چیرۆکی دۆزینەوەی گۆڕە بەکۆمەڵەکانی بارزانییەکان لە بیابانەکانی بوسەییە

 

دکتۆر مەروان، کە سەرەتا هیچ زانیارییەکی وردی لەسەر شوێنی گۆڕەکان نەبوو، لە رێگەی دکتۆر عەبدوڵڵا عەلیاوەییەوە، دەخرێتە سەر رێچکەی گەڕانێکی مەترسیدار و سەخت. ئەو لەم هەڤپەیڤینە تایبەتەی رووداو، پەردە لەسەر وردەکاریی کڕینەوەی بەڵگەنامەیەکی دەگمەنی هەواڵگریی بەعس لادەدات کە لە ساڵی 1989 نووسراوە و دان بە گواستنەوەی 225 بارزانی لە زیندانی ئەبووغرێبەوە بۆ بیابانی سەماوە دەنێت.

 

لەم گفتوگۆیەدا، دکتۆر مەروان باسی خەونی ژنێکی بەدەویی بەساڵاچوو دەکات، کە چۆن رۆحی کچێکی گەنج داوای گەڕانەوەی بۆ نیشتمان لێکردووە، هەروەها باس لە ساتەوەختی دۆزینەوەی جلوبەرگی کوردی و زێڕی منداڵان لەژێر لمى بیاباندا دەکات. ئەو توێژەرە عەرەبە باس لە دیدارە کاریگەرەکەی لەگەڵ سەرۆک مەسعود بارزانی دەکات، کە تێیدا سەرۆک بارزانی گفتوگۆکانی پێکهێنانی حکومەتی بۆ گوێگرتن لە چیرۆکی دۆزینەوەی رووفاتەکان دواخستووە. 

 

 

 

مەروان رەحمان: هەربژین، سوپاسی ناوێت ئەمە ئەرکە، چونکە ئەمە بەشێکە لە برایەتی نێوانمان، برایەتیی عەرەب و کورد. 

 

 

مەروان رەحمان: هەربژین و بەیانی باش لە هەموو برایان لە هەرێمی کوردستان و عێراق بە گشتی. سەرەتای چیرۆکەکە ئەوەیە من، راستگۆیانە، هیچ زانیارییەکم لەسەر رووفات و گۆڕەکانی برا کوردەکان نەبوو. لە کۆتایی ساڵی 2020 شاندێکی کوردی هاتنە رووسیا، من دکتۆرام لە رووسیا دەخوێند، یەکێک لە ئەندامانی شاندەکە پیاوێک بوو بە ناوی دکتۆر عەبدوڵڵا عەلیاوەیی، رەنگە بیناسن. من وەرگێڕی شاندەکە بووم، ئەو وەزیر بوو. سێ رۆژ لەگەڵیان مامەوە و دۆستایەتی لە نێوانماندا دروست بوو. کاتێک گەڕاینەوە عێراق پێمگوت وەرە لە دیوانییە سەردانمان بکە، دەتبەم بۆ بیابانی سەماوە، کاتی بەهارە و راو دەکەین. کاتێک باسی بیابان و سەماوەی بیست، گوتی دکتۆر مەروان، بابەتێک هەیە لەبەر ئەوەی تۆ دەچیتە بیابان و حەزت لە راوکردنە، دەمەوێت بێیتە بەغدا بۆ لام بۆ ئەوەی گفتوگۆی لەسەر بکەین. ئەو کاتە راوێژکاری سەرۆککۆمار بوو. چوومە بەغدا و پێیگوتم دکتۆر، بابەتێکی گرنگ هەیە و پێویستی بە کەسانی دڵسۆزە، تۆ دۆستی و ماوەیەکە دەتناسم. ساڵێک بەسەر ناسینماندا تێپەڕی بوو، دەمەوێت تۆ بابەتەکە بە جیددی وەربگریت و یارمەتیمان بدەیت لە دۆزینەوەی رووفاتی شەهیدانی کورد لە هەرێمی کوردستان. پێمگوت سوێند بە خودا من ئەندازیاری شارستانیم و هیچ زانیارییەکم لەسەر ئەم بابەتە نییە، بەڵام بەڵێنت پێدەدەم پرسیار بکەم. گەڕامەوە لای مامی خۆم، ئەبوو محەممەد قەحتان فەزل شەممەری. پێمگوت کە دکتۆر عەبدوڵڵا دۆستمە و داوای یارمەتی لێکردووم. دانیشتین بیرمان دەکردەوە چۆن دەتوانین پێی بگەین. دکتۆر عەبدوڵڵا گوتی بابەتەکە بە تەواوی لە سەماوەیە، ئەگەر دەتەوێت بەدوای گۆڕەکاندا بگەڕێیت، دەبێت لە سەماوە بگەڕێیت. مامم بیرۆکەیەکی پێدام، پێی گوتم دەبێت بە هەر شێوەیەک بێت بگەینە ئەو کەسانەی لە زیندان کاریان دەکرد. نزیکەی شەش مانگ بەدوایاندا گەڕاین، گەڕاین و لێکۆڵینەوەمان کرد، تاوەکو گەیشتینە کەسێک ئەرشیڤێکی هەبوو. کە دەتوانرا لە رێگەیەوە بگەینە شوێنەکە. 

