هەواڵگریی نیشتمانیی ئەمریکا: بە کشانەوەی ئەمریکا لە رۆژئاوای کوردستان گوشارەکان لەسەر کورد زیاددەبن

 

لە راپۆرتی دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیی ئەمریکادا باس لەوە کراوە، کە کورد لە رۆژئاوای کوردستان رووبەڕووی گوشاری زۆری چەند لایەنێکی جیاواز دەبێتەوە لەناو سووریا و رۆژئاوای کوردستان. 

 

تەواوی راپۆرتەکەی هەواڵگریی نیشتمانیی ئەمریکا باس لە هەڕەشەکانی سەر ئەمریکا دەکات لە ساڵی 2021دا و زیاتر گرنگی بە چین، رووسیا، ئێران و کۆریای باکوور داوە، بەڵام لە بەشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کاتێک باس لە قەیرانی سووریا و بەردەوامیی هەڕەشەکان لەو وڵاتە دەکات بۆ سەر ئەمریکا و بەرژەوەندییەکانی، لەوێدا باس لە گوشارەکانی سەر کورد دەکات و نووسراوە "لە ئەمساڵیشدا کوردانی رۆژئاوای کوردستان رووبەڕووی گوشاری زۆری سێ لایەنەی تورکیا، رووسیا و سووریاش دەبنەوە". هۆشداریش دەدات "ئەگەر ئەمریکا لەو ناوچەیە بكشێتەوە گوشارەکان بۆ سەر کورد زیاتر دەبن".

 

هەروەها ئاماژە بەوەش دەکات، "هێزەکانی ئەمریکا لە سووریا رووبەڕووی هەڕەشەی ئێران، سووریا و گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە سووریا و ئێرانیش دەبنەوە".

 

لە راپۆرتەکە باس لە هەڕەشەکانی رووسیا، چین، کۆریای باکوور، ئێران و هەڕەشەکانی دیکە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقیا دەکات و هاوکات باس لە هەڕەشە جیهانییەکانی وەک مەترسییەکانی گۆرانی کەشوهەوا، هێرشی ئەلیکترۆنی، ماددەی هۆشبەر، قەیرانی کۆچبەری و تیرۆریزمی جیهانیش دەکات.

 

بەگوێرەی زانیارییە هەواڵگرییەکانی ئەمریکا، هەریەکە لە وڵاتانی چین، رووسیا کۆریای باکوور و ئێران چوار وڵاتی سەرەکین کە دەبنە هەڕەشە بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. لەو راپۆرتەدا هاتووە؛"پەکین، مۆسکۆ، پیۆنگیانگ و تاران نیاز و توانای خۆیان نیشان دەدەن بۆ بەرەوپێشبردنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان لەسەر حسابی ئەمریکا و هاوپەیمانان".

 

چین بە یەکێک لە گەورەترین هەڕەشەکان بۆ سەر ئەمریکا دانراوە، چونکە هەواڵگریی ئەمریکا دەڵێت؛ چین رکابەرێکی نزیکی ئەمریکا و لە زۆر بواردا ململانێ لەگەڵ ئەمریکا دەکات، بەتایبەت لەڕووی ئابووری، سەربازی و تەکنەلۆژییەوە. رووسیاش دەستیکردووە بە دژایەتیکردنی واشنتن و تەکنەلۆژیا و هێز بۆ ئەو مەبەستەش بەکاردەهێنێت. هەرچی ئێرانیشە بەگوێرەی راپۆرتە هەواڵگرییەکەی ئەمریکا هێشتا سەرقاڵی فراوانکردنی هەژموون و کاریگەرییەکانی خۆیەتی، سەبارەت بە کۆریای باکووریش پێیوایە ئەو وڵاتە یاریکەرێکی وێرانکەرە لە شانۆی جیهانیدا. هەموو ئەو وڵاتانەش هێز و تەکنەلۆژیا، هێرشی ئەلیکترۆنی و تواناکانی دیکەداین بۆ دروستکردنی هەڕەشە لەسەر ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بەکاردەهێنن. 

 

سەبارەت بە پەتای کۆرۆناش ئاماژە بەوە دەکات لەمساڵیشدا ئەو پەتایە بەردەوام دەبێت لە کاریگەرییە نەرێنییەکانی لەسەر حکومەتەکان و کۆمەڵگە جیاوازەکانی جیهان بەتایبەت لەڕووی دروستکردنی قەیرانی مرۆیی و ئابوورییەوە، راپۆرتەکە دەڵێت؛ چین و رووسیا هێشتا لە سەردەمی پەتای کۆرۆنادا بەدوای بەدەستهێنانی دەستکەون لەرێگەت بەکارهێنانی دیپلۆماسی ڤاکسینەوە.

