یەکێتیی پیاوان: ئەم ساڵ 194 سکاڵا و تووندوتیژی دژی پیاوان کراون

 

رۆژی شەممە، 10ـی ئایاری 2025، بورهان عەلی، سەرۆکی یەکێتیی پیاوانی کوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "هاوسەرگیریی کچی گەنج لەگەڵ پیاوی بەتەمەن، دەرئەنجامی خراپی لە ناو کۆمەڵگە لێدەکەوێتەوە، چونکە ئەم جۆرە هاوسەرگیرییانە پاڵنەرێکی مادییان لە پشتە."

 

 

سەرۆکی یەکێتیی پیاوانی کوردستان دەڵێت، "بەپێی زانستی دەروونناسی و پزیشکی، تاوەکو 10 ساڵ ئاساییە پیاو لە ژن گەورەتربێت، بەڵام کاتێک کچێکی 20 ساڵ هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێکی 60 ساڵ دەکات، ئەوکاتە دوای هاوسەرگیری کچەکە دەروونی تێکدەچێت، بە ئەگەرێکی زۆرەوە منداڵەکانیان بێ باوک و هەتیو گەورە دەبن، چونکە کچەکان لەبەر مارەیی زۆر و باشبوونی باری ئابووری ژیانیان ئەم هاوسەرگیرییانە دەکەن."

 

بە گوتەی بورهان عەلی، بازرگانی بە هاوسەرگیرییەوە دەکرێت، بۆیە دەبێت یاسای باری کەسی هەموار بکرێتەوە و دادگە سنوورێک بۆ ئەو جۆرە هاوسەرگیرییانە دابنێت، مارەیی پاشکۆ نەمێنێت و تەنیا پێشەکی هەبێت.

 

 

د. مەغدید کەریم، پرۆفیسۆری یاریدەدەر لە کۆلێژی یاسایی زانکۆی سەلاحەدین و شارەزا لە بواری یاسا و شەریعەت بە رووداوی گوت، "لە رووی شەرعی و لە یاساشدا تەمەنی هاوسەرگیری دیاریکراوە، کە نابێت کچەکە لە 18 ساڵ کەمتر بێت لە هەندێک حاڵەتیش 15 ساڵ، هیچ رێگرییەکی یاسایی و شەرعی نییە، لەبەردەم هاوسەرگیری کچێکی بچووک لەگەڵ پیاوێکی بە تەمەن و گرێبەستەکەیان پووچەڵ نییە ئەگەر بە رەزامەندی خۆی بێت، بەڵام کاریگەری و لێکەوتەی زۆر خراپی لە داهاتوودا دەبێت."

 

 د. مەغدید کەریم دەڵێت، ئەو جۆرە هاوسەرگیرییانە 70٪ بۆ 80٪ ئەگەری نەگونجان و جیابوونەوەیان هەیە، چونکە لە رووی بیروبۆچوون، پێکەوەژیان، هەڵسوکەوت و سەرجێیکردن لەگەڵ یەکتر ناگونجێن و جیاوازن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی لە داهاتوودا کێشەیان هەبێت و جیاببنەوە".

 

لەبارەی هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسی و نەمانی مارەیی پاشەکی د. مەغدید کەریم گوتی، "هاوڕا نیم، چونکە ئەو هاوسەرگیرییانەی بۆ مەبەستی مادی دەکرێن، خۆیان بە روونی دیارن کاتێک کچێکی 20 ساڵی شوو بە پیاوێکی 60 ساڵ و سەرووتر دەکات بێگومان پاڵنەرێکی مادی هەیە، بەڵام هەبوونی مارەیی پاشکۆ لەسەردەمی حەنەفییەکانەوە هەبووە، کاتێک ژنێک هاوسەرەکەی کۆچی دوایی دەکات یاخود لێی جیادەبێتەوە، مارەیی پاشکۆ وەکو هاوکارییەکە بۆ ئافرەتەکە، دوای مردنی هاوسەرەکەی جگە لە میرات ئەو هاوکارییەش (مارەیی پاشەکی) وەردەگرێت".

 

لە چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵ 194 جۆری سکاڵا و توندووتیژی دژی پیاوان کراون، 23 پیاویش خۆیان کوشتووە و پێنجیش بەهۆی کێشەی کۆمەڵایەتییەوە کوژراون.

 

بەپێی ئامارەکانی یەکێتیی پیاوان، لە ساڵی 2024 دا 609 تووندوتیژی بەرامبەر پیاوان و سکاڵای پیاوان بەرامبەر ژنان تۆمار کراون، واتە بەشێک لەوانە رووداوی تووندوتیژی بوون؛ بەشێکی دیکەیان پیاوان سکاڵایان دژی ژنان تۆمارکردووە.

 

لە ساڵی 2023 دا، 619 تووندوتیژیی دژی پیاوان، 67 خۆکوشتن لەلایەن پیاوان و 8 کوژرانی پیاو لەلایەن ژنان بە هاوکاری کەسانی دیکە تۆمارکرابوون.