 

 

مەروان رەحمان: لەم بەڵگەنامەیەدا ئەوان بەتەواوی دیارییان کردبوو کە لە چ ناوچەیەکدا ئۆپەراسیۆنەکەیان کردبوو. من راستەوخۆ پەیوەندیم بە دکتۆر عەبدوڵڵاوە کرد و پێمگوت کە بەڵگەنامەیەکمان هەیە لەم بابەتەدا رێنوێنییمان دەکات. ئەوان بانگهێشتیان بۆ ناردین و ئێمە هاتینە ئێرە بۆ هەرێم، بۆ وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراوان. راستگۆیانە کۆبوونەوەیەکمان لەگەڵیاندا کرد. پێمانگوتن بابەتەکە پێویستی بە دابینکردنی ئۆتۆمبێلێک بۆ ئێمە و بڕێک پارەی کەم بۆ خەڵکەکە و دیاری هەیە بۆ یارمەتیدان. برایان رەنگە باوەڕیان بە بابەتەکە نەکردبێت یان رەنگە وایان زانیبێت کە دکتۆر مەروان دەیەوێت سوودی مادی وەربگرێت. دکتۆر عەبدوڵڵا لەگەڵمان بوو و چووینە دەرەوەی دەرگاکە و لە کاتی قسەکردندا گوتی: سەیرکە دکتۆر مەروان، وەزارەت و هەموو شتێک لەبیر بکە، من ئۆتۆمبێلەکەم دەفرۆشم، بیبە و بیفرۆشە و ئەم بڕە پارەیە، نزیکەی 40-50 هەزار دۆلارە، وەریبگرە و بەکاری بێنە تاوەکو شەهیدەکان دەدۆزیتەوە. بە راستی من قبووڵم نەکرد، پێمگوت دکتۆر، چۆن ئەمە قبووڵ بکەم؟ پێمگوت: باشە، ئێمە لەسەر شێوازێک رێکدەکەوین. بۆچی دەتەوێت ئۆتۆمبێلەکە بفرۆشیت؟ گوتی: ئەمانە برای منن. هەموو شەهیدان خەباتیان کرد تاوەکو ئەمڕۆ گەیشتینە ئەم شوێنە. پێمگوت: مادام ئەوان برای تۆن، ئەوا برای منیشین، بۆچی هاوکاری یەکدی نەکەین چونکە هەموویان برای ئێمەن. پێمگوت ئەم بڕە پارانە من و تۆ و مامم کە باوکی محەممەدە… گوتی: نا، نیوەی لەسەر من و نیوەی لەسەر تۆ و مامت. پێمگوت: باشە و من رازیم. بڕێک پارە بوو و دەستمان کرد بە گەڕان. ئەم بەڵگەنامەیەمان بە بڕێک پارە کڕی کە ئاشکرای ناکەم، وەک پاداشتێک بۆ شەهیدان، وەک شەهیدانی عێراق. 

 

 

مەروان رەحمان: کەسێک هەبوو دوای رووخانی رژێم لە سەماوە، کۆکەرەوەی بەڵگەنامە و شتومەک بوو، لە بەڕێوەبەرایەتی ئەمنی سەماوە دەستبەسەر کرابوو، لەناو بەڕێوەبەرایەتییەکەدا زۆر بەڵگەنامەی کۆکردبووەوە. 

 

 

مەروان رەحمان: پێموایە ماوە. 

 

 

مەروان رەحمان: خەڵکی سەماوەیە.

 

 

مەروان رەحمان: نەخێر. یەک بەڵگەنامە بوو تایبەت بە کورد، ئەوانەی دیکەیش دەربارەی شەهیدانی عێراقی بوون. گوتی بەڵگەنامەیەکم لایە رەنگە سوودتان پێ بگەیێنێت. کاتێک بینیمان، گوتمان بەڵێ سوودمان پێ دەگەیەنێت. گوتی بڕێک پارەم دەوێت. پێمان گوت باشە، چیت دەوێت؟ بڕێک پارەی داوا کرد. ئێمەش ئەو کاتە پەیوەندیمان بە دکتۆر عەبدوڵڵاوە کرد و نیو بە نیو کڕیمان. 

