک بەرزبووەتەوە و رێژەکە لەو دوو پارێزگایەدا لە نێوان 8٪ بۆ 10٪ـە."
سەبارەت بە بەرزترین رێژەی هەژاری لە عێراقدا، عەبدولزەهرە هینداوی گوتی، "بەرزترین رێژە لە موسەننا تۆمارکراوە کە 40٪ە، بەڵام لەوێش دابەزیوە، چونکە لە ساڵی 20202دا 52٪ بوو."
بە گوتەی هینداوی "هەژاری لە عێراق ئەمڕۆ دروست نەبووە، هەژارییەکە کەڵەکە بووە، رێژەی هەژاری لە 2003 گەیشتبووە 75٪، دوای 2003 بەهۆی ئەو بەرنامانەی حکومەتە یەک لەدوای یەکەکان دایاننا، قۆناخ بە قۆناخ رێژەی هەژاری دابەزی."
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