رووداو دیجیتاڵ
باڵیۆزی عێراق لە ئەڵمانیا دەڵێت، ئەڵمانیا خوازیاری پەرەپێدانی زیاتری پەیوەندییە ئابووری، سیاسی و سەربازییەکانییەتی لەگەڵ عێراق و هەرێمی کوردستان. دەشڵێت، کۆچبەرانی کورد و عێراقی لەو وڵاتە بەشێوەیەکی باش تێکەڵی کۆمەڵگەی ئەڵمانی بوون.
لوقمان فەیلی، باڵیۆزی عێراق لە ئەڵمانیا لە هەڤپەیڤینێکی 'رووداوی ئەمڕۆ'، کە نوێنەر فاتیح پێشکێشی دەکات گوتی، نزیکەی 400 هەزار کۆچبەری عێراقی لە ئەڵمانیان لەو ژمارەیە دەیان هەزار کەسیان مافی پەنابەرییان رەتکراوەتەوە، هۆکارەکەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە بەشێکیان داوای مافی پەنابەری سیاسییان کردووە، "لەکاتێکدا لە عێراق و هەرێمی کوردستان ئازادی هەیە و هیچ کەسێک بە هۆکاری سیاسی ناچاری کۆچکردن نییە."
لە بەشێکی دیکەی هەڤپەیڤینەکەدا باڵیۆزی عێراق لە ئەڵمانیا جگە لە پرسی کۆچ باس لە کۆمەک و هاوکارییەکانی ئەڵمانیا دەکات بۆ گەشەپێدان لە عێراق و خواستی کۆمپانیا ئەڵمانییەکان بۆ وەبەرهێنانی گەورە و ئاستەنگەکانی بەردەمیان روون دەکاتەوە و دەڵێت: "لە عێراق بابەتی وەبەرهێنان پێویستی بە پێداچوونەوەیەکی راستەقینەیە، کۆمپانیاکانی ئەڵمانیا ژینگەیەکی هێمن و پارێزراویان دەوێت، ئەگەر کێشەیەک دروستبوو بتوانرێت بە یاسا چارەسەر بکرێت، گواستنەوەی پارە بە شێوەیەکی شەفاف بێت و گەندەڵی تێدا نەبێت، ئەوان داوای ژینگەی ئارامی وەبەرهێنان دەکەن."
دەقی هەڤپەیڤینی رووداو لەگەڵ لوقمان فەیلی، باڵیۆزی عێراق لە ئەڵمانیا:
رووداو: بابەتی گرنگ بەلای خەڵکەوە بابەتی کۆچە، کە مایەی نیگەرانییە هەم لای وڵاتانی ئەوروپا و هەم لای حکومەتی عێراق، بە گشتی سیاسەتی ئەڵمانیا بەرامبەر کۆچ و بەتایبەت کۆچبەرە عێراقییەکان چۆنە ئێستا؟
لوقمان فەیلی: من لە گفتوگۆیەکدا گوتم نزیکەی 400 هەزار کۆچبەری عێراقی لە ئەڵمانیان لەو ژمارەیە دەیان هەزار کەسیان مافی پەنابەرییان رەتکراوەتەوە یان بڕیارەکە لە دادگە پلەی کۆتایی وەرگرتووە یان دۆسیەکەیان لە دادگەی پێداچوونەوەیە و بڕیاری رەتکردنەوەیان دراوە، لەلایەکی دیکەوە کۆچبەرمان هەیە لە ناوچە جیاوازەکانی ئەڵمانیا رۆڵی کاریگەر و چالاکی هەیە لە کۆمەڵگەی ئەڵمانیدا و تێکەڵی کۆمەڵگەکە بووە، حکومەتی ئەڵمانیا بەهۆی ئەو گرفتانەی هەیانە لە ئابووری و ئەو گۆڕانکارییانەی روویاندا، دوای ساڵی 2015 و زیاتر لە ملیۆنێک کۆچبەری سووری رووی تێکرد، بۆ خێراکردنی تێکەڵبوون بە کۆمەڵگە، هەندێ گۆڕانکاریی لە یاساکاندا کراون، ئاستی توانستی زمان دابەزێندراوە، کەمتر گرنگی بە بڕوانامە