پارێزگاری هەڵەبجە: بۆ بەپارێزگابوونی هەڵەبجە تۆپەکە لە گۆڕەپانی عێراقدایە

 

بۆ بەپارێزگابوونی هەڵەبجە ئەمساڵ لە مانگی 5ـدا بە هەوڵی د. بەرهەم ساڵح، سەرۆککۆمار لیژنەیەکی تایبەت لە وەزارەتی پلاندانانەوە لەسەر دیاریکردنی سنووری پارێزگاکە و رێکارە یاساییەکان کۆمەڵێک داوایان لە پارێزگای هەڵەبجە کردووە. دواتر سەردانی هەڵەبجەیان کردووە، هەفتەیەک ماونەتەوە، چوونەتە دەروازە سنوورییەکان، زانکۆ، ناوشار و هەموو ناحیەکانیان بینیوە.

 

ئازاد تۆفیق، پارێزگاری هەڵەبجە بە رادیۆی رووداوی راگەیاند، "لیژنەکە 300 خاڵیان هەبوو بۆ ئەوەی هەڵەبجە ببێتە پارێزگا. ئێمە زۆرمان لە 300ـە کە تێپەڕاندبوو. دواجار وەڵامی هەموو داواکارییەکانیان درایەوە. ئێستا هیچ رێکارێکی یاسایی و گرتنەبەری لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستان و پارێزگای هەڵەبجەوە نەماوە و تۆپەکە لە ساحەی حکومەتی عێراقدایە."

 

هەر کاتێک کێشەیەکی سیاسی لەنێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراقدا هەبێت، کۆی پرسەکان کاریگەریی نەرێنییان لەسەر دەبێت؛ ساڵێک بە ناوی ریفراندۆم، ساڵێک بە ناوی نەناردنی مووچە، ساڵێک بە ناوی نەناردنی بودجە. ئەمانە هەموویان ئەو کێشانەن کە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ هەرێمی کوردستان دروستکراون.

 

پارێزگاری هەڵەبجە گوتی، "پرسی بەپارێزگابوونی هەڵەبجەیش زیاتر لایەنێکی سیاسیی وەرگرتووە. ئەگینا بەپێی دەستوور، پەرلەمان و یەکەم دانیشتنی 2014/12/331 هەموو کارەکان کراون بۆ ئەوەی هەڵەبجە ببێتە پارێزگا، بەڵام لە 2014وە تاوەکو ئێستا ئێمە لە عێراقی فیدراڵدا 50٪ پارێزگاین."

 

پارێزگاری هەڵەبجە گوتەکەی بەم جۆرە روونکردەوە: واتە لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان و عێراق لەو دامودەزگایانەی هاوئاهەنگییان لەگەڵ یەکدیدا هەیە، وەک پاسپۆرت، رەگەزنامە و کارتی نیشتمانی لە هەندێکیاندا کارەکانمان تەواو بوون. لە وەزارەتی بازرگانی کە پسووڵەی خۆراک دەردەچێت بە ناوی پارێزگای هەڵەبجەوەیە، بەڵام لە زۆر بابەتی دیکەی وەک دابینکردنی بودجە و کۆمیسیۆن و کورسی و بازنەی جیادا هێشتا لەلایەن حکومەتی عێراقی فیدراڵەوە هەنگاوەکان بە جیددی نەنراون. 

 

حکومەتی هەرێمی کوردستان سوورە لەسەر ئەوەی هەڵەبجە پارێزگا بێت و وەک پارێزگا مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. 

 

ئازاد تۆفیق گوتی، "ئەمساڵ پێش هەڵبژاردن بڕیار بوو سەرجەم پارێزگارەکانی 18 پارێزگاکەی عێراق لای کازمی کۆببنەوە، ناوی هەڵەبجەی تێدا نەبوو. بەڕێزان مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان؛ قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەت و؛ رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆ لەگەڵ حکومەتی عێراق قسەیان کرد کە ئەگەر هەڵەبجە وەک پارێزگا پارێزگارەکەی بۆ ئەو کۆبوونەوەیە بانگ نەکرێت، نە هەولێر قبووڵی دەبێت نە سلێمانی و نە دهۆک. حکومەتی هەرێمی کوردستان کاری خۆی لەگەڵ ئەواندا کردووە."

 

بڕیارە نەخشەی پارێزگای هەڵەبجە دابنرێت، بەڵام چەند گوندێک لە ناوچەی سەرشاتە و نەوڕۆڵی کێشەیان دروستکردووە و بەشێکی خەڵکەکەیان نایانەوێت بچنە سەر پارێزگای هەڵەبجە و دەیانەوێت لەسەر دەربەندیخان بن. ئەوە لە کاتێکدایە کە ئەو گوندانە پێش کیمیابارانکردنی هەڵەبجە لەسەر ئەو شارە بوون و، دواتر حکومەتی بەعس خستوونیەتە سەر دەربەندیخان.

