نووسەر و لێکۆڵینڤانی دیاری مێژووی کەرکووک، ئەمین شوان، لە بەشی سێیەمی هەڤپەیڤینێکی تایبەتدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداو، پەردە لەسەر قۆناخە تاریکەکانی مێژووی کەرکووک و سیاسەتی بەعەرەبکردن لادەدات، شوان جەختدەکاتەوە کە پرۆسەی راگواستن زووتر لەوە دەستیپێکردووە کە باوه‌، هاوکات رەخنە لە سیاسەتی دوای 2003ـی حیزبە کوردییەکان دەگرێت و پێکەوەژیانی کورد و تورکمان بە تاکە رێگەی رزگاربوونی کەرکووک دەزانێت

بەڕێزم؛ نەک هەر ئەو پیاوە باشە "کاکە عەبە" و نەک هەر ئەو جاشە، هیچ پەیوەندییان بە ئیسرائیل و کۆلۆنیالیزمەوە نەبوو، بەڵکو بەگشتی کورد بێ پەیوەندین بەو لایەنانەوە، کورد خاوەنی دۆزە. کەس دنەیان نادا، مرۆڤی کورد خۆی ویستی ئازادی و ژیانێکی شکۆدارانەی هەیە. بەداخەوە ئێوە ناژنەفن، بەڵام چ داگیرکەرێک دەبیستێت؟ دیرۆک ئەوەمان پێدەڵێت.

ئەگەر دەوروبەر هێشتیان رۆژێک کورد دەستووری هەبێت، پێویستە لەژێر کاریگەریی ئەم دەستوورە مرۆڤانانەدا دەستوور بنووسێت، دەستوورێک ناکۆک نەبێت لەگەڵ پاراستنی شکۆی مرۆڤ دا، هەر بەو جۆرەیش کوردستان دەبێتە نیشتمانی هەمووان و نیشتمانێکی پتەو

لاورا شرادەر، ژنێکی بوێر و هۆشیار، نووسەرێکی ئازا، 50 ساڵ ژنێک قسە دەربارەی دۆزێک بکات، چەند گرنگە ژنێک قسە لەسەر کێشەی کورد بکات و سەبارەت بە دۆزی کوردستان بنووسێت. خاتوونێک پەنجا ساڵ ببێت بە دەنگی بێدەنگەکان. پاش تەواوبوونی کارەکەمان لەگەڵ لاورادا باوەشمان بەیەکدا کرد، ئامێزی تامی باوەشی دایکێکی یەکجار گەورەی دەدا، دەستیم ماچ کرد. لەوێ و لێرەیشدا گوتم و دەڵێم، سوپاس و خۆشەویستی لاورا خان. سوپاس بۆ مرۆڤبوونی تۆ، بۆ دەنگی تۆ.

پیرۆزە ئەم ماڵە و بە هیواین ببێت بە نموونە بۆ دروستبوونی ماڵی دیکەیش بۆ نێودارانی مێژوومان. ئەم ماڵە بە قەوارە چەند بچووکە، کەچی لە دیوی واتا و سەرمایەی میناکییەوە تەماشای بکەین چەند گەورە و ئاوەدانە؛ ماڵێکی بچوک، بەڵام دڵنیام لەمەودوا، هەموو جار ، لە هەموو بۆنە و جڤینێکدا، خێزانێکی گەورە لە خۆ دەگرێت، خێزانێک خۆشەویستی و پەرۆشبوون بۆ جوانی و بۆ شیعر و بۆ زمانی کوردی توخمی جڤاندنیانن. وەکو خۆی دەیگوت؛ [خوێندنەوەی شیعر نیوەی شیعرەکە پێک دەهێنێت].

سەیدۆ پاش دەرچوونی لە زیندان، بڕیار دەدات سووریا بەجێبهێڵێت، بەڵێن دەدات بە خۆی تاوەکو سووریا نەبێت بە وڵاتێکی ئازاد و دیموکرات، تاوەکو تێیدا رێز لە شکۆی مرۆڤ نەگرن، هەتا هەتایە نەگەڕێتەوە. کەمال بەڵێنی خۆی بردەسەر و نەگەڕایەوە سووریا، سووریایەک کە تاوەکو ئەمڕۆیش نکوڵی لە هەموو دەنگ و رەنگێکی جیاوازی تێدا دەکرێت.