 

 

مەروان رەحمان: بەڵێ. چووین بۆ شوێنەکە پێش ئەوەی بێین... 

 

 

مەروان رەحمان: وەکو گوتم هاتین بۆ دەزگای شەهیدان. 

 

 

مەروان رەحمان: بەڵێ، لە بەڵگەنامەکەدا یەکێک لە ئەفسەرەکانی بەڕێوەبەرایەتی ئەمن، ئەمنی گشتی پێموایە، روونی دەکاتەوە کە لە ساڵی 83دا بەڕێوەبەرایەتی ئەمنی بەغدا و ئەمنی گشتی لەگەڵ ژمارەیەک لە ئەفسەران، لەلایەن بەڕێوەبەری پێشووتری ئەمنی بەغدا، عەقید... ئاگادار کراونەتەوە. ناوەکەی بڵێین ئاساییە؟ 

 

مەروان رەحمان: 1983. 

 

 

مەروان رەحمان: لە سەرەتای ئابی 1982... نا، 1983. 

 

 

مەروان رەحمان: نا، بەڵگەنامەکە لە 29-2-1989 نووسراوە، واتە بەشێوەی راپۆرت قسە دەکات. 

 

 

مەروان رەحمان: بەڵێ. 

 

 

مەروان رەحمان: ببوورە، بۆ روونکردنەوە، ئەم ئەفسەرە راپۆرتەکەی لە ساڵی 1989 بەرزکردووەتەوە، باسی ئەو رووداوە دەکات کە روویداوە. ئەو پرسیارەی ئاراستەی کراوە ئەوەیە بابەتی بارزانییەکان چییە و چییان لێکردن لە 1989؟ ئەویش وەڵامی ئەوەی داوەتەوە کە چی بەسەر بارزانییەکاندا هاتووە لە ساڵی 1983 بە ژمارە و وردەکارییەکانیانەوە، واتە نزیکەی شەش ساڵ دوای رووداوەکە. 

 

 

مەروان رەحمان: 1983. 

 

 

مەروان رەحمان: "بوسەییە"، ناوچەی "بوسەییە". 

 

 

مەروان رەحمان: زانیارییەک پێویستە ئاماژەی پێبدەم. دکتۆر عەبدوڵڵا رەزامەندییەکانی ئاسایشی بۆ وەرگرتین. لەو کاتەدا بەڕێز کازمى سەرۆکوەزیران بوو. راستەوخۆ پەیوەندی پێوە کرد و پێیگوت ئێمە تیمێکی تایبەتین، بۆیە رەزامەندی لە سەرۆکوەزیران وەرگیرا و بڕیار درا کە ئەفسەرێکی ئاسایشی بەغدا یاوەریمان بکات، چونکە چوونە ژوورەوە بۆ ناوچەکە پێویستی بە رەزامەندی هەیە، بەڵام داوای نهێنیی تەواومان کرد بۆ ئەوەی کارەکە بە ئاسوودەیی بکرێت. بەڵگەنامەکە لێرەدا باس لە بابەتێکی گرنگ لە کتێبەکەدا دەکات، ژمارەی 667 کەس لە "گرنگەکان"، واتە کەسایەتی سەرکردەیان تێدابوو، بۆچی؟ چونکە دەڵێت ژمارەیان 2225 کەسە، تۆمەت بۆ 667 لە گرنگەکانیان، واتە سەرکردەکان، رێکخرا. 

 

 

مەروان رەحمان: تۆمەتیان بۆ رێکخرا. لێرەدا دەڵێت، بێگومان ببوورە، "جێبەجێکردنی حوکمی گەل بەسەر بارزانییە خائینەکان جێبەجێ کرا"، مەبەستی لێرە حوکمی گەل واتە حوکمی شۆڕش، دادگای شۆڕش. 

 

 

مەروان رەحمان: حکومەتی بەعس، حکومەتی شۆڕشە.

 

 

مەروان رەحمان: خیانەتی بەعس و شۆڕش. 

 

 

مەروان رەحمان: ئێمە لە بڕگەی 2 و بڕگەی 3 دا ناوچەکەمان زانی... لێرە لە بڕگەی ژمارە 2 دا هاتووە: "کۆی گشتی 2225 لە خیانەتکاران" (ببوورە، مەبەستی ئەوانەیە) بە پاس وەرگیران و گوازرانەوە بۆ ناوچەی بوسەییە. ئێمە شوێنەکەمان دیاریکرد، کوێ؟ بوسەییە. بوسەییە، بۆ زانیاری، بیابانێکە نزیکەی 30%ی رووبەری عێراق پێکدەهێنێت، بیابانێکە لە سعودیە رووی لە بەسرە و دواتریش رووی لە سنووری کوێتە. 

