رووداو دیجیتاڵ
بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزان ئەنجامی نوێترین راپرسیی ساڵی 2025ی لەبارەی "تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی" بڵاوکردەوە. دەرەنجامەکان دەریدەخەن هۆشیاریی یاسایی لاوازە و زۆرینەی بەشداربووان لەبری یاسا، پەنا بۆ "بلۆککردن"ی هەژماری کەسانی هەڕەشەکەر دەبەن.
راپرسییەکە بەشێوەی ئۆنلاین لە ماوەی یەک مانگدا کراوە و 1167 کەس لە سەرجەم پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بەشدارییان تێدا کردووە.
جگە لە پرسیارە تایبەتەکان، لە راپرسییەکەدا 18 پرسیار لە بەشداربووان کراوە، لەوانەش پرسیار لە بووان کراوە، ئایا زانیاریت لەسەر تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی هەیە؟ وەڵامەکان بەم جۆرە بوون:
وەڵامی 46.4%: کەمێک زانیاریم هەیە
وەڵامی 38.3%: زانیاریی تەواوم هەیە
وەڵامی 8%: زانیاریم نییە
وەڵامی 7.3%: نازانم
تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە هۆکارێکن بۆ زیادبوونی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی، سەرچاوەیەکیشن بۆ دەستکەوتنی زانیاری لەبارەی ئەو جۆرە تووندوتیژییە، وەکو لە راپرسییەکەدا دەرکەوتووە، زۆربەی بەشداربووان لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵاتییەکانەوە زانیارییان وەرگرتووە.
لە کوێ زانیاریت لەبارەی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی وەرگرتووە؟
وەڵامی 30.9%: تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان
وەڵامی 17.7%: میدیا
وەڵامی 12.2%: کۆنفرانس، سیمینار و وۆرک شۆپ
وەڵامی 9.9%: قوتابخانە
بەکارهێنانی ئینتەرنێت
پرسیار لە ئامادەبووان کراوە، رۆژانە چەند کاژێر ئینتەرنێت بەکاردەهێنیت؟ زۆربەی بەشداربووان، کە رێژەیان 31.4%ـە دەڵێن، 3 - 5 کاژێر بەکاریدەهێنن، 30.7%ی بەشداربووان 1 - 3 کاژێر، 18.8%یان 5 - 8 کاژێر و 6%یشیان 10 کاژێر و زیاتر لە رۆژێکدا ئینتەرنێت بەکاردەهێنن.
بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت زۆربەی کاتیان بۆ تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانە، دەرکەوتووە 13%یان 10 کاژێر یان زیاتر تۆڕە کۆمەڵاتییەکان بەکاردەهێنن. 12%یان رۆژانە 5 - 8 کاژێر، 52.8%یان 3 - 5 کاژێر و 41.6%یشیان رۆژانە 1 - 3 کاژێر تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەکاردەهێنن.
سناپچات و ئینستاگرام لەپێشەوەن
سەبارەت بە بەکارهێنانی سۆشیاڵ میدیا، پرسیار لە بەشداربووان کراوە، دەرکەوتووە بە پلە یەک سناپچات بەکاردەهێنن، دواتر ئینستاگرام، تیکتۆکیش لە پلەی سێیەم دێت.
وەڵامی 17.4%: سناپچات
وەڵامی 17.3%: ئینستاگرام
وەڵامی 15%: تیکتۆک
وەڵامی 14.8%: فەیسبووک
وەڵامی 12%: واتسئەپ
وەڵامی 9.9%: تێلیگرام
تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بۆ چ مەبەستێک بەکاردەهێنن؟
ئەوانەی بەشدارییان لە راپرسییەکەدا کردووە، بە پلەی یەکەم دەڵێن بۆ پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێیان و خزمانیان تۆڕە کۆمەڵاتییەکان بەکاردەهێنن، ئەنجامەکە بەم شێوەیە بووە:
وەڵامی 24.8%: پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوڕێیان و خزمان
وەڵامی 18.8%: خوێندن و فێربوون
وەڵامی 16.3%: بەدواداچوونی هەواڵ و وەرگرتنی زانیاری
وەڵامی 16.1%: سەیرکردنی وێنە و ڤیدیۆ
وەڵامی 10.8%: کات بەسەربردن
عەقید سەفین تاهیر، بەڕێوەبەری بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنان لە هەولێر هۆشداری دەدات لەوەی، هەرچەندە تووندوتیژی کەمی کردووە، بەڵام جۆری کێشەکان گۆڕانیان بەسەردا هاتووە و ئێستا "تووندوتیژیی دیجیتاڵی" جێگەی تووندوتیژییە تەقلیدییەکانی گرتووەتەوە.