ئەو مرۆڤانەی رەنگ و وێنە و وشە بە میرات بەجێدەهێڵن، دەنگی کاریگەر بەجێدەهێڵن، میراتێکی پڕ لە پەیامی جوانیی مرۆڤانە، مردنیان ئاسان نییە و لەگەڵ نەوەکاندا بەردەوام ئامادە دەبن، لە هەر پەڕینەوەیەکماندا بەسەر پردی وشە و رەنگی ئەماندا گوزەر دەکەین

دڵم لە لای ئەڵمانیایە، کەی؟ کاتێک کەسانێک دێن و لە هزریاندا چەکهەڵگرن و نایانەوێت لەو جڤاتە ئارام و پڕ لە خۆشەویستییەدا چەک لە خۆیان داماڵن، تفەنگی لامل بە دەنگێکی روون دێتە گۆ و دەڵێت: هەندێ شت هەن بە رواڵەت سادەن، بەڵام لە هەناودا هەڵگری ئاڵۆزیی کوشندەن. بریا؛ وێنەی خۆرێک یان پەپوولەیەک یاخود ئەستێرەیەک لە هزری هەموواندا دەدرەوشایەوە.

کاتێک باسی بێ ئاوی چەمچەماڵ بۆ ئەو بەربژێرە دەکرێت و خەڵکەکە بێهیوایی خۆیانی بۆ ئاشکرا دەکەن، دەڵێن گوتوویەتی؛ نابێت و ناشێت شارێکی وەها فیداکار هەفتەی رۆژێک ئاویان بێتەوە، دەبێت هەموو رۆژێک ئاویان بێتەوە، نەخێر کەی ویستیان ئاویان بێتەوە. یارۆ کە لەو بارەیەوە بە توڕەییەوە زۆر قسە دەکات و دەڵێت؛ دیارە شارەکە خاوەنی نییە و کەسی دڵسۆز روویان تێنەکردووە، لە کۆتاییدا گووتوویەتی؛ ئەمە دابنێن بۆ خۆم و بێخەم بن، لەوە دڵنیا بن، من وا دەکەم بێ کێشە ئاوتان بێتەوە.

جەمیل هۆرۆ سەرباری ئەوەی دەنگبێژێکی نایاب بوو، دەنگبێژێک بوو سینگی کردبووە گەنجینەی پاراستنی زمان و سترانی کوردی، دەنگبێژێک تاوەکو قوڵایی ناخ "نەتەوە و زمانی خۆی" خۆشدەویست و بە سترانی داستانئامێز، پەیامی هۆشیاریی پێدەبەخشین، دەنگبێژێک ئازادی ژن و یەکسانی بەلاوە ئامانج بوو، سەرباری ئەوەی بەرهەم و کردەوەی رەنگڕێژ بوون بەم بنەما گرنگانەی ژیان، کەچی بۆ نموونە بەشێکی بەرچاو لە باشوور و لە رۆژهەڵاتی کوردستان ئەم ناوە ناناسن.

رۆژگاری تواندنەوەی کورد و زمانەکەیەتی، پەنجاکانی ئیستەنبووڵ [سەتەی رابردوو]، ئەم لە فێرگە زمانی تورکی فێردەبێت، لەگەڵ هاوتەمەنانی خۆیدا یۆنانی و تەتەری، لە ماڵیش زمانی کوردی، کوردی لە دایکییەوە فێر دەبێت و باوکیشی هەموو ئێوارەیەک کە دێتەوە، لە منداڵەکانی دەپرسێت؛ ئیمڕۆ پەیڤی کوردی نوێ چ فێربوون؟ دایک و باوک بە منداڵانی خۆیان گوتووە؛ هەڵگرتن و پاراستنی ئەم زمانە لە ئەستۆی ئێمەدایە، دەبێت بیپارێزین. ئەردەم بە زمانی شیرینی خۆی ئەو یادەوەرییانە دەگێڕێتەوە. لەو رۆژگاری تواندنەوەی زمانەدا کەسانێکی زۆر خۆیان راگرت، بەڵام گرنگی کەسانی وەکو حوسێن ئەردەم ئەوەیە، پاشان دەبێت بە مامۆستای زمانی کوردی.