دەدرێت لەپێناو خێرا تێکەڵبوون لەگەڵ کۆمەڵگەی ئەڵمانی، لە بەرامبەردا گوشاری کۆمەڵگەکە خۆی هەیە و لە هەڵبژاردنەکاندا ئۆپۆزیسیۆن دەنگ و کورسی زیاتری بەدەستهێنا، ئاڵنگاری لە ناوخۆدا هەیە، کە پێوەندی بە دۆخی ناوخۆی ئەڵمانیاوە هەیە و کاریگەرییان لەسەر سیاسەتی ئەو وڵاتە داناوە، ئاڵنگارییەکی دیکەش پێوەندی بە ژمارەی کۆچبەرانی عێراق و مافی پەنابەرییان هەیە، سەرنجێکی دیکەش ئەوەیە ئەڵمانیا لە چوارچێوەی یەکێتی ئەوروپایە، کۆمەڵێک بەرپرسیارێتی لە چوارچێوەی یەکێتییەکەدا لەسەرشانە و رەنگە یەکێتیی ئەوروپا پابەندی بکات بە هەندێک سیاسەتی دیاریکراو لەنێویشیاندا پرسی کۆچبەران.
رووداو: بۆچوونێک هەیە لای گەنجانی عێراق بە گشتی، ئەوەیە هەرچییەک بێت، بەڵام بگەیتە ئەڵمانیا بە جۆرێک لە جۆرەکان مافی پەنابەرێتی وەردەگریت لە کۆتاییدا و ئایندەت دەبێت، ئەو بۆچوونە هەڵەیە؟
لوقمان فەیلی: ئەم وێنەیە سۆزدارییە زیاتر نەک راستەقینە، کارکردن لە ئەڵمانیا ئاسان نییە و بۆ بژێوی داوات لێدەکرێت کاربکەی، داوات لێدەکەن زمان فێرببی، داوای بڕوانامەی تایبەت و لێهاتوویی کارت لێدەکرێت، تەنانەت ئەگەر بتەوێ وەکو کرێکار لە کارگەیەکدا کاربکەی پێویستت بە 3 بۆ 4 ساڵە تاوەکو فێردەبی و ئەوەش پێویستی بە هەوڵدانە، لەلایەکی دیکەوە خوێندنەوەیەکی سۆزدارییانە هەیە بۆ هەندێ شت. وەرگرتنی مافی پەنابەری شتێکی ئاسان نییە، بەڵێ سیستمی کۆمەڵایەتی لە ئەڵمانیا مووچە و فێرکردن و تەندروستی دابیندەکات، بەڵام بەو ئاسانییە نییە وەک ئەو وێنە رۆمانسییەی باسی دەکەن، لە بەرامبەردا ئێمە وەکو دەوڵەت وەکو کۆمەڵگە ئازادی گەشتکردنمان هەیە و لە دەستووردا هاتووە، بەڵام بەرپرسیارێتی هەموو عێراقییەکە ئاگاداری خۆی و خێزانەکەی بێت، جێگەی داخە بۆ ئێمە هەندێ کات حاڵەتەکانی گیانلەدەستدانی گەنجان لە یەکێک لە دارستانەکان بەهۆی سەرما و دۆخی ناتەندروست و خنکان و شتی دیکە دەبیستین، ئەمە دۆخێکی ناخۆشە، کۆمەڵگە پێویستی بەوەیە گەنجەکانی بگەڕێنەوە ئێمە وەکو باڵیۆزخانە دەرگامان بۆ هەمووان کراوەیە هەر کەسێک بیەوێت بگەڕێتەوە یان بەڵگەنامەکانی گرفتی تێدا بێت هاوکارییان دەکەین، بەڵام بەشێوەیەکی گشتی تێگەیشتنێکی هەڵە هەیە بۆ ئاسانی کۆچکردن و مانەوە، ژیان قورسترە لەوە، گوتم کە دەیان هەزار کەس پێدانی مافی پەنابەرییان رەتکراوەتەوە و لە کۆتاییدا دەردەکرێن جا سبەینێیە یان دواتر ئەوەش بەهۆی رێکارە ناوخۆییەکانی ئەڵمانیاوەیە، کە سەروەریی خۆی هەیە و ئێمە ناتوانین دەستوەردان لە سەروەرییەکانی ئەو وڵاتەدا بکەین.