 

 

مەروان رەحمان: بیابانێکی زۆر فراوان. 

 

 

مەروان رەحمان: قەزا. ناحیەی بوسەییە، پێشتر ناحیە بوو، ئێستا قەزایە، بەڵام گەورەترین قەزایە. نزیکەی 30%ی رووبەری عێراق پێکدەهێنێت یان کەمتر. لە بیابانی روومادییەوە درێژدەبێتەوە بۆ... 

 

 

مەروان رەحمان: من کوڕی عەشیرەتی شەممەرم، پەیوەندی فراوانمان هەیە، لەو ناوچەیە بەدوو نیشتەجێن کە زۆربەیان لەم عەشیرەتەن. گوتمان دەبێت کەسانێک هەبن زانیارییان دەربارەی ئەم رووداوە هەبێت، چونکە ئەوانەی زیندانییەکان دەهێنن ناچنە قووڵایی بیابانەکە، بەڵکوو بۆ ناوچە نزیکەکانی شار، چونکە مەودای نێوان سەماوە و بوسەییە نزیکەی 300 کیلۆمەترە. پرسیارەکە بەردەوام بوو، واتە دوای ئەم بەڵگەنامەیە بە پێنج یان شەش مانگ ئێمە پرسیارمان دەکرد. دواجار پێیانگوتین کەسێک هەیە نایەوێت ناوی بهێنین، ئەوان بەزۆر دەیانبرد. دەزانیت بەزۆر واتای چییە؟ واتە بە زۆر دەیانبرد تاوەکو ئاو بۆ زیندان بهێنێت. ئەم کەسە رەنگە شوێنەکان بزانێت. کەسانی دیکەش زانیارییان پێداین، گوتیان ئەم کوردانە کاتێک بە پاس دەهێنران، فەرمانیان پێدەکرا چەپڵە لێبدەن و گۆرانی کوردی بڵێن وەک "زێڕە زێڕە سەدام زێڕە ". لە رێگەدا سووکایەتییان پێدەکردن، یان رەنگە، دەتوانیت بڵێیت، وایان لێدەکردن هەست بکەن کە ئازادن و ئازاد دەکرێن، فریویان دەدان تاوەکو بە شێوەیەکی شێتانە دڵخۆش بن، پاشان دواتر حوکمەکەیان جێبەجێ دەکرد. تراژیدیایەکی بێ وێنەیە، کاتێک دەبیستیت حوکمێک بەسەر دوو هەزار یان سێ هەزار کەسدا جێبەجێ کراوە. ئەوەی لە خەڵکی ئەوێ زانیمان ئەوەیە کە بوسەییە رووفاتی زۆربەی شەهیدانی عێراقی لە هەموو شارەکانی عێراق لەخۆدەگرێت، نەک تەنیا برا کوردەکان، رەنگە ئێزیدی یان تورکمان یان لە شارەکانی دیکەش هەبن، هەروەها رەنگە کوێتیشیان لەنێودا بێت چونکە بیابانە و دوورە لە شار. کەواتە، ئەو کەسە بە تانکەر ئاوی دەگواستەوە، مەڕوماڵاتی هەبوو، ناچار دەکرا ئاو بۆ زیندان بگوازێتەوە. 

 

 

مەروان رەحمان: کوردەکان لەوێ زیندانی دەکران، لەو سەردەمەدا زۆربەی زیندانییەکان کورد بوون. 

 

 

مەروان رەحمان: لە ئەبووغرێبەوە گواسترابوونەوە بۆ بوسەییە، واتە لە ئەبووغرێب لە بەغداوە بۆ باشووری عێراق بۆ جێبەجێکردنی حوکمەکە، سزای لەسێدارەدانیان بۆ ریکخرابوو. ئەگەر باسی خەونێکت بۆ بکەم کە ژنێکی بەتەمەن، دایکی ئەم کەسە بەدەوییە دەیبینی، لە خەودا کچێکی گەنج دەهاتە لای و پێیدەگوت: "بمبەنەوە بۆ لای کەسوکارم"... هەمیشە لە خەودا دەیبینی و پێیدەگوت: بمبەنەوە بۆ لای کەسوکارم. 

