خۆپێشاندان؛ سەرچاوەی گوشار و هێزی نەرم

23-01-2024
A+ A-
 
ئەگەر پێناسەی باوی دیپلۆماسی، پەیوەندیی نێوان وڵاتان و هونەری دانوستاندن و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی نێوان ئەکتەرە دەوڵەتییەکان بێت. ئەوا پارادیپلۆماسی، دیپلۆماسیەت و سیاسەتی دەرەوەی هەرێم و بکەرە نا-دەوڵەتییەکانی وەک هەرێمی کوردستان لە عێراق، کیوبیک لە کەنەدا، کەتەلۆنیا لە ئیسپانیا و چەندین هەرێمی دیکەیە لە وڵاتە جیاوازەکانی دنیادا. ئامێری بنەڕەتیی بەگەڕخستنی دیپلۆماسی و پارادیپلۆماسی سەرچاوە جیاوازەکانی هێزی نەرم و شێوازی بەکارهێنانیەتی، بەتایبەت لە دەرەوەی ژینگەی سیاسیی وڵات یان هەرێمەکە بەئامانجی دروستکردنی گوشار بۆ سەر ناوەندەکانی بڕیار لە وڵاتانی دیکەدا. پارادیپلۆماسی و هێزی نەرم، بەدیاریکراویش خۆپێشاندان و هەر جوڵە و بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی بۆ کورد لە هەردوو ناوەندی وەک یەکێتیی ئەوروپا و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دووجار گرنگن:
 
یەکەم: هەردوو ناوەند دوو جومگەی کاریگەری حکومڕانیی جیهان و راگری سیستمی سیاسی جیهانن، بڕیار و رێساکان دادەڕێژنەوە و بەڕێوەدەبەن و بەمەش هەرێمی کوردستان دەتوانێت لێیەوە سوودمەندبێت.
 
دووەم: کۆبوونەوە و گوشاری مەدەنیی کوردانی تاراوگە دەکرێت وەک گلدانەوەی هێزی نەرمی کۆمەڵگەی کوردستانی سەیربکرێت و دواتریش بخرێتە خزمەتی پارادیپلۆماسیی هەرێمی کوردستان، بۆ کەمکردنەوەی هەڕەشە و مەترسییە ئاسایشییەکانی سەر هەرێمی کوردستان، بەتایبەتیش ئەو هەڕەشانەی کە لەلایەن سیستمی هەرێمی ناوچەکەوە ئاڕاستەی هەرێمی کوردستان دەکرێن.
 
پڕۆتێستۆی هێرشەکان:
 
سەرەتای ئەم هەفتەیە هاونیشتمانییان لە تاراوگە و لەو وڵاتە ئەوروپییانەی کە باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامیی ئێرانی لێیە و کارایە، خۆپێشاندانیان لەدژی هەڕەشە و تاوانەکانی دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان و شەهیدکردنی منداڵی یەک ساڵان و هاووڵاتییانی مەدەنی ئەنجامدا. وێڕای بەربەستی کەشوهەوای سارد و بەفر و سەرماوسۆڵەی ئەوروپا، لە واشنتن و 16 شاری جیاوازی دیکەی ئەوروپا خۆپێشاندان و ناڕەزایەتی بەڕێوەچوو. جوڵاندنی ئەم سەرچاوەی هێزە لە تاراوگە بۆ سەرکۆنەکردن و پڕۆتێستۆکردنی هێرشێکی لەمجۆرە، بایەخ و پێگەی خۆی هەیە و دەکرێت بەمشێوەیە وێنای بکەین:
 
یەکەم: هەرێمی کوردستان لە رێگەی هێزی رەقەوە، واتە: سەرباز و سوپا و رۆکێتەوە ناتوانێت وەڵامی ئەمجۆرە هەڕەشانە بداتەوە، کە لەلایەن ئەکتەرە هەرێمییەکان و وڵاتانی دراوسێوە دەکرێنەسەری، چونکە هێز، پێگە، رۆڵ و ناسنامەکەی ناهاوسەنگ و نابەرامبەرە و ئەوان دەوڵەتن و خاوەن پانتایی جیۆپۆلەتیک و چەکی ئەتۆم و سەرجەم سەرچاوەکانی هێزی رەقن، بەڵام هەرێمی کوردستان دەتوانێت رەوەندی کوردی لە تاراوگە وەک سەرچاوەی هێزی نەرم بەکاربهێنێت، جۆشیانبدات و بیانکات بە خانەیەکی زیندووی لۆبیکردن و داکۆکی و گوشار بەسەر داڕێژەرانی سیاسەت و دامەزراوە سیاسییەکانی ئەوروپا و ئەمریکادا. 
 
دووەم: خۆپێشاندان و فۆڕمەکانی دیکەی بەشداریی سیاسی کۆمەڵگەی کوردستانی لە تاراوگە، دەتوانێت رۆڵی کەناڵێکی دیکەی پارادیپلۆماسی ببینێت و وەک جۆرێک لە دیپلۆماسیی جەماوەریش سەیری بکرێت و لەم جۆرە رووداو و مەترسییانەدا سوودی لەبننەهاتووی لێوەربگیردرێت و وەبەرهێنانی سیاسی و دیپلۆماسیی تازەی تێدابکرێت. بەتایبەت دەنگی ناڕازیی کورد لە ئەوروپا ئاسانتر و باشتر دەگات بە دامەزراوەکانی نێو یەکێتیی ئەوروپا. 
 
