لەگەڵ رەنج؛ کەمیی باڵەخانە و دژایەتیی بەردەوام ئاستەنگی بەردەم خوێندنی کوردین لە کەرکووک

 

 

ئەم پرسە هەستیارە لە بەرنامەی "لەگەڵ رەنج" گفتوگۆی چڕی لەسەر کرا، کە تێیدا ژمارەیەک لە بەرپرسانی پەیوەندیدار و مامۆستایان و قوتابیان بەشدارییان کرد.

 

 

بەپێی گوتەی کامەران عەلی، بەڕێوەبەری خوێندنی کوردی لە کەرکووک، دۆخەکە "دووجار لە قەیراندایە" و جگە لە وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان، هیچ لایەنێکی دیکە خۆی بە خاوەنی ئەم دۆسیەیە نازانێت. ئەمەش ئاماژەیەکی روونە بۆ ئەو پشتگوێخستنەی کە خوێندنی کوردی لە کەرکووک رووبەڕووی بووەتەوە.

 

 

یەکێک لە گەورەترین کێشەکان، کەمیی ژمارەی بینای قوتابخانە و کۆنیی زۆربەی بیناکانە. کامەران عەلی ئاشکرای دەکات کە ساڵانە ژمارەیەکی بەرچاو لە قوتابیان لە خوێندنی عەرەبییەوە روو لە خوێندنی کوردی دەکەن (تەنها پار نزیکەی 500 قوتابی و ئەم ساڵیش تائێستا 250 قوتابی)، بەڵام هیچ بینایەکی نوێ بۆ لەخۆگرتنی ئەم ژمارە زیادەی قبوڵکراوە دروست نەکراوە.

 

زیاتر لە 100 قوتابخانەی کوردی پێویستی بە نۆژەنکردنەوەی بەپەلە هەیە، بەڵام لە دوای ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە یەک قوتابخانەش لە ناوچە کوردییەکان دروست نەکراوە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ڕێکخراوی بارزانی لە ماوەی یەک ساڵدا 20 قوتابخانەی نۆژەنکردووەتەوە، کە ئەمەش جیاوازییەکی زۆر گەورە نیشان دەدات.

 

سەروکەوت فایەق، ئەندامی دەستەی کارگێڕی لقی کەرکووکی یەکێتی مامۆستایانی کوردستان، ئەم دۆخە بە "دژایەتی" ناودەبات و ئاماژە بەوە دەکات کە ڕووبەری هەر قوتابخانەیەکی عەرەبی سێ هێندەی قوتابخانەکانی کوردە. مامۆستایان باسی دۆخی کارەساتبار دەکەن، تا ڕادەیەک کە قوتابییانی یەکێک لە قوتابخانەکان کە بیناکەی ساڵی 1961 دروستکراوە، ناچارن بۆ چونە سەرئاو بچنە بینایەکی قوتابخانەیەکی دیکە. قەرەباڵغی پۆلەکان بەشێکی دیکەیە لەم قەیرانە، کە ژمارەی قوتابیان لە هەر پۆلێکدا دەگاتە 35 بۆ 40 قوتابی.

 

 

رەئوف سەعدوڵڵا، سەرپەرشتیاری یەکەمی بنەڕەتی لە کەرکووک، باس لە کێشەی دابین نەکردنی مووچەی مامۆستایانی کوردی دەکات لەلایەن بەغداوە، لە کاتێکدا داهاتی نەوتی کەرکووک بە تەواوی بۆ بەغدا دەچێت.

 

فەهمی بورهان، سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، ئەم کێشانە بە بنەچە "سیاسی" دەزانێت نەک "ئیداری". ئەو جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە کێشەکە لەسەر زمان و نەتەوەی کوردە. بورهان ئاماژە بە بڕیارێکی وەزارەتی خوێندنی باڵای عێراق دەکات کە "قوتابی کورد بۆی نییە بە زمانی کوردی وەڵام بداتەوە" لە زانکۆکاندا، هەرچەندە ئەم بڕیارە بە زارەکی هەڵوەشاوەتەوە، بەڵام بە فەرمی جێبەجێ نەکراوە. ئەمەش کێشەیەکی گەورە بۆ ئەو قوتابییانە دروست دەکات کە 12 ساڵ بە زمانی کوردی خوێندوویانە و پاشان لە زانکۆ ناچارن بە عەرەبی بخوێنن.

 

بورهان داوا دەکات بەپێی ماددەی چواری دەستووری عێراق، کە زمانی کوردی بە زمانی فەرمی ناساندووە، سکاڵا لە دادگای فیدراڵی تۆمار بکرێت بۆ دابینکردنی مافەکانی قوتابیانی کورد.

 

 

حەسەن مەجید، سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی لە ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک، داوای پێکهێنانی لیژنەیەکی تایبەت دەکات بۆ سەردانیکردنی قوتابخانەکان و ئاشکراکردنی کەموکوڕییەکان و پێشکەشکردنی راپۆرت. ئەو پێشنیاز دەکات ژوورەکانی وەرزش و هونەر بۆ خوێندن بەکاربهێنرێن، ژمارەی قوتابیانی پۆلێک لە 30 کەس کەمتر نەبێت و قوتابخانەی نوێ بە داهاتی پترۆدۆلار دروست بکرێن. هەروەها داوا لە سەرمایەداران دەکات کە وەک مزگەوت، قوتابخانەش دروست بکەن.

 

مامۆستایان و قوتابیان هیوایان بە چارەسەرکردنی کێشەکان هەیە، بەڵام نیگەرانیشن لە بێدەنگی لایەنە پەیوەندیدارەکان. کامەران عەلی هیوا بە پارێزگاری ئێستای کەرکووک دەربڕی کە کوردە و لە رێگەی ئەوەوە بەشێک لە کێشەکان چارەسەر بکرێن.

 

 

قەیرانی خوێندنی کوردی لە کەرکووک پرسێکی ئیداری و سیاسی ئاڵۆزە و پێویستی بە هەوڵی بەردەوام و هاوبەشی هەموو لایەنەکان هەیە بۆ دابینکردنی ژینگەیەکی لەبار بۆ فێربوونی قوتابیانی کورد. دابینکردنی بودجەی پێویست، نۆژەنکردنەوە و دروستکردنی قوتابخانەی نوێ، هەروەها بەفەرمیکردنی زمانی کوردی لە سەرجەم قۆناخەکانی خوێندندا، هەنگاوی سەرەکین بۆ گەشەپێدانی خوێندنی کوردی لەم پارێزگایەدا.