رووداو: نییەتێکی راستەقینە لای حکومەتی ئەڵمانیا هەیە بۆ گەڕاندنەوەی کۆچبەران و دیپۆرتکردنەوەیان بۆ وڵاتەکانی خۆیان؟
لوقمان فەیلی: نا بڕیارێکی یەکێتیی ئەوروپا هەیە لەبارەی ئەوە، ئایا عێراق هاوکاریانە یان نا؟ بۆ ئەمە گفتوگۆ هەبوو لەنێوان عێراق و یەکێتیی ئەوروپا و رێککەوتن هەیە، ئێمە وەکو دەوڵەت بەرپرسین لە هاووڵاتییەکانمان ئێمە ناتوانین بە هاووڵاتییەک بڵێین مافی ئەوەت نییە بگەڕێیتەوە، ئێمە لە ئەنجامدا پێشوازی لە هەر هاووڵاتییەکی عێراقی دەکەین کە بگەڕێتەوە. لە هەمانکاتدا ئەو خزمەتگوزارییانەیان پێشکێش دەکەین، کە دەتوانین، هاوئاهەنگی دەکەین لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا بۆ رێکخستنی کاروباری عێراقییەکان. لە بەرژەوەندیی ئێمە نییە کەسێکی خاوەن بڕوانامە بڕوات و بچێتە وڵاتێکی دیکە و لەوێش نەتوانێت کاربکات بەهۆی راستاندنی بڕوانامە و هەندی شتەوە، بەڵام پێویستمان بە پێداچوونەوەیەکی ورد هەیە و دەبێت لە خۆمان بپرسین بۆچی گەنجانی عێراق کۆچ دەکەن.
رووداو: بەپێی زانیارییەکانی ئێوە، گەنجانی کام ناوچەی عێراق زیاتر کۆچ دەکەن؟
لوقمان فەیلی: لە هەموو ناوچەکان، بەشێکیان لە هەرێمی کوردستانەوە دێن، بەشێکیان لە ناوچە جیاوازەکانی دیکەوە دێن بۆ ئەڵمانیا تێکەڵن، بەڵام زۆرترینیان لە هەرێمی کوردستانەوە دێن. هەندێ کەس باسی رەهەندی سیاسیی دەکەن، ئەڵمانییەکان ئاگاداری ئەو ئازادییەن کە لە هەرێمی کوردستان هەیە، هەر بۆیە ئەو کەسە بە کۆچبەرێکی ئابووری دادەنێن نەک سیاسی، پێویستە جیابکرێتەوە کەسێک داوای مافی پەنابەری سیاسی بکات و دۆسیەکەی ئابووری بێت، تەنانەت ئەگەر کۆچبەرێکی ئابووری بیت بە دروستی داواکارییەکەت پێشکێش بکە و وەکو هەموو ئەو کەسانەی دیکە راستاندن بۆ بڕوانامەکەت بکە و خۆت فێری زمان بکە و داواکاری پێشکێشی باڵیۆزخانەکان بکە ئەم هۆکارانە دەبنە کێشە بۆ کۆچی عێراقییەکان بەرەو ئەڵمانیا.