 

سەبارەت بە پەتای کۆرۆنا، راپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات، لەمساڵیشدا ئەو پەتایە بەردەوام دەبێت لە کاریگەرییە نەرێنییەکانی لەسەر حکومەتەکان و کۆمەڵگە جیاوازەکانی جیهان، بەتایبەت لەرووی دروستکردنی قەیرانی مرۆیی و ئابوورییەوە.

راپۆرتەکە دەڵێت؛ "چین و رووسیا هێشتا لە سەردەمی پەتای کۆۆرنادا بەدوای بەدەستهێنانی دەستکەوتن لەرێگەی بەکارهێنانی دیپلۆماسیی ڤاکسینەوە".

 

جگە لەو وڵاتانەی باسکراون، رێکخراوەکانی قاعیدە و داعش دوو هەڕەشەی دیکەن لەسەر ئەمریکا. راپۆرتەکە نووسیوتەتی؛ "داعش، قاعیدە، ئێران و میلیشیا هاوپەیمانەکانیان بەردەوامن لە پیلانی هێرشی تیرۆریستی دژ بە کەسایەتییەکان و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا". 

 

 

 

-ئاڵۆزییەکانی سنووری نێوان چین و هیندستان و داگیرکردنی بەشێک لە خاکی هیندستان لەلایەن چینەوە، کە دواترینیان داگیرکردنی بەشێکی سنووری نێوان هەردوولا بوو لە ئایاری 2020، ئەمەش کێشەیەکە لە 1975ەوە بەردەوامەو لەمساڵیشدا ئەو ئاڵۆزییانە هەر بەردەوام دەبن.

 

-کێشەکانی تایوان: چین هێشتا بەردەوامە لە گوشارەکانی بۆ سەر تایوان و دەیەوێت تایوان و چین بکاتە یەک وڵات، بەردەوامە لە هەوڵەکانی بۆ رێگریکردن لە هاریکاری و هاوئاهەنگی نێوان ئەمریکا و تایوان.

 

-دەریای باشووری چین: لە دەریای باشووری چین، پەکین بەردەوامە لە مانۆڕی توانا سەربازییەکانی لەرووی ئاسمانی و دەریاییەوە، ئەوەش بۆ چاودێریکردن و کۆنترۆڵکردنی زۆرترین ناوچەی سەر دەریای باشووری چین.

 

-هاریکاریی لەگەڵ رووسیا: چین هاریکارییەکانی لەگەڵ رووسیا پەرەپێداوە و لەزۆر بواردا بەرژەوەندیی هاوبەشیان هەیە بەتایبەت لەرووی بەرگری و ئابوورییەوە.

 

جگە لەم بوارانە، هەواڵگریی ئەمریکا دەشڵێت، چین بە پەرەپێدانی سیستەمی تەکنەلۆژی و توانا تەکنەلۆژییەکانی هەوڵیش دەدات هێرشی ئەلیکترۆنی دژی ئەمریکا ئەنجامبدات و دەست بخاتە ناو سیاسەتەکانی ئەمریکا، بۆ نموونە هەوڵی چین بۆ دەستتێوەردانی لە هەڵبژاردنی 2020ی ئەمریکا. هەروەها لە بواری بۆشایی ئاسماندا، چین ئێستا بووەتە یەکێک لە رکابەرەکانی ئەمریکا و هەوڵدەدات ئەمریکا لەو بوارەدا تێپەڕێنێت و لەهەوڵدایە لە بۆشایی ئاسمان، چوونە سەر مانگ و مەریخ کێبڕکێی ئەمریکا بکات. جگە لەوەش بەردەوامە لە پەرەپێدانی بواری ئەتۆم و دروستکردنی مووشەکی ئەتۆمی و سیستەمی پێشکەوتووی ناوکی. 

 

 

سەبارەت بە هەڕەشەکانی رووسیا، هەواڵگریی ئەمریکا دەڵێت باوەڕناکەین رووسیا بیەوێت راستەوخۆ بکەوێتە ململانێی سەربازیی ئەمریکا، بەڵام بەردەوام دەبێت لە هەوڵەکانی بۆ پاراستنی بەرژوەندی خۆی و کێبڕکێی ئەمریکا لە زۆربەی بوارەکاندا، هەر پەیوەندییەکیش لەگەڵ ئەمریکا دەیبەستێت پەیوەندییەکی پراگماتیکی دەبێت  لەپێناو بەدەستهێنانی قازانجێکی دوورمەودا.

