رووداو دیجیتاڵ
سەرۆکوەزیرانی عێراق پێشبینی دەکات جارێکی دیکە کار بە سیستمی "بودجەی سێ ساڵە" نەکرێت و بۆ ساڵی 2026 پێداچوونەوەی بۆ دەکەن. ئاشکرای کرد، ساڵانە زیاتر لە 22 تریلیۆن دینار تەنیا بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا خەرج دەکرێت و گوتیشی: "4 ملیۆن و 500 هەزار کەس بە نەشیاوی لە فۆرمی بەشەخۆراک سوومەندبوونە." هەروەها باس لەوەش دەکات کە زیاتر لە 4.5 ملیۆن فەرمانبەر و 2.9 ملیۆن خانەنشین هەن.
محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە چاوپێکەوتنێکی تەلەڤیزیۆنی دا لەگەڵ میدیای فەرمی عێراق کە کاژێر 10ی شەوی رابردوو 16-12-2025 پەخشکرا، باسی لە ژمارەیەک دۆسیەی گرنگی پەیوەست بە ژیانی خەڵک و دۆخی ئابووریی وڵات کرد، لەوانەش بودجە، کارەبا، مووچەخۆران و بەشەخۆراکی مانگانە.
کۆتاییهێنان بە بودجەی سێ ساڵە
سوودانی، سەبارەت بە یاسای بودجە گوتی: "بودجەی سێ ساڵە (2023-2025) سەقامگیریی لە خەرجییەکاندا دروست کرد و پارەی بۆ پڕۆژەکان دابین کرد، بەڵام چەندین پێوەر و تێبینیمان داناوە بۆ ئەوەی لە کاتی ئامادەکردنی بودجەی 2026ـدا پێداچوونەوەیان بۆ بکەین. پێشبینی دەکەم چیتر پەنا بۆ بودجەی سێ ساڵە نەبەین."
سەبارەت بە گەورەیی قەبارەی بودجەی عێراق، سوودانی بەراوردێکی کرد و گوتی: "لە ساڵی 2004، بودجەی عێراق تەنیا 24 ملیار دۆلار بوو، بەڵام ئێستا ژمارەکان زۆر گەورەترن."
"سوپایەک مووچەخۆر"
لە بەشێکی دیکەی قسەکانی دا، سەرۆکوەزیرانی عێراق ئاماری مووچەخۆرانی ئاشکرا کرد و رایگەیاند، بۆ ساڵی 2025 ژمارەی فەرمانبەران 4 ملیۆن و 550 هەزار فەرمانبەر بووە؛ ژمارەی خانەنشینانی شارستانی و سەربازی گەیشتووەتە 2 ملیۆن و 960 هەزار کەس.
دەستکاری و هەموارکردنەوەی مووچە
سەبارەت بە دەستکارکردنی خشتەی مووچە، سوودانی گوتی: ئێستا کاتی دەستکاریکردنی خشتەی مووچە و دەرماڵەی فەرمانبەرانە. 34 یاسا و بڕیاری تایبەت بە مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت هەیە، پێویستە ئەو یاسایانە هەموار بکرێنەوە کە دەرماڵەی زیادە دەدات کە زیاترە 60٪ی مووچە.
پاککردنەوەی بەشەخۆراک
سەبارەت بە بەشەخۆراکی مانگانەش، سوودانی ئاماژەی بە چاکسازییەکی گەورە کرد و گوتی: "43 ملیۆن هاووڵاتی لە بەشەخۆراک سوودمەندن، لە رابردوودا 4 ملیۆن و 500 هەزار کەس بە ناشەیستەیی بەشەخۆراکیان پێدراوە."
خەرجییە زەبەلاحەکانی کارەبا و پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان
سوودانی، باسی لەوە کرد کە کەرتی کارەبا بارگرانییەکی گەورەی داراییە و گوتی: "ساڵانە زیاتر لە 22 تریلیۆن دینار تەنیا بۆ بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا خەرج دەکرێت." هەروەها ئاماژەی بەوەش دا کە بەهۆی پێداچوونەوە بە گرێبەستەکانی پێشووی کارەبا، توانیویانە 43%ـی تێچووەکان بۆ دەوڵەت بگەڕێننەوە.
سەبارەت بەو پارەیەی بۆ خزمەتگوزارییەکان تەرخان کراوە، سوودانی رایگەیاند: 12 تریلیۆن دینار لە بودجەی ساڵانە بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان تەرخان کراوە. 6 تریلیۆن دینار ساڵانە بۆ تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی تەرخان دەکرێت.
چاکسازیی گومرگ و باج
سوودانی، جەختی لەوە کردەوە کە هەندێک لایەن دژی رێکخستنەوەی دامەزراوەکانن، چونکە "لەسەر پشێوی دەژین." ئاماژەی بەوەش دا کە سیستمی ئەلیکترۆنیی (ئەسیکۆدا) لە گومرگەکان بەشێوەیەکی روون جێبەجێ کراوە و کۆنترۆڵی دەروازە سنوورییەکان و گومرگ کراوە. هەروەها کاریان کردووە بۆ کاراکردنەوەی سیستمی باج بەشێوەیەک کە زیان بە هاووڵاتییان نەگەیێنێت.
یەدەگ 108 ملیار دۆلار
بەگوتەی سوودانی، یەدەگی دراوی عێراق بۆ 108 ملیار دۆلاربەرزبووەتەوە و یەدەگی زێڕیش لە 130 تۆن بۆ 172 تۆن زێڕ زیادی کردووە.
قەرزی دەرەکی و ناوخۆ
سەبارەت بە قەرزەکان، سوودانی گوتی: "ئەمڕۆ هیچ دەوڵەتێک لە جیهاندا نییە قەرزی نێوخۆیی یان دەرەکی لەسەر نەبێت. قەرزی دەرەکی 10ملیار و 56 ملیۆن دۆلارە، لە نێو وڵاتانی ناوچەکە کەمترینە هەرچی قەرزی ناوخۆییە نزیکەی 34 تریلیۆن دینارە. دەکرێت قەیرانی دارایی تێپەڕێنن بەبێ زیانگەیاندن بە هاووڵاتیان و دۆخی دارایی عێراق سەقامگیرە".
هەڵاوسان و دەستکاری نەکردنی نرخی دۆلار
هەڵاوسان لە 7.5٪ بۆ 2.7٪ کەمبووەتەوە. حکومەت توانی بۆشایی نرخی فرۆشتنی دۆلار بەرامبەر دینار کەمبکاتەوە، دەستکاریکردنی نرخی دۆلار لە دەسەڵاتی بانکی ناوەندیی عێراقە. دەیانەوێ نرخی فرۆشتنی دۆلار جێگیر بێت و هەر ماوەیەک دەستکاری نەکرێت. پشتیوانی راستکردنەوەی دۆخی بانکەکانی ئەهلییان کردووە تاوەکو بگەڕێنەوە نێو بازاڕ.
72٪ی وەبەرهێنان لە گازی هەواڵ
هەروەها باسی ئەوەشی کرد، سووتانی گازی هاوەڵ لە رابردوودا ساڵانە زیانەکەی 5 ملیار دۆلار بووە. ئێستا وەبەرهێنانکردن لە گازی هەواڵ گەیشتە 72٪. ئاماژەی بە پرۆژەی وەبەرهێنانی کێڵەگاکانی نەوتی کەرکووک کرد کە بایی 26 ملیار دۆلار وەبەرهێنانی تێدا دەکرێت.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