 

ئازاد تۆفیق گوتی: "خزمانمان لە شەمێران گوتیان لەبەر ئەوەی ئێمە لە دەربەندیخانین، پێمان باشە بمێنینەوە. ئەوە شتێکی ئاساییە، بەڵام خۆ دەبێت رێگەیەک هەبێت بۆ ناحیەی بەمۆ کە ئەوێ نەبێتە دوورگە. دەبێت رێگەیەک هەبێت بچێتە بەمۆ تا ئەوێ سەر بە پارێزگاکە بێت."

 

هەڵەبجە یەکێکە لەو شارانەی هەرێمی کوردستان کە هێمای قوربانیدانی گەلی کوردە و لە سەکۆی نێودەوڵەتیدا هێمای برین و کارەساتەکانی کوردە، بەڵام تاوەکو ئێستا شارەکە بە دەست نەبوونی پرۆژەی ستراتیژی و گەورەوە دەناڵێنێت کە ئەوەیش بووەتە هۆی چەقبەستوویی ئابووری لەو شارەدا و نەبوونی هەلی کاری پێویست بۆ خەڵکەکەی.

 

پارێزگاری هەڵەبجە گوتی: "ئێمە دوو پرۆژەی گەورە هەن کە چەند ساڵە داوایان دەکەین بۆ ئەوەی هەڵەبجە لە چەقبەستوویی رزگار بکەن و هەلی کار بڕەخسێنن. یەکێکیان بریتییە لە پردی تووەقوت کە هەڵەبجە بە گوندی میرەدێی نێوان زەڕایەن و دەربەندیخانەوە دەبەستێتەوە. ئێستا ئەو پرد و رێگەیە لە بواری تەندەریندایە و خراوەتە روو بۆ ئەوەی کۆمپانیاکان بچن کێبڕکێ بکەن بزانن بۆ کامیان دەردەچێت. دوای ئەویش هیوادارین پردی تەنگی سەید محەممەد بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە کە کاتی خۆیشی پارەی بۆ دابین کراوە و دواتر گەڕێنراوەتەوە. ئەو دوو پرۆژەیە هەڵەبجە رزگار دەکەن، هەلی کار دەڕەخسێنن و هەڵەبجە بە گەرمیان و ناوەڕاست و خوارووی عێراقەوە دەبەستنەوە و جووڵەی بازرگانی دابین دەکەن."

 

بەرپرسانی حکومیی پارێزگای هەڵەبجە بۆ زیاترکردنی پەیوەندی بازرگانی لەگەڵ ئێران لە سنووری ئەو پارێزگایە لە هەوڵی ئەوەدا بوون لە ناوچەی سازانەوە دەرچەیەکی ئاڵوگۆڕی کەلوپەل دروستبکەن تاوەکو جموجووڵێکی بازرگانی لە پارێزگاکەدا پەیدا ببێت.

 

ئازاد تۆفیق گوتی، "سازان نابێتە دەروازەی سنووری، بەڵکو دەبێتە بازاڕچە. ئێمە لەگەڵ حکومەتی کۆماری ئیسلامیی ئێراندا گەیشتووینەتە ئەو بڕوایەی کە لێکتێگەیشتنیک هەیە ئەو بازاڕچەیە بکرێتەوە، چونکە لە سازانەوە بە 60 کیلۆمەتر دەگەیتە دەربەندیخان. کردنەوەی بازاڕچەکە لەسەر ئەوە وەستاوە کە پردی سازان دروست بکرێت."

 

شاری هەڵەبجە ناوەندی پارێزگای هەڵەبجەیە و بە یەکێک لە شارە گەورە و گرنگەکانی باشووری کوردستان دەژمێردرێت. دەکەوێتە نێوان ھێڵی درێژی 46 پلەی رۆژھەڵات و ھەر دوو بازنەی پانیی 35-36 پلەی باکوور و 83 کیلۆمەتری باشووری رۆژھەڵاتی شاری سلێمانییەوە.

 

هەڵەبجە لە ساڵی 1889 کراوەتە قەزا و، لە ساڵی 1999 لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە وەکو پارێزگا ناسێنرا و یاسایەکی تایبەتی بۆ دەرکرا، لە رێکەوتی 13ی ئاداری 2014 لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بڕیاری بە پارێزگاکردنی بۆ دەرچوو، لە 31ی کانوونی یەکەمی 2013 ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق هەڵەبجەی بە پارێزگا ناساند.