 

لە راپۆرتەکەدا هاتووە؛ رووسیا بەردەوام دەبێت لە پەرەپێدانی سەربازی، ناوکی، بۆشایی ئاسمان، ئەلیکترۆنی، توانای هەواڵگریی و لە هەمان کاتیشدا سەرچاوەکانی خۆی بەهێزتر دەکات بۆ لاوازکردنی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.

 

راپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات، رووسیا چەندین چالاکیی ناوچەیی و جیهانی هەیە و دەیەوێت لەرووی سەربازی و ئابوورییەوە بەهێزتر بێت و هاریکارییە ستراتیژییەکانیشی لەگەڵ چین فراوانتر دەکات بۆ ئەوەی هاوکاریی بکات لە کێبڕکێ سەربازی و ئابوورییەکانی لەگەڵ ئەمریکا. ئەم نیگەرانیانەی دیکەشی هەن:

 

-رووسیا رێکخەری کوشتنی سەرکردەیەکی جوداخوازی چیچانی بووە لە بەرلین لە ساڵی 2019، هەروەها هەوڵیشی داوە ئەلێکسی ناڤاڵنی سەرکردەی ئۆپۆزسیۆنی رووسیا بکوژێت لە 2020.

 

-لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا، بەتایبەت بە دەستتێوەردانی لە سووریا و لیبیا هەژموونی خۆی فراوانتر دەکات و خۆی وەک نێوبژیوانێک دەردەخات، بەڵام ئامانجی دەستکەوتی سەربازی و دەرفەتی ئابوورییە.

 

-هەوڵێکی دیکەی رووسیا نزیکبوونەوەی زیاترە لە کوبا، ڤەنزوێلا و وڵاتانی ئەمریکای لاتین و مامەڵەی فرۆشتنی چەک و بازرگانیی بواری وزە لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا.

 

-هەوڵەکانی لە رۆژهەڵاتی ئەوروپا، چالاکییەکانی لە سنووری ئۆکراینا، بیلارووسیا و ناوچەکانی دیکە چالاکییەکی دیکەی رووسیایە لە دەرەوەی سنووری وڵاتەکەی.

 

-لە 2006ەوە وزە وەک ئامرازێکی سیاسەتی دەرەوە بەکاردەهێنێت و دەیکاتە بابەتی گفتوگۆکانی مێزی دانوستاندنەکان، ئەمجۆرە سیاسەتەشی لەگەڵ ئۆکراینا و وڵاتانی ئەوروپاش بەکارهێناوە.

 

هەموو ئەو کارانەش کە رووسیا دەیکات بەلای ئەمریکاوە، کێبڕکێی ئەمریکایە و هەڕەشەن بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و پێشبینیش دەکات لەمساڵدا ئەو جۆرە چالاکییانەی رووسیا زیاتر ببن. هەروەها بە هەمانشێوەی چین، ئەمریکا پێشکەوتنەکانی رووسیا لە بواری بۆشایی ئاسمان، گەشەی سەربازی، ئەتۆم و تەکنەلۆژیا بە هەڕەشە دەزانێت بۆ سەر بەرژەژەندییە نیشتمانییەکانی ئەمریکا.

 

ئێران لە راپۆرتەکەی دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیدا

 

سەبارەت بە ئێران راپۆرتەکە دەڵێت: "ئێران بەردەوام هەڕەشە بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی دەنێرێت لە ناوچەکەدا، کاتێک کە هەوڵی کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەمریکا دەدات و پشتیوانیی لە دانیشتووانی شیعەی ناوچەکە دەکات، هەروەها دەسەڵاتی خۆی لە وڵاتانی دراوسێ بەهێزتر دەکات، بەمەش گوشارە جیهانییەکان لەسەر خۆی کەمدەکاتەوە و هەڕەشەکانی سەر سەقامگیریی رژێمی ئێران بەو جۆرە کەمدەکاتەوە". 

 

 

راپۆرتە هەواڵگرییەکەی ئەمریکا پێیوایە؛ ئێران بەردەوام دەبێت لە دروستکردنی کێشە لە عێراق و لە زۆر بواردا دەبێتە سەرئێشە.

 

دەزگا هەواڵگرییەکەی ئەمریکا ئاماژەی بەوەکردووە، دەستتێوەردانی ناوچەیی و چالاکیی ناسەقامگیریی ئێران وەک هۆکارێکی کێشە دروستکردن دەمێنێتەوە لەناو عێراقدا و هەر ئەم هەوڵانەش دەبنە کلیلی سەرەکی کاریگەرییەکانی ئێران لەمساڵدا لەسەر عێراق و بۆ ساڵانی داهاتووش دەمێنیتەوە. هەروەها پشتیوانییەکانی ئێران بۆ میلیشیا شیعەکانیش بەردەوام دەبن بۆ ئەوەی ببنە هەڕەشە بۆ سەر ئەمریکییەکان لە عێراقدا.