رووداو: واتا مافی پەنابەری نادرێت بە هۆکاری سیاسی؟
لوقمان فەیلی: نەخێر بەشێوەیەکی گشتی، چونکە ئازادی هەیە بۆ نموونە دۆخی کوردانی ئێزدی دۆخێکی تایبەتە و ئەڵمانیا بە چاوی هاوسۆزی و هاوکاری لێیاندەڕوانێت، یاسایەکیش هەیە لە ئەڵمانیا و ئەو تاوانەی بە (جینۆساید) داناوە، لەکاتی دەرکردنی یاساکەدا تەنانەت راستڕەوەکانی ئەڵمانیاش دەنگیان پێدا، زیاتر لە 100 هەزار بۆ 115 هەزار ئێزدی عێراقی لە ئەڵمانیان و هێندەی ئەو ژمارەیەش ئێزدی وڵاتانی دیکەی لێیە، ئەو دۆسێیە تایبەتمەندی هەیە و ئەڵمانیا وا مامەڵەی لەگەڵدا دەکات، کە کەمینەیەکن و ستەمیان لێکراوە، بەتایبەت لە سەردەمی داعشدا، بەڵام لە هەمان کاتدا تێڕوانینێکی گشتی هەیە، کە ئەم کۆچە ئەگەر سیاسییە ئەوا ئازادی هەیە لە عێراق، ئەگەر کۆچێکی ئابووری و ئاساییە ئەوا پێویستە بە رێکارە یاساییەکاندا بڕوات.
رووداو: عێراق زۆر هاوکاری دەکرێت لەلایەن ئەڵمانیاوە، بۆ نموونە رێکخراوی (giz) زۆر شت پێشکێش دەکات لە هەرێمی کوردستان و لە عێراقیش، ئێستا ئەم هاوکارییانە چۆنن؟
لوقمان فەیلی: عێراق وەکو پێشتر نەماوە و وڵاتان چەکی بانکی کراوەی بۆ واژۆ بکەن، ئەو شێوازە نەماوە لە جیهاندا ئەڵمانیا لە ریزی پێشەوەی ئەو وڵاتانەیە، کە بەخشندەیە لە بواری گەشەپێدان، گەشەپێدان بە شێوەی جیاواز و لە ناوچە جیاوازەکانی عێراق، خەرجییەکانی لە عێراق چەند سەد ملیۆنێکە و کەمە، چونکە دەوڵەتێکی بەخشندەیە بەرامبەر عێراق، ئەو دەیەوێت ببینێت ئایا پرۆژەکانی عێراقی بردووە بەرەو باشتر ئایا شەفافیەت دروست بووە، ئیدارەدانێکی باش هاتووەتە ئاراوە بابەتەکانی پەیوەست بە دیموکراسی تا چەند بەهێز بوون کۆمەڵێک بنەمای هەیە بۆ گەشەپێدان و ئەو بنەمایانە جیهانین و ناسراون لەو لایەنەوە هەنگاو دەنێت و هەڵسەنگاندنی هەیە، هاوکات رۆڵ و بوونی هەیە لە گۆڕەپانەکەدا، تائێستا ئاسوودەن بە کارکردن لە عێراق، پێیانوایە پەیوەندییەکەیان بەرهەمدارە، گەلی عێراق بەخشندە و سنگفراوانن، بیرکردنەوەی عێراقی بەرامبەر ئەڵمانیا ئەرێنییە وای نابینین کە ئەمە دەوڵەتێکی داگیرکەرە یان ئەجێندایەکی تایبەتی هەیە سوپاس بۆ خودا ئەوە شتێکی باشە، بەڵام ئایا عێراق سوودمەند بووە پێموایە تائێستا گفتوگۆی راستەقینە لەگەڵ ئەڵمانیادا نەکراوە لەوبارەیەوە، پرۆژەکانی سەریکێشاوە بۆ خوێندنی ئەڵمانی، کە پێموایە عێراق پێویستی بەوە نییە و پێویستە عێراق پێداچوونەوەی گشتی بکات و سەرنجی لەسەر ئەوە بێت کە چی پێویستە لە چوارچێوەی گەشەپێداندا ئەو 100 ملیۆن دۆلار یان 200 ملیۆن یۆرۆیەی کە دەخوازن لە عێراق خەرجی بکەن تا چەند بەکەڵک دێت، ئایا بابەتی دیموکراسی گرنگترین شتە بەلامانەوە، گەشەپێدان، دادگەکان، شەفافیەت، سیستمی بانکی کامیان پێویستترن، ئەوان بە سروشتی خۆیان نایانەوێت خواستی خۆیان بسەپێنن، بەڵام بەشێوەیەکی گشتی پێیانوایە عێراق پێویستی بە پاڵپشتییە و ئامادەن پاڵپشتی بکەن، بەڵام پێویستە عێراق پێداچوونەوە بکات بە پێداویستییە لەپێشینەکانی، بابەتی گەندەڵی کە شتێکی ئاشکرایە و بە ئاماژەیەکی خراپ دادەنرێت، داوای شەفافیەتی زیاتر دەکەن، داوادەکەن مافی مرۆڤ پارێزراو بێت لە عێراق، گەشەپێدانی کۆمەڵگە و ئەو گۆڕانکارییانەی روو دەدەن لە هەرێمی کوردستان یان لە بەغدا.
رووداو: ئەمریکا وردە وردە ئاراستەی گرنگیپێدانی دەگۆڕێت بۆ چەند دۆسێیەکی دیکە دوور لە رۆژهەڵاتی ناوین بۆ نموونە چین، بابەتی رووسیا، ئۆکراینا، هەمان تێڕوانین لە ئەوروپاش هەیە؟
لوقمان فەیلی: جۆرە جیاوازییەک هەیە، لەوەی بابەتی کۆچ بابەتێکی بنچینەییە لە ئەوروپا و ئەمە پێوەندی بە ئەمریکاوە نییە، ئەمریکا کێشەی کۆچبەرانی نییە، ئەگەر هەشیبێت لە مەکسیکەوە هەیەتی نەک لە عێراق ئەمە لەلایەک، هاوکات پرسی کۆچبەران پێوەندی بە باش یان خراپ بەڕێوەبردن و ئاسایشی ناوخۆیی هەیە راستەوخۆ، ئەمە مایەی هەڵوەستەکردنە لەلایەن ئەوروپاوە، هاوکات هەندێک گۆڕانکاریی هەن لە ناوخۆی ئەوروپا، کە پێوەندییان بە گۆڕانی دیمۆگرافیاوە هەیە، خێرایی تێکەڵاوبوونی کۆمەڵایەتی لە ئەمریکا جیاوازە، من لە ئەمریکا ژیاوم لە ئەمریکا هەست ناکەی بیانیت، چونکە هەموویان بیانین، لە ئەوروپا وانییە و دیارە کە تۆ بیانیت، تێکەڵاوبوون و گۆڕانکارییەکانی کۆمەڵگە کاریگەریی هەیە، لە بابەتەکانی جێندەر و (LGBT) و ئەوانی دیکە، ئەوروپا بەشێوەیەکی دیکە مامەڵەی لەگەڵدا دەکات، تەنانەت تێڕوانینی بۆ ناوچەی ئێمە زیاتر لەسەر بنەمای جوگرافیایە یان لەسەر بنەمای وزەیە، پێیوایە ئەو وزەیەی لە ناوچەی ئێمە هەیە دەبێتە جێگرەوەی وزەی رووسی لە باکووری ئەفریقا و ناوچەکانی دیکەش، بۆیە لایەنی جوگرافیا خۆی سەپاندووە بەسەر بابەتەکەدا.
