رووداو دیجیتاڵ
کاتێک ئەستێرەکان پیر دەبن، دەئاوسێن و قەبارەیان گەورەتر دەبێت. توێژینەوەیەکی نوێ دەڵێت، ئەمە هەواڵێکی زۆر خراپە بۆ ئەو هەسارانەی زۆر لە ئەستێرەکەیانەوە نزیکن. بۆ نموونە، بۆ خۆمان کە تەنیا دوو هەسارە، ئێمە و خۆر لە یەک جیادەکەنەوە.
کێ لە هەمووان زیاتر لە مەترسیدایە؟
ئەو هەسارانەی زۆر بەخێرایی بە دەوری ئەستێرەکەیاندا دەسووڕێنەوە، بۆ نموونە لە 12 رۆژ یان کەمتردا، یەکەمین قوربانی دەبن کاتێک ئەستێرەکەیان پیر دەبێت.
زانایان چۆن ئەمەیان زانی؟
توێژەران سەیری زیاتر لە 400 هەزار ئەستێرەی پیریان کردووە. تێبینییان کردووە ئەو ئەستێرانەی زۆر زۆر پیر بوون و بوونەتە تۆپەڵێکی زەبەلاحی سوور، ژمارەی هەسارە نزیکەکانیان زۆر کەمتر بووە لەچاو ئەو ئەستێرانەی کە تازە دەستیان بە پیربوون کردووە.
ئەمەش بەڵگەیەکی بەهێزە کە ئەستێرە پیرەکان هەسارە نزیکەکانیان "قووت دەدەن" و لەنێویان دەبەن.
بۆچی ئەمە روودەدات؟
هۆکارەکەی "هێزی راکێشانە "(Tidal forces)، هاوشێوەی ئەو هێزەی لەنێوان زەوی و مانگدا هەیە. کاتێک ئەستێرەکە پیر و زەبەلاح دەبێت، هێزی راکێشانی لەگەڵ هەسارە نزیکەکەیدا زۆر بەهێز دەبێت.
ئەم هێزە وا لە هەسارەکە دەکات وردە وردە خولگەکەی بچووک ببێتەوە و بەرەو ئەستێرەکە بڕوات، تاوەکو لە کۆتاییدا یان خۆی پێدا دەکێشێت و لەنێودەچێت، یان بەهۆی هێزی راکێشانە زەبەلاحەکەوە پارچە پارچە دەبێت.
چارەنووسی زەوی چی دەبێت؟
بە گوێرەی زانست، خۆری ئێمەش دوای نزیکەی 5 ملیار ساڵی دیکە دەست بەم قۆناخەی پیربوون دەکات.
• عەتارد و ڤینۆس چارەنووسیان زۆر خراپە و ئەگەری زۆرە قووت بدرێن، چونکە زۆر نزیکن.
• زەوی چونکە کەمێک دوورترە، رەنگە خۆی وەک هەسارەیەک رزگاری بێت و قووت نەدرێت. بەڵام بە دڵنیاییەوە ژیان لەسەر زەوی نامێنێت، چونکە خۆر ئەوەندە گەورە و گەرم دەبێت کە هەموو ئاوی دەریاکان دەکوڵێنێت و هەوای زەوی لەنێودەبات.
ئەم توێژینەوەیە لە گۆڤاری زانستیی Universe Todayی کەنەدی بڵاوکراوەتەوە.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