ئۆجەلان تۆپەکەی خستە گۆڕەپانەکەیان؛ کێ هەنگاوی دوایی دەنێت؟ پەکەکە یان دەوڵەتی تورکیا؟

 

دوای 26 ساڵ لە زیندانیکردنی، رێبەری پەکەکە لە پەیامێکدا داوای چەکدادانی لەو پارتە کرد کە 47 ساڵ لەمەوبەر خۆی دایمەزراند. دوای پەیامەکە جیا لەوانەی پشتگیرییان کرد، میدیای پەکەکە و کەسانی نزیک لەو پارتە دەڵێن، بۆ چەکدانان دەبێت تورکیا هەنگاو بنێ. بەرپرسانی تورکیاش بە فەرمی هیچ هەنگاوێک ناخەنە ئەستۆی خۆیان و دەیانەوێت بێ مەرج پەیامەکە جێبەجێ بکرێت.

 

عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) پەیامەکەی کە رێککەوتی 25ـی شوباتی لەسەرە و 27ـی شوبات شاندی ئیمراڵی دوای سەردانێکیان لە هەمان رۆژدا بڵاویان کردەوە، بە ناونیشانی "بانگەواز بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک" بڵاو کردەوە.

 

ئۆجەلان لە پەیامەکەیدا دەڵێت: "بانگەوازی چەکدادان دەکەم و بەرپرسیارییەتیی مێژوویی ئەو بانگەوازەش لە ئەستۆ دەگرم". هەرچەندە لەو بانگەوازەدا رێبەری پەکەکە کۆمەڵێک هۆکاری خستووەتەڕوو، بەڵام بە روونی ئەوەی دەستنیشان نەکردووە، کە پارتەکەی دوای زیاتر لە 40 ساڵ شەڕی چەکداری لەگەڵ دەوڵەتی تورکیادا بەرامبەر چی چەک دابنێت، لەگەڵ ئەوەشدا هەم میدیای پەکەکە، هەم بەرپرسانی پارتی داد و گەشەپێدانی تورکیا شرۆڤەی جیا بۆ بانگەوازییەکە دەکەن.

 

 

میدیای پارتی کرێکارانی کوردستان- پەکەکە و میدیاکانی نزیک لەوان، دوای چەند خولەکێک لە بڵاوبوونەوەی پەیامەکەی ئۆجەلان لە میدیاکان، ئەوانیش پەیامەکەیان بڵاوکردەوە و راشیانگەیاند: "پەیامەکەی ئۆجەلان بە ڤیدیۆ تۆمار کراوە، بەڵام دەوڵەت رێگەی نەداوە ڤیدیۆکە بڵاوبێتەوە".

 

ئاژانسی فوراتنیوز کە بە میدیای پەکەکە دەناسرێت، گوتاری کەسێکی بەناوی "ئاکین بیردال" بڵاوکردووەتەوە و تێیدا دەڵێت: "ئۆجەلان ئیدی قسەی خۆی کردووە. لە ئێستاوە کار و قسەکانی دەوڵەت گرنگن. بێگومان ئەمڕۆ رۆژێکی مێژووییە و دەستپێکێکە. دەبێت لە ناو پەرلەمان و کۆمەڵگەی مەدەنیدا نەخشەڕێگەیەک ئامادە بکرێت، پێویستە کۆمەڵگەیەک لەسەر بنەمای مافەکانی مرۆڤ، هاوڵاتیبوونی یەکسان و ئازاد دابمەزرێت".

 

هەروەها ساڵیحە ئایدەنیز، پەرلەمانتاری دەم پارتی دەڵێت: "پەیامی بەڕێز ئۆجەلان روونە. بۆ گۆڕانکاری لە پرسی کورددا دەبێت تورکیا ببێتە وڵاتێکی دیموکراسی و بەگوێرەی یاسا مامەڵە بکات".

 

پەرلەمانتارەکەی دەم پارتی، کە پارتەکەیان لایەنی سەرەکیی پرۆسەکە و شاندی ئیمرالیش هەر لەلایەن ئەوانەوە پێکهاتبوو دەڵێت: "بەڕاستی بەڕێز ئۆجەلان لە بانگەوازییەکەیدا زۆر بە روونی دەستنیشانی کردووە و دەڵێت، کۆدەکانی دامەزراندنی کۆماری تورکیای 100 ساڵە کوردی بە نەبوو زانیوە، پەکەکە بە هۆکاری سیاسەتی توانەوە و نکۆڵیکردن لە ناسنامەکەی دامەزراوە، ئایا ئێستا ستاتۆی کوردان دانی پێدانراوە؟ زمانی کوردی دانی پێدانراوە؟ ئایا ئێستاش بە هەزاران زیندانیکراوی سیاسیی کورد نییە؟ لە بابەتی چەکدادانی پەکەکەشدا دیارە، کە تاوەکو هۆکاری هەندێک بابەت لانەبرێت، هیچ ئەنجامێکی نابێت".