لەلایەکی دیکەوە، ئەم هێزە کاریگەرەی تاراوگە، ئەمجارە توانای مانا بە گردبوونەوەکەی بدات و بیسەلمێنێت کە هێرشی ناڕەوای ئەمجارەی ئێران بەسانایی تێناپەڕێت و تاڕادەیەکی زۆر توانیان سۆزی وڵاتان و کۆمەڵگەی رۆژئاوایی بەرامبەر کورد و کوردستان تازە بکەنەوە و بە ئاڵای کوردستان و سروودی نیشتمانیی ئەی رەقیب پەیامی ناڕەزایەتیی و نیگەرانیی خۆیان گەیاندە پایتەخت و شار و ناوەندە نێودەوڵەتییەکان. 
 
ئەوەی زیاتر جێگەی سەرنج و تێڕامان بوو لە خۆپێشاندانەکانی ئەمجارەدا، خەڵک و ئەندامانی نەتەوەکانی دیکەی خاوەن دەوڵەت و نەتەوەکانی بێ دەوڵەت هاوسۆزیی زۆریان لەگەڵ کورد و کۆمەڵگەی کوردستانی پێشاندا و هاوبەشیی پێکرد. ئەم ئاوێتەبوون و جۆرە پەیوەندیی و پێکەوەبوونەی کۆمەڵگەی کوردستانی لەگەڵ نەتەوە و گەلە چەوساوە و بێ دەوڵەتەکانی دیکەی رۆژئاوا هەنگاوێکی دیکەی هێزی نەرم و فراوانکردنی بازنەی پشتیوانی و بەدەستهێنانی پاڵپشتی و پتەوکردنی گوشارەکانە، چونکە ئەمڕۆ سەردەم و سەدەی پەیوەندی و هەماهەنگی و هاوبەشکردنی خەم و چیرۆکە تراژیدییەکانی نێوان گەلانە و کوردانی تاراوگە دەتوانن لەڕێگەی چیرۆک و ناسنامەی کوردبوون و ئازار و بەسەرهاتەکانی، یادوەری و یادگەی خۆیان لەگەڵ گەلانی دیکەدا هاوبەشی پێبکەن و سۆز و پاڵپشتییان بەلای خۆیدا رابکێشن. دواتریش بەئاسانی بیانخەنە خزمەت پارادیپلۆماسیی هەرێمی کوردستانەوە.
 
 
ئەم وتارە لەلایەن کارۆخ خۆشناو و پەیڕەو ئەنوەرەوە نووسراوە

کۆمێنتەکان

وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه‌

کۆمێنتێک دابنێ

داواکراوە
داواکراوە
 

دوایین هەواڵەکان

جەلیل ئیبراهیم مەندەلاوی

عێراق لەنێوان کۆمیدیا و تراجیدیای سیاسیدا

سیاقی کێشەکە لە هەڵەیەکی سەرپێیی قووڵترە، چونکە لە کاتێکدا کە مەڵبەندە سیاسییەکان سەرقاڵی جەختکردن بوون لە پێویستیی پاراستنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان، لیژنە تایبەتمەندەکە بە شێوەیەکی کۆمیدی پاساوی بۆ ئەو هەڵەیە هێنایەوە و، لێدوانێکی دەرکرد کە وەک پێویست یەکلاکەرەوە نەبوو، لە داواکردنی لێبووردنی منداڵێکی بچووک دەچوو کاتێک شووشەیەک لە ماڵەوە دەشکێنێت، کاتێک دەڵێت دانانی ئەو قەوارانە لە لیستەکەدا تەنیا رووداوێکی لاوەکی بووە، هاوشێوەی دۆخی شەرمهێنی دەست دانان لەسەر دوگمەی ناردن بۆ هەموو لە گرووپێکی خێزانیدا کە پڕە لە خزمی فزووڵ، بۆت دەردەکەوێت لە نامەکەدا بڕگەیەکی هەڵە هەیە. پاساوی لیژنەکە بە رستەیەکی فەرمیی جدی داڕێژرا: "پێش هەڵەگری بڵاوکرایەوە و دواتر راستی دەکەینەوە". وشەکان بەم جۆرە دەرکەوتن، وەک ئەوەی بە هێزەوە نالێهاتوویی رابگەیێنن، وەک ئەوەی کەوتنە نێو چاڵێکی هەڵەی سیاسی شتێکی ئاسایی بێت لە جیهانی سیاسەت لە عێراق دا، بەڵکو وەک ئەوەی کارەکە پەیوەندیی بە هەڵەیەکی رێنووسەوە هەبێت لە جۆری نووسینی "ئەمە" لە جیاتی "ئەمە" بێت، نەک دانانی کۆمەڵە گرووپێکی ناوچەکە لە لیستەکانی تیرۆردا