سەبارەت بە نووسەربوون جارێکیان لە هەڤپەیڤینێکدا یاشار کەمال گوتی: نووسەربوون کارێکی سەخت و دژوارە، حەزم دەکرد هەر لە چۆکورئاڤا شۆفێری تەرەکتۆر بام، بەڵام بەسەرهاتی کاکە حەمەی شەناغە لە نزیک شاری کەرکووک شتێکی دیکەی سەلماند. بۆ مرۆڤی خاک داگیرکراو، شۆفێری تەرەکتۆریش ئاسان نییە، داگیرکراو بیت هەمیشە بەرامبەر بە ترسی کوشتن و خنکاندنیت، خنکاندن بە ملپێچەکەی خۆت، چونکە کاتێک مرۆڤ بتوانێت گوێ لە خاک بگرێت، دەنگی خاک ببیستێت، لە دەنگی زەوی حاڵی بێت، چێژ لە کێڵانی وەربگرێت، خاکەکەیشی داگیرکراو بێت، بەردەوام لەبەردەم ئەگەری کوشتندایە. مرۆڤی داگیرکراو، لەنێو بازنەی خنکێنەری "جینۆسایدی و ئیکۆساید"دایە، خۆی و ژینگەکەی پێکەوە دەکوژرێن.

بەرامبەر بە رێزگرتن لە گۆڕی سلێمان شا و دیرۆکی ئەو گۆڕە، سەتان ساڵ پاش مردنی سلێمان شا، و سەت ساڵ لەمەوبەر، دەسەڵاتدارانی نوێی تورکیا، ساڵی 1925 شێخ سەعیدی پیران لە دار دەدەن. رۆژی 29ی 6ی 1925 لە ئامەد شێخ سەعید لە دار دەدرێت، بەڵام بەدرێژایی سەت ساڵ و تاوەکو ئێستاش کەس نازانێت گۆڕی شێخ سەعیدی پیران لە کوێیە.

زستان بوو، بەڵام ئەو رۆژە شاری رۆما ئێوارەیەکی بەهاریی هەبوو، باڵندەکان بە ئاسمانی شارەکەدا سەمایان دەکرد و دەیانجریواند. بەبێ ئەوەی گوێبدەن بەوەی سەما و جریوەیان چۆن دەگات و مرۆڤەکان چۆنی هەڵدەسەنگێنن. زوهێریش لەم رەگەزە بوو، دەینووسی و گۆرانی دەگوت بۆ دۆزی میللەتەکەی بەبێ ئەوەی گوێ بداتە هیچ شتێک.

لە ماڵی خۆمان، لە گوندی حەساری گەورە، دانیشتبووین، لەگەڵ دایکم و باوکم بووم، نیوەڕۆ بوو، خواردنمان لە پێش بوو. لە پڕ گوێمان لە دەنگی تەقە بوو. کاتێک چوومە دەرێ تەماشا دەکەم سەگەبۆرەمان کەوتووە و خوێن لە ملی لرفە دەکات، تەماشای ئەولاترم کرد دوو حەرەس قەومی ئاوڕێکیان دایەوە. ئەو دوو حەرەس قەومییە بوون سەگەبۆرەی ئێمەیان کوشت و خوێنساردانە بە رێگەدا دەڕۆیشتن.

لە ئیستەنبووڵ و لە هەڤپەیڤینێکی کورت دا سادق گۆکچەلی، برازای یاشار کەمال، باس لە پەیوەندیی خۆی و مامی دەکات، پەیوەندیی خۆی و ئەو نووسەرە گەورە و پڕ باندۆرە

هەموو ساڵێک لە کازیوەی رۆژی 30-07دا، دڵی بەشیریستان دادەخورپێت، ئاخر لەو رۆژەدا نەتەوەی کورد ئوستادی لە دەستدا و گیانی بەرەو بەهەشتی یەزدان هەڵفڕی.

#SUMMARY#