 

 

مەروان رەحمان: تاوەکو ئەم ساتەش. تاوەکو ئەو کاتەی گۆڕەکانمان دۆزییەوە. بە کوڕەکەی دەڵێت بە حکومەت بڵێ، بەڵام ئەو دەترسێت و پێی دەڵێت: نەخێر، ئێمە دەستوەرنادەین، ئەوانە خەڵکی بەدوون لە بیابان. ئەم ژنە خەون دەبینێت کە ژنێکی گەنج و بچووک لە گۆڕەکە دێتە دەرەوە و پێیان دەڵێت: بڵێن بمبەنەوە بۆ ماڵی خۆم، نامەوێت لێرە بمێنمەوە، دەمەوێت بڕۆمەوە بۆ ماڵی خۆم. ئەوان نزیک بوون لە شوێنی رووداوەکە، چۆن زانییان گۆڕەکە لێرەیە؟ دەڵێن کاتێک کوردیان دەهێنا، ئەوان دەیانزانی، چونکە قەدەخەیان دەکردین، دەیانگوت دەرنەچن، مەچنە دەرەوە بۆ لەوەڕاندنی مەڕەکانتان، ئەمڕۆ مەڕەکانتان مەبەنە دەرەوە، لە ماڵەوە بمێننەوە، قەدەخەیە کەس بە درێژایی رۆژەکە بچێتە دەرەوە. بۆیە دەڵێن ئێمە دەنگە تەقە و دەنگەدەنگمان دەبیست. دوای ئەوەی ئەوان دەڕۆن و دەکشێنەوە، ئێمە دێین و دەبینین کە زەوییەکە راست بووەتەوە، بۆیە دەزانین، کە گۆڕ لێرە هەیە. 

 

 

مەروان رەحمان: دوای ئەوەی بەو کەسەمان گوت، گوتی من دڵنیام تەنیا لەم ناوچەیەدا، واتە لەم شوێنەدا. کرێکارمان لەگەڵ بوو لە عەرەبی بەدوو. وەکو گوتم کەسێک لەگەڵماندا بوو لە لایەنێکی ئەمنییەوە لە بەغدا راسپێردرابوو بۆ ئەو ئەرکە. بۆیە گوتمان با تاقی بکەینەوە. نزیکەی مەترێکمان تاقیکردەوە و جلوبەرگی کوردی، جلوبەرگی کوردی و بەدوو دەرکەوتن، پارچەی زێڕی منداڵان هەبوون، بۆیە زانیمان کە ئەمانە گۆڕی شەهیدانی کوردن. راستەوخۆ پەیوەندیمان بە دکتۆر عەبدوڵڵا کرد و پێمانگوت کە بابەتەکە تەواو بووە، وادیارە گۆڕی برایانی کوردن. 

 

 

مەروان رەحمان: ئەو کەسەی لەگەڵمان بوو لە لایەنی ئەمنییەوە کە لە بەغداوە هاتبوو، نموونەی لە شوێنەکە، لە پاشماوەکانیان وەرگرت و رەوانەی کوردستان کران. 

 

 

مەروان رەحمان: جلوبەرگ، لەوانەیە پارچەیەک لەو ئێسکانەی کە مابوونەوە. 

 

 

مەروان رەحمان: لە ماوەی هەفتەیەک یان دە رۆژدا دکتۆر عەبدوڵڵا پەیوەندی پێوەکردم و گوتی کە جەنابی سەرۆک خۆی ئێوەی دەوێت، جەنابی سەرۆک مەسعود بارزانی دەڵێت بێن بۆ هەرێم. ئێمە هاتینە ئێرە، بلیتی فڕۆکەیان بۆ دابین کردین و هاتین. کەسێکمان لەگەڵ بوو لە عەرەبی بەدوو کە یارمەتی داین بۆ گەیشتن بە شوێنەکان. لێرە ماینەوە و رۆژی دواتر روومان کردە کۆشک. ئەو کاتە سەردەمی کۆرۆنا بوو، دەرکەوت ئەو کەسەی لەگەڵمان بوو گومانی تووشبوونی کۆرۆنای لێدەکرا، بۆیە ئاگادار کراینەوە کە یان دە رۆژ لە هوتێلەکە لێرە بە میوانداری دەمێننەوە، یان دەگەڕێنەوە ماڵەوە، ئێوە ئازادن. گوتمان باشە، دەگەڕێینەوە دیوانییە چونکە کار و فەرمانبەرمان هەیە. کاتێک بەرەو ئۆتۆمبێلەکە دەچووین، کەسێک بە جلوبەرگی فەرمیەوە هات و بانگی کرد دکتۆر، دکتۆر.. بۆ دکتۆر عەبدوڵڵا. گوتی: با دکتۆر مەروان و مامی بێن، سەرۆک دەیەوێت چاوی پێیان بکەوێت. بۆیە چووینە ئەوێ. برای سەرۆک لە دەرگا لە دوورەوە پێشوازی لێکردین بەهۆی گومانی کۆرۆنا. پاشان روومان کردە هۆڵەکە و لە دوورەوە دانیشتبووین. سەرۆک هاتە ژوورەوە، سڵاوی لێکردین و لە شوێنی خۆی دانیشت. پرسی: دکتۆر مەروان کێیە؟ پێمگوت منم. بە راشکاوی گوتی: چەند رۆژێک لەمەوبەر شاندێک لە یەکێک لە باڵیۆزخانەکانەوە هاتبوون و گومان دەکرا کەسێکیان تووشی کۆرۆنا بووبێت، بۆیە داوای لێبووردنمان کرد لە پێشوازی کردنیان. بەڵام ئێوە، لەسەر ئەم کارە کە بە کارێکی گەورە ناوی برد، چونکە گوتی کە چەندین کەس و دامودەزگا و وڵاتانی راسپاردووە بۆ یارمەتیدان، بەڵام نەگەیشتوون بە ئەنجام. بۆیە گوتی من سوپاسی ئێوە دەکەم و گەلی کوردیش سوپاستان دەکات.

