رووداو دیجیتاڵ
ئەنجوومەنی جێبەجێکاری سندووقی نێودەوڵەتیی دراو (IMF) لە نوێترین راپۆرتی خۆیدا لەژێر ناوی "راوێژی بەندی چوارەم"، وێنەیەکی نیگەرانکەری بۆ داهاتووی ئابووریی عێراق کێشاوە و هۆشداریی تووند دەدات لەوەی ئەگەر حکومەتی عێراق بەپەلە دەست بە چاکسازیی بنەڕەتی نەکات، وڵاتەکە رووبەڕووی قەیرانێکی دارایی قووڵتر و زیادبوونی قەرزەکان دەبێتەوە.
راپۆرتەکە ستایشی توانای عێراقی کردووە بۆ پاراستنی سەقامگیریی نێوخۆیی، بەڵام جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئابووریی وڵاتەکە لە لێواری مەترسییەکی گەورەدایە.
بەگوێرەی راپۆرتەکە، گەشەی کەرتی نانەوتی لە 13.8%ـەوە لە ساڵی 2023 بۆ 2.5% لە ساڵی 2024 دابەزیوە. سندووقەکە ئاماژەی بەوە کردووە کە زیادبوونی گەورەی خەرجییەکانی حکومەت لە ساڵانی رابردوودا، بەتایبەتی بۆ مووچە و خانەنشینی، لاوازییەکانی ئابووریی عێراقی زیاتر کردووە، بەتایبەت لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوت.
دۆخی ئێستای ئابووریی عێراق؛ گەشەی خاو و لاوازیی زیاتر
بەگوێرەی راپۆرتەکەی سندووقی نێودەوڵەتیی دراو، ئابووریی عێراق رووبەڕووی "ئاستەنگی گەورە" بووەتەوە.
یەکێک لە دیارترین نیشانەکانی ئەم دۆخە، خاوبوونەوەی بەرچاوی گەشەی کەرتی نانەوتییە، کە لە 13.8% لە ساڵی 2023ـەوە بۆ تەنیا 2.5% لە ساڵی 2024 دابەزیوە.
هۆکاری ئەم پاشەکشەیەش بۆ کەمبوونەوەی وەبەرهێنانی گشتی، لاوازبوونی هاوسەنگیی بازرگانی و سنوورداربوونی سەرچاوەکانی دارایی دەگەڕێتەوە، کە بووەتە هۆی کەڵەکەبوونی قەرزەکان.
سندووقەکە پێشبینی دەکات کە ئەم ئاستەنگانە کاریگەریی نەرێنییان لەسەر گەشەی ئابووری لە داهاتوودا هەبێت و ئەو لاوازییانەی لە پێکهاتەی ئابووریی عێراقدا هەن، قووڵتر بکاتەوە.
قەیرانی دارایی و بودجەیەکی پڕ کورتهێنان
راپۆرتەکە ئاشکرای دەکات کە زیادبوونی گەورەی خەرجییەکانی حکومەت لە ساڵانی رابردوودا، بەبێ ئەوەی داهاتی نانەوتی هاوتەریب زیاد بکات، لاوازییەکانی ئابووریی عێراقی زیاتر کردووە. ئەمەش وایکردووە نرخی نەوت کە بۆ هاوسەنگکردنی بودجە پێویستە، لە 54 دۆلار لە ساڵی 2020ـەوە بۆ نزیکەی 84 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک لە ساڵی 2024 بەرزببێتەوە.
لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوت لەم دواییانەدا، سندووقی دراو هۆشداری دەدات کە مەترسیی "قەیرانی قەرزەکان" زیادیکردووە و داوای رێوشوێنی بەپەلە دەکات بۆ رێگریکردن لەمە.
رێکارەکانی سندووقی دراو؛ "چاکسازیی بەپەلە پێویستە"
بۆ رزگاربوون لەم دۆخە، سندووقی نێودەوڵەتیی دراو نەخشەڕێگایەکی چڕوپڕی پێشنیاز کردووە کە چەندین بواری گرنگ لەخۆدەگرێت:
کەمکردنەوەی خەرجییەکان: داوا لە حکومەتی عێراق کراوە دەستبەجێ پێداچوونەوە بە پلانی خەرجییەکانی ساڵی 2025دا بکات و سەرجەم خەرجییە ناپێویستەکان سنووردار بکات یان دوایانبخات.