 

 

هەروەها ساڵح موسلیم، ئەندامی کۆنسەی هاوسەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکراسی (پەیەدە) رایگەیاند: "ئێستا نۆرەی تورکیایە، چ جۆرە هەنگاوێک دەنێن؟ وەک چۆن رێبەر هەموو بەرپرسیارێتییەکانی گرتە ئەستۆ، بەهەمانشێوە پێویستە تورکیاش بەرپرسیارێتی ئەم کارە لە ئەستۆ بگرێت".

 

ساڵح موسلیم دەڵێت: "پەیامەکەی ئۆجەلان رێگەخۆشکەر دەبێت بۆ کرانەوەی سیاسەتی دیموکراسی، رێکخستنی ئازادی و دیپلۆماسی. ئەگەر ئازادییەکان پێشبکەون بەدڵنیاییەوە ئێمەش چەک وەلادەنێین. رێبەر ئۆجەلان ئەم پرسەی بۆ کۆنگرەی پەکەکە جێهێشت. ئەگەر کۆنگرە رێکخرا و پێویست بکات چەک دابنرێت، خۆشیان هەڵدەوەشێننەوە."

 

ئایا پەکەکە چەک دادەنێت یان نا؟ ساڵح موسلیم لە وەڵامدا دەڵێت: "ئەم کارە هەنگاو بە هەنگاو دەکرێت. پارتەکە بڕیار دەدات چەک دابنێت، ئەمە پەیوەندی بەخۆیانەوە هەیە. هەروەها بڕیاری هەڵوەشاندنەوەش دووبارە بۆ پەکەکە دەگەڕێتەوە. ئۆجەلان خۆی شانی خستە ژێر ئەم بەرپرسیارێتییە و داوای لە پەکەکە کردووە لە رێگەی کۆنگرە بڕیاری خۆیان بدەن. ئێستا کاتی ئەوەیە تورکیاش هەنگاوی نوێ بنێت."

 

 

بەرپرسانی تورکیا لەبارەی راگەیێندراوەکەوە هیچ ناخەنە ئەستۆی خۆیان و چاوەڕوانی چەکدادانی پەکەکە دەکەن. راوێژکارێکی ئەردۆغان پێچەوانەی لێدوانی پەرلەمانتارەکەی دەم پارتی خوێندنەوە بۆ پەیامەکەی ئۆجالان دەکات و دەڵێت: " ئەوە لە بانگەوازەکەدا هاتووە، روونە کە کێشەی ناسنامە نەماوە، نکۆڵیکردن کۆتاییهاتووە، شتێک نییە بە ناوی دوو نەتەوە، دوو زمان، داواکاریی بۆ ئۆتۆنۆمی نییە".

 

محەممەد ئوچوم، راوێژکاری باڵا و جێگری سەرۆکی دەستەی کاروبارە یاساییەکانی سەرۆککۆماری تورکیا دوای بانگەوازەکەی ئۆجەلان، لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس، رایگەیاند، ''ئاخۆ {پەکەکە} تا چەند پابەندی بانگەوازەکە دەبن، ئەمە ئیدی کێشەیەکی کردارییە. هەر کێیەک پابەندی نەبێت، دەبێت بەرگەی ئەنجامەکەی بگرێت".

 

بە گوتەی راوێژکارەکەی ئەردۆغان، "لە بانگەوازەکەدا جەختکراوەتەوە، پرسی نێوخۆی کورد کە لە تورکیا لە چوارچێوەی رەتکردنەوە و نکۆڵیکردن باسدەکرا، چارەسەرکراوە، بابەتەکە دیموکراسییە، بابەتەکە یەکبوونە لەگەڵ دەوڵەت و کۆمەڵگە، بابەتەکە گەشەپێدانی دیموکراسییە".

 

ئەو راوێژکارەی ئەردۆغان باسی لەوەشکردووە، ''دەگوترا بانگەوازێکی بێ مەرج دەکرێت، رێک بەمشێوەیە بوو. ئیدی سەردەمێکی نوێ بۆ تورکیا دەستیپێکردووە. ئیدی بەرپرسیارێتی و داواکاریی هەمووان، بەهێزکردنی دیموکراسییە".