 

بەگوێرەی راپۆرتەکە ئێران پشت بە میلیشا شیعە هاوپەیمانەکانی لە عێراق دەبەستێت و کار لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی  نزیک لەو میلیشیایانە دەکات، بە ئاراستەی ئامانجەکانی ئێران بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئامادەیی ئەمریکا و کاریگەریی زیاتری ئێران لەسەر پرسە سیاسی و ئەمنییەکانی عێراق، لە رێگەی ئەو پارتە سیاسییانە و گرووپە شیعییەکان و سەرکردەکانیانەوە. ئێران هەوڵیش دەدات گوشار  دروست بکات بۆ کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق.

 

لە راپۆرتەکەدا هاتووە: "هەرچەندە ئێران وەک ئەکتەرێکی دەرەکی کاریگەر لەسەر عێراق دەمێنێتەوە، سیاسەتڤانە عێراقییەکانی وەک مستەفا کازمی سەرۆکوەزیران، هەوڵدەدەن هاوسەنگییەک لەنێوان پەیوەندییەکانی بەغدا لەگەڵ ئێران و لەگەڵ ئەمریکا دروستبکەن و خۆیان بەدوور بگرن لەوەی عێراق ببێتە گۆڕەپانێک بۆ ململانێی نێوان ئەو دوو وڵاتە".

 

جگە لە عێراق، هەواڵگریی ئەمریکا پێیوایە ئێران  دەشبێتە هۆکاری ناسەقامگیریی وڵاتانی دیکەی وەک سووریا، یەمەن و تەنانەت کاریگەریشی لەسەر ئەفغانستان هەیە، هەرچەندە پشتیوانیی لە گفتوگۆی ئاشتیی ئەفغانستان دەکات. 

 

 

راپۆرتەکەی هەواڵگریی نیشتمانیی ئەمریکا ئاماژە بەوەش دەکات، ئێران لەدوای کوژرانی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی سوپای قودس بەردەوام هەڕەشەی هێرشی بۆ سەر ئەمریکییەکان کردووە لە عێراق و لەوکاتەوە هێزە ئەمنییەکانی ئێران لەڕێگەی پەیوەندییەکانیانەوە ویستوویانە لە ئەوروپا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەڕەشە بۆ سەر ئەمریکییەکان دروستبکەن و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشدا لەڕێگەی هێزە پرۆکسییەکانەوە هەوڵی دروستکردنی هەڕەشە و هێرشکردنی داوە و لەو جۆرە هەڕەشانەش بەردەوامە. 

 

جگە لەو هەڕەشانەش، بەپێی راپۆرتەکە، ئێرانیش وەک رووسیا و چین تەکنەلۆژیای بەکارهێناوە بۆ ئەنجامدانی هێرشی ئەلیکترۆنی دژ بە ئەمریکا و دەستتێوەردان لە هەڵبژاردن و دروستکردنی بۆچوونی نەرێنی لەسەر سیستەمی هەڵبژاردنی ئەمریکا.

 

 

کۆریای باکوور یەکێکی دیکە لە هەڕەشە جیددییەکان بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. بەپێی راپۆرتەکە، کۆریای باکوور بە پەرەپێدانی سیستەمی مووشەکی و بەرنامە ئەتۆمییەکانی، بەردەوام لە هەوڵی دروستکردنی هەڕەشەدایە. جگە لەوەش دەستیکردووە بە پەرەپێدانی توانا تەکنەلۆژی و ئەلیکترۆنییەکان بۆ ئەنجامدانی هێرشی ئەلیکترۆنی. 

 

 

راپۆرتەکەی دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیی ئەمریکا جگە لە هەڕەشە راستەوخۆکان بۆ سەر ئەمریکا، باسی لە چەند هەڕەشەیەکی جیهانییش کردووە کە هاوکات دەبنە هەڕەشە بۆ سەر ئەمریکاش، لەوانە بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا لە جیهاندا و قۆستنەوەی دۆخەکە لەلایەن رووسیا و چینەوە بەتایبەت بۆ پاراستنی بەرژەوەندیی خۆیان، بۆ نموونە لە پرسی ڤاکسینی کۆرۆنا کە ویستوویانە هەژموونی خۆیانی پێ زیاتر بکەن و بۆ ئەو مەبەستە ڤاکسینیان کردووەتە پرسێکی دیپلۆماسی. هەروەها پێشنیازی هاوکاریی پزیشکی بۆ وڵاتانی دیکەی جیهان دەکەن و ئەو جۆر هاوکارییانە وەک جیپۆلەتیک بەکاردەهێنن و پێگەی خۆیانی پێ بەهێز دەکەن.