رووداو: ماوەی رابردوو زۆر گفتوگۆ لەبارەی گرێبەستەکانی سیمنس کران، ئەم دۆسیەیە بەکوێ گەیشتووە؟
لوقمان فەیلی: قۆناخی یەکەمی تەواوبوو و لە قۆناخی دووەمدا چەند پێشینەیەکی دراوە، گفتوگۆی راستەوخۆ هەیە لەگەڵ سیمنس لە رێگەی وەزارەتەکانی عێراقەوە، ئاسوودەیی هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆسیەیەدا، لەم ساڵەی کۆتاییدا بەرێز سەرۆکوەزیران سەرنجی خستە سەر ئەڵمانیا وەکو وڵاتێکی گرینگ و هاوبەشێکی ئەوروپایی گرینگ و چەند دیدارێکی ئەرێنی هەبوون لەنێوان بەرێز سەرۆکوەزیران و راوێژکاری ئەڵمانیا لە بەرلین و لە نیویۆرک مانگی رابردوو، عێراق گرنگی دەدات بە بابەتی سیمنس، بەڵێ خواستی عێراق لە سیمنس زیاترە لەوەی ئێستا، بەڵام بەپێی تواناکانی بەردەست باشە، هاوکات خواستی سیمنس بۆ باشترکردنی بیرۆکراتییەتی عێراق و ئاسانکردنی مامەڵەکان هێشتا لە گفتوگۆدایە.
سیمنیس کار لەسەر پرۆژەکان دەکات، سیمنس ئاسوودەیە لە کارەکان و گرێبەست و شایستە داراییەکان و رێکارەکان، خواستی عێراق زیاترە، ئەوە پەیوەندی بە سیمنسەوە نییە، بەڵکو خواستی عێراق زیاتر لەوە، پێویستی عێراق بە کارەبا زیاتر لە سیمنس و پێویستی بە چاوخشاندنەوەیە بە بیرۆکراتییەتی عێراقدا، بابەتەکە ئەوەیە ئەو وڵاتانە گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کێشەکە لە عێراق خۆیدایە کە پێوەندیدارە بە بیرۆکراتییەت و چەند بابەتێکی دیکە و پێویستیان بە چارەسەرە، ئێمە پێویستمان بەوەیە خۆمان خۆمان چارەسەر بکەین و پێمانوانەبێت خەڵکی دیکە چارەسەرمان بۆ دەکات.
رووداو: عێراق کاردەکات لەسەر راکێشانی وەبەرهێنانی بیانی، کۆمپانیاکانی ئەڵمانیا، کە یەکێکە لە ئابوورییە بەهێزەکانی جیهان، ئایا تێڕوانینێکیان هەیە بۆ وەبەرهێنان لە عێراق یان مەترسییان هەیە؟
لوقمان فەیلی: من وەکو کەسێک قسە دەکەم کە لە ژاپۆن کارم کردووە، کە دووەم دەوڵەتی ئابووریی بوو ئەوکاتە، لە ئەمریکا کارم کردووە، کە بەهێزترین ئابوورییە و لە ئەڵمانیاش، پاشخانێکی کاروباری بازرگانیم هەیە مەبەستم کارکردنە لە کۆمپانیاکان، لە عێراق بابەتی وەبەرهێنان پێویستی بە پێداچوونەوەیەکی راستەقینەیە، وەبەرهێنان واتای چی لەم وڵاتانە، بۆ نموونە کۆمپانیا ئەڵمانییەکان ژینگەیەکی هێمن و پارێزراویان دەوێت، پارێزراو نا لە رووی ئەمنییەوە، بەڵکو پارێزراو بێت و ئەگەر کێشەیەک دروستبوو بتوانرێت چارەسەر بکرێت بە خێرایی، گواستنەوەی پارە بە شێوەیەکی شەفاف