زیادکردنی داهاتی نانەوتی: پێشنیازی زیادکردنی باجی گومرگی و جۆرەکانی دیکەی باج کراوە. هەروەها چاکسازی لە باجی داهاتی تاکەکەسی و دەرکردنی یاسایەکی نوێ بۆ باجی فرۆشتن لە داهاتوویەکی نزیکدا.
چاکسازی لە مووچە و خانەنشینی: راپۆرتەکە جەخت لەسەر پێویستیی چاکسازیی گشتگیر لە سیستمی مووچەی کەرتی گشتی [حکومی] دەکاتەوە، ئەوەش لە رێگەی سنووردارکردنی دامەزراندنی ناچاری.
هەروەها داوای چاکسازیی بەپەلە لە سیستمی خانەنشینیدا دەکات، وەک زیادکردنی تەمەنی خانەنشینی.
پاڵپشتیی کەرتی تایبەت: جەخت لەسەر لابردنی ئاستەنگە بیرۆکراتییەکان و ئاسانکردنی رێکارەکان کراوەتەوە بۆ هاندانی کەرتی تایبەت و بەشداریکردنی زیاتری هێزی کار، بەتایبەتی ژنان.
کەرتی بانکی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی
سندووقی دراو ستایشی هەنگاوەکانی بانکی ناوەندیی عێراقی کردووە بۆ رێکخستنی سیستمی دارایی بازرگانی، کە بووەتە هۆی کەمبوونەوەی جیاوازیی نێوان نرخی دینار بەرامبەر بە دۆلار لە نێوان بازاڕی رەش و نرخی فەرمیی بانکی ناوەندی.
لەگەڵ ئەوەشدا، داوای پلانی گشتگیر دەکات بۆ چارەسەرکردنی کێشەی قەرزەکان و کورتهێنانی سەرمایە لە بانکە حکومییەکاندا.
راپۆرتەکە بە تووندی جەخت لەسەر گرنگیی رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و لاوازییەکانی حکومڕانی دەکاتەوە و بە ئاستەنگی سەرەکی لەبەردەم گەشەی ئابووریدا ناوی دەبات.
سندووقی نێودەوڵەتیی دراو لە راپۆرتەکەیدا داوا دەکات شەفافیەت زیاتر بکرێت، یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاری دەربکرێت و سەربەخۆیی دەستەی دەستپاکی (نەزاهە) بەهێزتر بکرێت.
لە کۆتاییدا، سندووقی نێودەوڵەتیی دراو ئاماژە بەوە دەکات کە کەموکوڕییەکی گەورە لە داتا و زانیارییە ئابوورییەکانی عێراقدا هەیە، کە ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی هەڵسەنگاندنەکان بە تەواوی ورد نەبن و کاریگەری لەسەر پێشنیازکردنی سیاسەتی کاریگەر هەبێت، بۆیە داوای چارەسەرکردنی بەپەلەی ئەم بۆشاییانە دەکات.
پێنوێنە سەرەکییەکانی ئابووریی عێراق (2024-2026)
گەشەی راستەقینەی بەرهەمی نێوخۆیی
2024 (مەزەندە): -2.3%
2025 (پێشبینی): 3.1%
2026 (پێشبینی): 1.4%
گەشەی کەرتی نانەوتی
2024 (مەزەندە): %2.5
2025 (پێشبینی): %1.0
2026 (پێشبینی): %1.5
کورتهێنان
2024 (مەزەندە): -4.2%
2025 (پێشبینی): -7.5%
2026 (پێشبینی): -9.2%
قەرزی گشتیی حکومەت (بەرامبەر کۆی بەرهەمی نێوخۆیی)
2024(مەزەندە): 47.2%
2025 (پێشبینی): 47.2%
2026 (پێشبینی): 62.3%
یەدەگی دراوی بیانی (بە ملیار دۆلار)
2024 (مەزەندە): 100.3
2025 (پێشبینی): 91.0
2026 (پێشبینی): 79.2
نرخی نەوت (دۆلار/بەرمیل)
2024 (مەزەندە): 80.6
2025 (پێشبینی): 65.9
2026 (پێشبینی): 62.0
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