عەقید سەفین بە رووداوی گوت، "زۆرترین هۆکاری کێشەکان خراپ بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانە. ئەو ئەپانەی وەک سناپچات، ئینستاگرام، تێلیگرام و واتسئەپ، بەداخەوە بەشێکی زۆری بووەتە هۆی هەڕەشە، لێدان و دەرکردن لە ماڵ."
بە گوتەی ئەو، زۆربەی کێشەکان پەیوەندییان بە هەڕەشەی بڵاوکردنەوەی وێنە، ڤیدیۆ و نامەوە هەیە، بۆیە داوا دەکات یاسای خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی هەموار بکرێتەوە و سزاکان تووندتر بکرێن.
ناسنامە و زانیارییەکانیان دەشارنەوە
پرسیار لە بەشداربووان کراوە، ئایا هیچ ئەکاونتێکی فەیکیان هەیە یان بە وێنە و ناوی خوازراوەوە دروستیان کردووە؟ بەشێکی کەمیان دان بەوەدا دەنێن لە هەندێک لە پلاتفۆرمەکان یان هەموویان ئەو جۆرە ئەکاونتانەیان هەبووە، بەڵام 86.6%ی بەشداربووان دەڵێن، نییانە.
بەگوێرەی راپرسییەکە بەشێکی زۆری بەکارهێنەران هەوڵدەدەن ناسنامەی خۆیان بشارنەوە یان بیپارێزن، بە جۆرێک 38.2%یان دەڵێن، بەهیچ شێوەیەک وێنەی خۆیان لەسەر پڕۆفایل دانانێن، 30%یان دەڵێن لە هەندێکیان و 29.6%یشیان دەڵێن لە سەرجەم هەژمارەکانیان وێنە و ناوی خۆیان دادەنێن.
هەروەها 48.7%ی بەشداربووان دەڵێن بە دەگمەن وێنە و ڤیدیۆی خۆیان بڵاودەکەنەوە. 20.9%یان دەڵێن، هەرگیز بڵاوی ناکەنەوە، 15.8یشیان دەڵێن مانگانە بڵاوی دەکەنەوە.
سەبارەت بە بڵاوکردنەوەی زانیارییە کەسییەکان وەک (ناونیشانی ماڵ، ژمارەی مۆبایل، شوێنی خوێندن و کارکردن) دەرکەوتووە: 64%ی بەشداربووان ئەو زانیارییانەیان بڵاوناکەنەوە، 22.4%یان تەنیا بۆ هاوڕێکانیان و 11.2%یشیان بۆ گشتی بڵاوی دەکەنەوە.
"22%یان رووبەڕووی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی بوونەتەوە"
بەگوێرەی ئەو ئەنجامەی لە راپرسییەکەدا دەستکەوتووە، 74.2%ی بەشداربووان قەد رووبەڕووی تووندوتیژی ئەلیکترۆنی نەبوونەتەوە. 12.4% یەکجار و 9.6%یان زیاتر لە جارێک رووبەڕووی بوونەتەوە، کە بە هەردووکیان دەکاتە 22%.
جۆری تووندوتیژییەکان بەم شێوەیە بووە:
17% هاککراون
16.9% کۆمێنتی نەشیاو یان نامەیان ئاراستە کراوە
11% بە ئۆنڵاین هەڕەشەیان لێکراوە
7.9% زانیاریی ساختە و ناڕاست
32.1% بە شێواز و جۆری دیکە
یەک لەسەر سێی ژنان رووبەڕووی گێچەڵی ئەلیکترۆنی دەبنەوە
لەبارەی گێچەڵی ئەلیکترۆنییەوە، زەکیە سەید ساڵح، بریکاری وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، بە رووداوی راگەیاند، "داتای دروست لەبەردەستمان نییە، بەڵام ژن نییە تووشی گێچەڵی ئەلیکترۆنی نەبێتەوە، ئەوجا بە تەلەفۆنێک بێت، یان بە دروستکردنی تۆمەتێک بێت، بەپێی ئامارەکان یەک لە سێی ژنان تووشی تووندوتیژیی ئامێرە ئەلکترۆنییەکان دەبنەوە."