بێت گەندەڵی تێدا نەبێت، ژینگەی ئارام ئەوەیە کە دەبێت ئێمە بیری لێ بکەینەوە بۆ راکێشانی کۆمپانیاکانی جیهان، تائێستا ئێمە وەکو کۆمەڵگە نازانین تەنانەت دەوڵەتیش نازانێت دروستکردنی ژینگەیەکی ئارام بۆ کۆمپانیاکان چەند گرنگە، من پێوەندیدارم بە مامەڵە لەگەڵ کۆمپانیاکان، ئەم کۆمپانیایانە ناچارنین لە عێراق وەبەرهێنان بکەن، پارەی هەیە و دەتوانێت لە وڵاتێکی دیکە وەبەرهێنان بکات، تەنانەت لە وڵاتانی نزیک لە عێراق بەڵام دەبینن کە لە عێراق دەرفەت هەیە و ئامادەن چاوپۆشی لە چەند شتێکی بیرۆکراتییەتی عێراق بکەن، بەڵام ناڕوونی سیستمی عێراقی، ناڕوونی میکانیزمەکانی پارەدان و جێبەجێکردنی گرێبەستەکانی و ئەوانی دیکە، ئەم دۆخە جێگەی نیگەرانییە، لە کۆتاییدا کاردەکاتە سەر وەبەرهێنان و تەنیا چەند وەبەرهێنانێکی بچووک دەمێننەوە، ئەم گرفتە گرفتێکی عێراقییە لە مامەڵەکردن.
دووبارە دەڵێم ئەم قسانەم وەکو کەسێکە کە لە ئەمریکا و ژاپۆن و ئەڵمانیا کارمکردووە دەرئەنجام ئەوەیە کە کۆمپانیاکانی جیهان گرفتیان هەیە لە وەبەرهێنان لە عێراق، ئەمە پێویستی بە پێداچوونەوە و دەستنیشانکردنی هۆکارەکانە، ئایا پەیوەندی بە ئیدارەدانەوە هەیە، ئایا پەیوەندی بە شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەوانی دیکە هەیە، ناتوانرێت زانیارییەکان بە رێگایەکی دروست بگەیێندرێن، ئایا هەڵە تێگەیشتن هەیە و ئێمە چارەسەرمان نەکردووە، کێشەی کۆن هەیە و چارەسەرمان نەکردووە، ئەمە پێموایە پێویستی بە هەنگاونانی عێراقە، نەک تەنیا دەوڵەت یان سەرۆکوەزیران، ئەم بابەتە پێوەندی بە سەرۆکوەزیرانەوە نییە، بەڵکو پێوەندیدارە بە هەموو پەیکەری کاری عێراقەوە.
رووداو: راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان تێبینییان لەسەر مافی مرۆڤ و ئازادییەکان لە عێراق هەیە، نێوبانگی عێراق لەبارەی پاراستنی ماف و ئازادییەکان لە ئەوروپا چۆنە؟
لوقمان فەیلی: بەشێوەیەکی گشتی لە خۆرئاوا خوێندنەوە و تێڕوانینەکان هاوبەشن لەم بابەتەدا، هەڵوەستەیەکی نێودەوڵەتی هەیە لەبارەی عێراق، ئایا عێراق بەرەو دیموکراسی هەنگاو دەنێت بەشێوەیەکی گشتی وەکو کۆمەڵگە و یاساکان، دیکتاتۆرییەت تەواو بووە دوای 20 ساڵ، ئەگەر گرفتێک هەبێت بەپێی تێڕوانین و هەڵسەنگاندنەکانیان، ئایا گرفتەکە پەیوەندی بە کۆمەڵگەکەوە هەیە یان پەیوەندی بە دەسەڵاتدارەکانەوە، ئایا کێشە لە یاساکانە یان کۆمەڵگە مامەڵەی لەگەڵدا ناکات، بۆیە ئێستا