 

 

مەروان رەحمان: لەکاتی چوونە ژوورەوە، یەکێک لەو برایانی پرۆتۆکۆڵ گوتی کۆبوونەوەکە تەنیا 30 خولەکە، هەوڵی دا پێمبڵێت کە رەچاوی کاتەکە بکەم و کۆبوونەوەکە پێش 30 خولەک کۆتایی پێ بهێنم چونکە شاندێک لە سلێمانی و لە ناوەندەوە دێن. ئەو کاتە کاتی پێکهێنانی حکومەت بوو لە ساڵی 2022. من لەکاتی قسەکردنەکەدا هەموو جار نا جارێک سەیری کاتژمێرم دەکرد، سەرۆک پێیگوتم: دکتۆر، سەیری کاتژمێر مەکە، قسەکانت تەواو بکە. پێمگوت: برایان گوتیان میوانتان هەیە بۆ پێکهێنانی حکومەت. ئەویش پێیگوتم: رووفاتی شەهیدان لە پێکهێنانی حکومەت گرنگترە، دانیشە، ئەگەر هەموو رۆژەکەش قسە بکەیت، شاندەکە لەپێناو رووفاتەکە دوا دەخرێت. منیش گوتم: کەواتە قسەکانمان تەواو دەکەین. هەروەها ئەو گوتی ئەم رووفاتانە، چ شەهیدانی کورد بن، چ شەهیدانی عەرەب، چ شەهیدانی تورکمان، یان شەهیدانی کوێتی، منیش وەکو ئێوە خۆبەخشم بۆ رادەستکردنەوەیان بە کەسوکاریان، چونکە ئەوانن کە ئازادییان بەدیهێنا کە من و تۆ تێیدا دەژین، بەردی بناخەیان دانا بۆ بنیاتنانی ئەم رۆژەی عێراق کە ئەمڕۆ تێیدا دەژین، خوێنی خۆیان بەخشی تا ئێمە بژین. 

 

 

مەروان رەحمان: بڕوانە، کێشەکە ئەوەیە کە نییەت دەبێت تەنیا بۆ خودا بێت. کاتێک جەنابی سەرۆک گوتی: داوای هەر شتێک بکەن کە پێویستتان پێیەتی و من ئامادەم. پێم گوت: سەرۆکی بەڕێز، ئێمە هیچ داوا ناکەین. 

 

 

مەروان رەحمان: بەڵێ... سەبارەت بەو پارەیەی خەرجمان کردووە. سەرەتا ئەوان برای ئێمەن. بڕی ئەو پارەیەی لەگەڵ دکتۆر عەبدوڵڵا خەرجمان کرد لە بەرامبەر ئەوەی بیستمان و ئەو قوربانییانەی داویانە زۆر کەمە، بەڕاستی من شەرم دەکەم. مامم ئەبو محەممەدیش هەمان قسەی کرد، من شەرم دەکەم داوای پارە بکەم، رووفاتی براکانم دۆزیوەتەوە، ناکرێ داوای پارەیەک لە بەرامبەر ئەوە بکەم. ئەویش گوتی: ئەمە هەڵوێستێکی شەرەفمەندانەیە بۆ ئێوە، بە پشتیوانی خودا سەردانێکی دیکەتان دەبێت بۆ وێنەگرتن، چونکە پزیشک نزیکبوونەوە لێیان قەدەخە کردووە. 