 

 

هەروەها ئەفکان ئالا، بریکاری سەرۆکی گشتیی ئاکپارتی لە بارەی پەیامەکەی ئۆجالانەوە رایگەیاند، "ئێمە چاوەڕوانی ئەنجامی نێوەڕۆکی بانگەوازەکە دەکەین، کە دانانی چەک و هەڵوەشاندنەوەیەتی".

 

بریکارەکەی سەرۆکی ئاکپارتی کە ئەردۆغانە گوتی، ئەگەر پەکەکە بانگەوازەکەی ئیمرالی پشتگوێ بخات، ئەوکات "رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر" بەردەوام دەبێت.

 

ئالا بە گومانەوە لە ئەنجامی بانگەوازەکەی ئۆجالان دەڕوانێت و دەڵێت: "با چاوەڕوانی ئەنجامی بانگەوازەکە ببین، ئەنجام زۆر گرنگە، بەڵام ئایا رێکخستن [پەکەکە] پابەندی بانگەوازەکە دەبێت؟".

 

 

ئۆزگور ئۆزەل، سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە)رایگەیاند، ''لەگەڵ ئەوەداین، پرسی کورد لە پەرلەمانی تورکیا لەلایەن هەموو لایەنەکان شەفافانە تاوتوێ بکرێت و چارەسەر بکرێت.''

 

سەرۆکی جەهەپە جیا لەوەی بانگەوازەکەی ئۆجالانی بە گرنگ پێناسە کرد گوتی: ''هیوادارین ئەم بانگەوازە لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەکان جێبەجێبکرێت. کێشەکانیش بە هیواخواستن چارەسەر نابن، دەبێت ئاسایش بەرقەرار بکرێت و کردار جێبەجێبکرێت. چارەسەرکردنی هەموو کێشەکانی تورکیا، بە سەقامگیرکردنی ئاشتیی نێوخۆ، بەدیدێت. ئاشتی نێوخۆش، بەڕێگەی دیموکراسی بەرقەرار دەکرێت، نەوەک لەڕێگەی سیستەمێکی خۆسەپێن".

 

هەروەها عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی پێشکەوتن و دیموکراسیی تورکیا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاند: "ئەگەر پەکەکە چەک دابنێت و خۆی هەڵبوەشێنێتەوە، دەبێتە رووداوێکی مێژوویی. چاوەڕێ دەکەین بۆ بەجێگەیاندنی بانگەوازەکە، ئەوەی پێویست بێت بکرێت. چاوەڕێدەکەین دەستبەجێ چەک دابنرێت و رێکخراوەکە خۆی هەڵبوەشێنێنەوە".

 

سەرۆکی پارتی دەڤا هیچ داوایەکی لە حکومەتی تورکیا بۆ پڕۆسەکە نەبوو و رایگەیاند: "لە پێناو بەرزکردنەوەی ئاستی دیموکراسی لە تورکیا، بۆ هەموو پاڵپشتیێک ئامادەین".

 

هەر لەبارەی پەیامەکەی ئۆجالان، موساڤات دەرویشئۆغڵو، سەرۆکی ئیی پارتی گوتی: "ئەو بانگەوازەی ئۆجەلان بۆ پەکەکە تەنیا داوایەک بوو بۆ ئەوەی پەکەکە نووسینگەی خۆی لە باکووری عێراقەوە بگوازێتەوە بۆ باکووری سووریا".

 

زەکەریا یاپیجیۆغلو، سەرۆکی هوداپار لەبارەی پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "پەنابەخوا پەکەکە پابەندی ئەو بانگەوازە دەبێت. چەک و بوونی پەکەکە لەبەردەم چارەسەرکردنی پرۆسەی کورد دا ئاستەنگی گەورەیە. ئەگەر ئەو ئاستەنگە نەمێنێت، پەنا بەخوا کورد سوودمەندترین دەبن".

 

 

هەرچەندە زیاتر لە 20 کاژێر بەسەر خوێندنەوەی پەیامەکەی ئۆجالان تێپەڕ نەبووە، بەڵام پێشتر هەمان پەیام بە بەرپرسانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) گەیێندراوە و تاوەکو ئەمڕۆ بە فەرمی وەڵامی ئەو پەیامەیان نەداوەتەوە.

 

پارتی کرێکارانی کوردستان ساڵی 1978 لە باکووری کوردستان دامەزرا، لە ساڵی 1982 لە کۆنگرەی دووەمدا بڕیاری شەڕکردنی دژی دەوڵەتی تورکیا پەسەند کرد و لە 15-08-1984 بۆ یەکەم جار رووبەڕوونەوەی چەکداری بەرامبەر دەوڵەتی تورکیا ئەنجامدا.