ئەوانەی بەشداری راپرسییەکەیان کردووە، دەڵێن 36.5%ی هاوڕێ یان کەسوکاریان رووبەڕووی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی بوونەتەوە، لەوانە 23.7%یان چەند جارێک و 12.8%یشیان یەک جار.
لێکەوتەکانی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی
بەگوێرەی راپرسییەکە 30%ی ئەوانەی رووبەڕووی تووندوتیژیی ئەلیکترۆنی بوونەتەوە، کاریگەریی دەروونی تووندوتیژییەکەیان لەسەر بووە و تووشی دڵەڕاوکێ و خەم و نیگەرانی کردوون. 13.8%یان کاریگەریی کۆمەڵایەتیان لەسەر بووە، وەکو گۆشەگیری، دوورکەوتنەوە لە هاوڕێ و کەمبوونەوەی متمانە بوون.
4%یان دەڵێن بیریان لە خۆئازاردان کردووەتەوە، 3.9%یان دەڵێن بیریان لە خۆکوشتن کردووەتەوە، 21.2%یان دەڵێن هیچ کاریگەری لەسەریان نەبووە.
کاردانەوەکان؛ یاسا یان بلۆککردن؟
خاڵێکی جێی سەرنج لە راپرسییەکەدا ئەوەیە کە پەنابردن بۆ یاسا کەمترە لە رێکارە کەسییەکان. کاتێک بەشداربووان رووبەڕووی تووندوتیژی بوونەتەوە:
19.4% کەسەکەیان تەنیا بلۆک و ریپۆرت کردووە
15.2% پۆلیس یان ئاسایشیان ئاگادار کردووەتەوە
14.2% کاردانەوەیان نەبووە
13.9% لەگەڵ خێزانەکانیان قسەیان کردووە
12.1% پەیوەندییان بە هێڵی گەرمی 119ەوە کردووە
7.9% سکاڵای یاساییان تۆمار کردووە
7% تۆڕە کۆمەڵایەتییەکەی داخستووە
هۆشیاریی یاسایی لاوازە
دەربارەی ئەوەی ئایا دەزانن یاسایەکی تایبەت بە خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی لە هەرێمی کوردستان هەیە؟
40.8% نەخێر زانیاریم نییە
24.5% نازانم
7.5% زانیاریی تەواومان هەیە
چارەسەر چییە؟
بەشداربووان پێیانوایە باشترین رێگە بۆ کەمکردنەوەی ئەم دیاردەیە بریتییە لە "هەموارکردنەوە و تووندکردنی یاساکان" بە رێژەی 21.9%، هەروەها "بڵاوکردنەوەی هۆشیاری" بە رێژەی 17.2%.
لە راپرسییەکەدا لە کۆتاییدا چەند راسپاردەیەک خراوەتەڕوو، لەوانە خوێندنی وانەی تایبەت بە "پەروەردەی دیجیتاڵی" لە قوتابخانە و زانکۆکان، هەموارکردنەوەی یاساکان و راهێنانی کارمەندانی دەزگا فەرمییەکان لەسەر وردەکارییەکانی تووندوتیژیی دیجیتاڵی و ژیریی دەستکرد.
کێ لە راپرسییەکەدا بەشدار بووە؟
بەگوێرەی داتاکانی راپرسییەکە، رێژەی بەشداریی ڕەگەزی مێ زیاتر بووە کە دەکاتە 56.8% لەکاتێکدا رێژەی نێر 43.2% بووە.
لەسەر ئاستی تەمەن، توێژی گەنجان پشکی شێری بەرکەوتووە؛ 50.9%ی بەشداربووان تەمەنیان لەنێوان 19 بۆ 24 ساڵدایە، هەروەها 15.3% تەمەنیان لەنێوان 25 بۆ 34 ساڵدایە.
سەبارەت بە ئاستی خوێندن، زۆرینەیان هەڵگری بڕوانامەی بەکالۆریۆسن بە رێژەی 57%، دوای ئەوە دەرچووانی پەیمانگە (دیبلۆم) بە 22.2% دێن. هەروەها 71.8%ی بەشداربووان دانیشتووی ناو شارەکانن.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