 

 

مەروان رەحمان: دکتۆر یاسین. نەمویست ناوی بهێنم، چونکە رەنگە رازی نەبێت و براکەی گوتی: کادرێکی وێنەگرتنمان ئامادەکردووە تاوەکو وێنەی یادگاری بگرن بۆ خۆتان و خێزانەکانتان. ئەویش گوتی: بە پشتیوانی خوا دوای ماوەیەک سەردانێکتان دەبێت بۆ وێنەگرتن، گەلی کورد ئاگادار دەکەینەوە بەوەی کە کردووتانە.

 

 

مەروان رەحمان: دوای بڕیارەکە قورس بوو بجوڵێین، چونکە لەو ماوەیەدا بەڕێز کازمى بە شێوەیەکی زۆر نهێنی رەزامەندی دابوو، دکتۆر عەبدوڵڵا و براکەی لایەنی ئەمنی لە بەغدا، لە حکومەتی ناوەند، یارمەتییان داین، بە راشکاوی پێشنیاز دەکەم لەم ماوەیەدا، تیمێکی تایبەت لە وەزارەتی شەهیدان لێرە و لە دامەزراوەی شەهیدان لە ناوەند پێکبهێنرێت، لە 10 بۆ 11 کەس بێت، ژوورێکی کاریان هەبێت، لە ماوەی ساڵێک یان کەمتردا لەو ناوچانە جێگیر ببن و رووفاتی هەموو شەهیدەکان بدۆزنەوە، و پێموانییە تەنیا شەهیدانی هەرێمی کوردستان بگرێتەوە، بەڵکو شەهیدانی عەرەب و شەهیدانی کوێتیش، چونکە هەموویان 100% لە بوسەییەن، وەک لەوە تێگەیشتین، ئەم ناوچەیە فراوانە و ناتوانیت لە رێگەی پشکنینی ئاسمانی یان رێگەیەکی دیکەوە پێی بگەیت، بەڵکو دەبێت لە رێگەی ئەو کەسانەوە بێت کە لەو ناوچانەیە دەژین و زۆربەیان دەزانن کەی ئاسایش دێت بۆ جێبەجێکردن، بەڵام دەترسن لێپرسینەوەیان لێبکرێت. کاتێک مرۆڤ دڵنیا دەبێتەوە کە یارمەتیت پێشکەش دەکات و زیانی پێناگەیەندرێت، تاوانت چییە تۆ دانیشتوویت و ئاسایش ئۆپەراسیۆنەکە جێبەجێ دەکات، ئەوان یارمەتیت دەدەن بۆ گەیشتن بە رووفاتەکان. 

 

 

مەروان رەحمان: سوێند بێت پەیامی من ئەوەیە کە ئێمە براین، هەرچەندە من دوور بم لە بیابان یان لە دیوانییە، براکەم لە بەرزترین چیاکانی کوردستان دەمێنێتەوە، دەبێت یارمەتی ئەم برایەم بدەم و ئەویش یارمەتیم بدات، چونکە ئێمە یەک جەستەین، هەرچییەک رووبدات و هەرچەندە کارەکە قورس بێت، هەر بە برا دەمێنینەوە، ئەم یارمەتییە بەڵگەیە کە ئێمە براین... سوپاسی گەورەتر بە راشکاوی بۆ ئەو کەسەیە کە ئارامییەکی زۆری هەبوو  بە تووندی بەدواداچوونی دەکرد، واتە من یەکەم جارمە کەسێک دەبینم بەدواداچوون بکات وەک ئەوەی کوڕەکەی لەم گۆڕانەدا نێژرابێت، ئەویش دکتۆر عەبدوڵڵا عەلیاوەییە. بە راشکاوی ئەو هاوڕێی منە، بەڵام شایەتی من لێی پەسەند نییە. ئەم کەسە، زیادەڕۆیی ناکەم گەر بڵێم رۆژانە پەیوەندیم پێوە دەکات و دەپرسێت: ئەنجامەکان لەکوێن؟  گەیشتوونەتە کوێ؟ وەرە خەیاڵ بکە کەسێک رۆژانە بۆ ماوەی 6 مانگ پەیوەندیت پێوە بکات. کارێکم هەبوو، ئەوکات پەتای کۆرۆنا بڵاوبووبووەوە و زۆربەی فەرمانگەکان وەستابوون، منیش قۆناخەکەم قۆستەوە و لە بیابان نیشتەجێ بووم و چیدی خێزانەکەمم نەدەبینی، چونکە مەودای ماڵەکەم لە بوسەییە 400 کیلۆمەترە، وەک مەودای ماڵەکەم لە کوردستان. رۆژانێک لە بیابان خێوەتمان هەڵدەدا، ڤیدیۆمان هەیە دەتوانیت سەیری بکەیت. جلوبەرگ و خواردنمان لە بیابان بوو. ئێمە بە راشکاوی گەر هەلێکی نزیک رووبدات و بەڕێز سەرۆک ببینین، سەرەتا وێنەیەکی یادگاری لەگەڵیدا دەگرین بۆ خۆمان و خێزانەکانمان، پاشان لێکۆڵینەوەیەکی پێشکەش دەکەین دەربارەی چۆنیەتی بە ئاسانی گەیشتن بەم گۆڕانە، هیوادارم وەزارەتی شەهیدان دەستبەرداری رۆتینی فەرمانگەکان و رۆتینی کارەکە بێت و پیشەییبوونی فراوانتر بێت، واتە پابەند نەبێت بە رێگرییەکان. ئەگەر من پابەند بووبام بە رێگرییەکانەوە، قورس دەبوو بگەم بە هیچ شتێک. دەبێت مرۆڤ خۆبەخش بێت بۆ ئەوەی بگات بە ئەنجام. سڵاوێکی گەورە بۆ براکانمان لە کوردستان و هەموو عێراقییەکان، ان شاء الله هەموو ئەم شەهیدانە خودا بەرزترین پلەی بەهەشتیان پێببەخشێت، چونکە نرخێکی گەورەیان داوە ئەویش ژیانیانە. 