هەڵوەستەیەک هەیە لە خۆرئاوا بۆ مامەڵە لەگەڵ عێراقدا، تەنانەت هەڵوەستەیەکی عێراقی هەیە بۆ مامەڵە لەگەڵ خۆرئاوا لە بابەتی جێندەر بۆ نموونە، لە بابەتی هەندێک یاسا کە ئێستا لە خۆرئاوا کاری وردیان لەسەر دەکرێت. پێموایە ئەمە شتێکە پەیوەندیی بە شارستانییەتەوە هەیە، پێویستە گفتوگۆی راستەقینەیان لەبارەوە بکرێت دوور لە چاوی میدیاکان، گفتوگۆی راستەقینە لەنێوان دەستەبژێرەکانی کۆمەڵگە، پێموایە دەبێ هەڵوەستە بکەین، تاوەکو بزانین ئەو تێڕوانینەی خۆرئاوا بۆ ئێمە راستە یان نا، یان پەیوەندی بە کۆمەڵێک داواکاریی هەیە، کە لەگەڵ بەها باڵاکانی کۆمەڵگەی ئێمە و ئاینەکەماندا ناگونجێت من نازانم، بەڵام پێویستمان بەوەیە، کە گفتوگۆ بکەین و لێکتێبگەین ئەگەر زانیارییەکانیان هەڵە بێت، ئەی راستەکە چۆنە؟
من تێبینییەکم هەیە لەم بابەتەدا، خێرایی لە دەرچوواندنی یاساکان لە عێراق بەلای هەندێکەوە پێویستی بە پێداچوونەوەیە، چونکە کۆمەڵگە تێنەگەیشتووە لەو یاسایانە، ژێرخانێکی باشی پێویستە تا ئەو یاسایانە جێبەجێ بکرێن، وەکو ئەوەی کە ئەو یاسایانە تەنیا بۆ دەنگدانەوە بن نەک بۆ جێبەجێکردن لە واقیعدا، پێویستە عێراق بە پەلە خۆی لەم تێبینییانە رزگار بکات، پێویستە بەرووی خۆرئاوادا کرانەوەی زیاترمان هەبێت لە رێگەی گفتوگۆ و داتاوە بۆ داکۆکی لە بەها باڵاکانی خۆمان، بابەتەکە کەللەرەقی نییە و بۆ سەپاندنی بۆچوون نییە.
ئەگەر بە خواستی خۆرئاوا بێت دەیەوێت تێڕوانین و بۆچوون و رۆشنبیری خۆی لێرە کۆپی بکات، ئێمە گرفتمان لەوەدا نابێت بە لەبەرچاوگرتنی کەسایەتی و بەها کۆمەڵایەتییەکانمان نکۆڵی ناکەین، کە ئێمە خۆرهەڵاتین و پابەندین بە شارستانییەتی خۆمانەوە، بەڵام پێویستمان بەوەیە کە گفتوگۆمان هەبێت لەگەڵ خەڵکی دیکە لە بەرامبەردا تێبگەین و بزانین چۆن کاریگەریی لەسەر بەرامبەرەکەمان دروستبکەین، هەزاران کۆچبەرمان لە وڵاتان هەیە دەتوانین بەکاریان بهێنین بۆ ئەوە، بۆ نموونە لە بابەتی سووتاندنی قورئاندا لەکاتێکدا ئێمە هەزاران هاووڵاتیمان لەو وڵاتە هەن و بەشێکیان زۆر دیبلۆماسی و چالاکن، بۆچی بەکارمان نەهێنان بۆ گەیاندنی بۆچوونی خۆمان بەشێوەیەکی دروست و دروستکردنی کاریگەریی لەسەر ناوەندەکانی بڕیار و کۆمەڵگەکەیان، ئەمەیە کە دەڵێم پێویستی بە پێداچوونەوەیە، کۆچبەرەکانمان قووڵایی ستراتیژی ئێمەن لە وڵاتانی دەرەوە و نەمانتوانیوە سوودیان لێ وەربگرین.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