 

گۆڕانی کەشوهەوا و مەترسییەکانی پرسێکی دیکەی جیهانییە، کە دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر ئەمریکا و وڵاتانی جیهانیش. ئاماژە بەوەش دەکات گۆڕانی کەشوهەوا، پیسبوونی ژینگە، گەرمبوونی زەوی و زۆربوونی کاربۆن لەمساڵیشدا دەبنە هەڕەشەی جیددیی، لەکاتێکدایە کێبڕکێ ئابوورییەکانیش تادێت تووندتر دەبن.

 

هەڕەشە جیهانییەکانی دیکەش بریتین لە کێبەرکێی تەکنەلۆژیی، هەوڵی وڵاتان بۆ بەدەستهێنانی سیستەمی ئەلیکترۆنی و ئینتەرنێتی بەهێز و هێرشە ئەلیکترۆنییەکان، بازرگانیکردن بە ماددەی هۆشبەر، ئەگەری دروستبوونی قەیرانی کۆچبەری و تیرۆریزمی جیهانی بەگشتی.

 

 

لە پرسی تیرۆیزمی جیهانیدا، ئەمریکا داعش و ئەلقاعیدە بە گەورەترین هەڕەشە دەزانێت و ئاماژە بەوە دەکات، کە داعش هێشتا توانای هەیە لە عێراق و سووریا هەڕەشە دروست بکات و لینکە جیاوازەکانیشی لە جیهاندا بەکاربهێنێت.

 

لە راپۆررتەکەدا هاتووە: داعش هەوڵدەدات هێرشەکانی لە سووریا و عێراق فراوانتر بکات و هێرش بکاتە سەر سەرکردە ناوخۆییەکان، لایەنە ئەمنییەکان، ژێرخان و هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوە.

 

جگە لە داعش، بەگوێرەی راپۆرتە هەواڵگرییەکەی ئەمریکا، قاعیدە لە یەمەن، باکووری ئەفریقیا و سووریاش دەبێتە هەڕەشەیەکی تیرۆریستی دیکە. حیزبووڵڵاش لە لوبنان و ناوچەکە بە بڕوای ئەمریکا دەبنە هەڕەشەیەکی تووندئاژۆیی. واهاتووە: "ئێمە پێشبینی دەکەین حیزبوڵڵا بە هاوئاهەنگی لەگەڵ ئێران و گرووپە میلیشیاکانی نزیک لە ئێران بەردەوام بن لە پەرەپێدانی توانا تیرۆریستییەکانیان. حیزبووڵڵا سەرنج دەخاتە سەر کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەمریکا لە لوبنان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست".

 

 

لە کۆتایی راپۆرتەکەدا هەواڵگریی ئەمریکا ئاماژە بە بەردەوامیی هەندێک ململانێی دیکەی وڵاتانی جیهان دەکات، کە پێشبینی دەکات لەمساڵیشدا بەردەوام بن، لەوانەش، ململانێی هیندستان-پاکستان، ئاشتی لە ئەفغانستان، کێشە سیاسییەکانی لیبیا، قەیرانی ناوخۆیی سووریا و عێراقیش. کاتێک باسی سووریا دەکات، راپۆرتەکە هۆشداری دەدات کە ئەگەر  ئەمریکا لە سووریا بکشێتەوە کورد لەو وڵاتە رووبەڕووی گوشاری زۆری رووسیا، سووریا و تورکیاش دەبنەوە.

 

سەبارەت بە عێراقیش ئاماژە بەوە دەکات، کە عێراق لەمساڵیشدا هیشتا ئاڵنگاریی شەڕی دژ بە داعش و رووبەڕووبوونەوەی کێشەکانی پەیوەست بە میلیشیا شیعەکانی نزیک لە ئێرانی لەبەردەمدایە. هەروەها باس لەوەش دەکات میلیشیا شیعەکانی نزیک لە ئێران بەردەوام دەبن لە هەوڵەکانیان بۆ  هێرشکردنە سەر ئەمریکییەکان، بە نموونەش هێرشەکەی مانگی شووباتی هەولێری هێناوەتەوە و دەڵێت: هێرشی مووشەکی لە مانگی شووبات بۆ سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر یەکێک بووە لەو ئامانجانە بۆ ئەوەی گوشار بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا دروستبکەن بۆ ئەوەی عێراق بەجێبهێڵێت.