 

 

مەروان رەحمان: خودا تەمەندرێژتان بکات.. سەرچاو.. ئینشاڵڵا خودا سەرکەوتووتان بکات.

 

 

 

مێژوو: 9-3-1987

 

بەڕێز م.م.ع  بۆ کاروبارى سیاسى بەرێز 

  

سڵاو و رێز 

 

1-  لە کۆتایی تەممووزى ساڵى 1983 لەگەڵ ژمارەیەک ئەفسەرى بەڕێوەبەرایەتیى (ئەمن) ئاسایشى بەغدا و (ئەمن) ئاسایشى گشتى لەلایەن بەڕێز عەقید عەلى عەبدوڵڵا بەرع، بەڕێوەبەرى پێشووى بەڕێوەبەرایەتیى (ئەمن) ئاسایشى بەغدا ئاگادارکراینەوە لە بارەى وەرگرتنى ژمارەیەک لە خیانەتکارانى بارزانى، کە لە خودموختارى و هۆبەى سێى بەڕێوەبەرایەتیی گشتى (ئەمن) ئاسایشەوە دەگەن و هەندێکیان لە زیندانی ئەبو غرێب زیندانی کرابوون.

 

2- کۆمەڵێکى 2225 کەسى لە خیانەتکاران وەرگیران و لەرێگەى پاسەوە گواسترانەوە بۆ (بسەییە) بۆ ئەوەى لەوێ بەند بکرێن.

3- بەڕێز بەڕێوەبەرى (ئەمنى بەغدا) ئاسایشى گشتى فەرمانی دا بە پێکھێنانی تیمێکى کار بە سەرۆکایەتیى خۆى و فەرمانی دا بە جێبەجێکردنى حوکمى سزاى گەل بەسەر ئەو خیانەتکارانەى لەسەرەوە باسکران.

 

4- لە سەرەتاى ئابى 1983 حوکم (سزا)ی گەل بەسەر بەو خیانەتکارانە، کە ژمارەیان 2225 تۆمەتبار بوو لە ناوچەى بسەییە لە پارێزگاى موسەننا جێبەجێ کرا، ئەوەش بە هاوئاهەنگى لەگەڵ بەڕێوەبەرى ئەمن (ئاسایش)ی ئەو پارێزگایە.

 

5- فەرمانێک لەلایەن بەرێز دکتۆر فازڵ بەڕاک، بەڕێوەبەرى گشتیی پێشووى ئەمنى عام (ئاسایشى گشتى) دەرکرا بۆ  رێکخستنى دۆسیە بۆ ئەو کەسانەى لەنێویاندا دیار و گرنگن، بەکردارى 1060 دۆسیە لەبارەى 667 کەسیان رێکخرا و دۆسیەکانیان رەوانەى سەرۆکایەتى دادگەى شۆڕش کران و سزاى لەسێداردان لەبارەیانەوە دەرکرا و بەڵگەنامەى مردنیشیان رادەستنەکران.

 

6- (1558) هەزار و پێنجسەد و پەنجا و هەشت تۆمەتباریان مانەوە، کە دۆسەیەیان بۆ نەکرایەوە.

 

7-  لیژنەیەک لە ژمارەیەک ئەفسەر پێکهێنرا بۆ وەرگرتنى ئەو بڕە پارەیەى بەو تۆمەتبارانە بووە و نێردرا بۆ...