تارق هاشمی بۆ رووداو: دەگەڕێمەوە بۆ عێراق و دەچمە دادگە، دژی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستانیش نەبووم

27-04-2022
مەعد فەیاز
A+ A-

رووداو دیجیتاڵ

سیاسەتڤان و جێگری یەکەمی سەرۆککۆماری پێشووی عێراق، تارق هاشمی، سەرکردەی جووڵانەوەی "نوێبوونەوە" ئامادەیی خۆی نیشاندەدات بۆ ئەوەی بەپێی دەستوور لەبەردەم دادگەیەکی دادپەروەر ئامادەبێت و دەڵێت، "ئەگەر ئەوە دەستەبەر ببێت، سبەی دەگەڕێمەوە بۆ نیشتمانی خۆم."، جەختیش لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە رێز لە دادگەی دادپەروەر دەگرێت و بە "سەمامی ئەمان"ـی دەزانێت بۆ ئاشتی کۆمەڵایەتی، هەروەها باس لەوەش دەکات، "لە دڵسۆزییمەوە ئومێدەوارم دادگەی عێراق چارەسەر ببێت و رزگاری بێت لە گوشار و دەستوەردان."
 
هاشمی کە نزیکەی دوو ساڵ دەبێت هیچ لێدوان یان هەفپەیڤینێکی میدیایی نەکردووە و لە هیچ کەناڵێکی ئاسمانی دەرنەکەوتووە، رۆژی چوارشەممە 27ـی نیسانی 2022 هەڤپەیڤینێکی لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداو سازکرد، تێیدا سەبارەت بە هەڵوێستی لەبارەی گشتپرسیی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان لەساڵی 2017، دەڵێت، "نابێت هەڵوێستم وا لێکبدرێتەوە کە دژی گشتپرسییە، ناوی بنێ هەڵوێستێکی بابەتی یان بەرپرسیار، بەو پەڕی راشکاویی و روونییەوە دەیڵێم من لەگەڵ تێڕوانینەکانی گەلی کورد هاوسۆز بووم و هەرواش دەمێنمەوە."، رۆڵی هەڵوێستەکانی سەرۆک مەسعود بارزانیشی بەرزنرخاند لەو کاتانەی تێیدا لەهەوڵیر بوو لەگەڵ ئەو هۆکارانەی کە وایلێکرد عێراق جێبهێڵێت.
 
تارق هاشمی، لە گەڕەکی بارودییەی بەغدا لەساڵی 1942 لەدایکبووە، لە چینی مامناوەندە کە رۆڵی لە دامەزراندنی دەوڵەتی نوێی عێراق هەیە، باوکی تاوەکو ساڵی 1957 پۆستێکی باڵای حکومیی هەبووە، مامی مەحموود هاشمی، مامۆستای مێژووی شا غازی بووە، یاسین ‌هاشمیی خاڵی سەرۆکوەزیرانی عێراق بووە، جگە لە تەها هاشمی کە وەزیرێکی خاوەن ئەزموونی بەرگری بووە لە چەند کاتێکدا، لەسەردەمی پاشایەتی و لەساڵی 1941 بووەتە سەرۆکوەزیران، خۆیشی واتە تارق هاشمی دەرچووی ساڵی 1962ـی کۆلێژی سەربازیی عێراقە و ساڵی 1971 بڕوانامەی ماستەری لە زانستەکانی کارگێڕی و سەربازی لە کۆلێژی سەرکردایەتی و ئەرکانی عێراق بەدەستهێناوە، هەروەها بە پلەی نایاب لەساڵی 1978 بڕوانامەی ماستەری لە ئابووری بەدەستهێناوە.
 
لە هەڵبژاردنی کانوونی دووەمی 2005، تارق هاشمی سەرۆکایەتی "بەرەی تەوافوقی عێراقی"ـی کرد کە 44 کورسیی ئەنجوومەنی نوێنەرانی بەدەستهێنا و لە 22ـی نیسانی 2006 بۆ پۆستی جێگری سەرۆککۆمار بەربژێرکرا و لە 30ـی کانوونی یەکەمی 2013 دەستلەکارکێشانەوەی لە پۆستەکەی راگەیاند. 
 
دەقی هەڤپەیڤینەکەیە:
 
رووداو: سەرەتا بۆچی رووبەڕووی ئەو سزایە بوونەوە کە سیاسەتمەدارەکانی دیکە رووبەڕووی نەبووونەوە، هەست بە ستەملێکردن و شەرمەزارکردن دەکەن لەلایەن ئەو لایەنانەی پێشتر هاوئاهەنگ بوون لەگەڵیاندا لەعێراق؟، ئایا پارت یان سەرکردە سوننەکان هەڵوێستیان هەبوو کاتێک ئێوە بە تیرۆر تۆمەتبارکران و سێ جار سزای لەسێدارەدانتان بۆ دەرچوو؟
 
تارق هاشمی: رۆژێک دێت تێیدا بە وردی باسی دەکەم، بەڵام ئێستا تەنیا بە کورتی وەڵام دەدەمەوە، لەبارەی هۆکارەکەشییەوە داوای لێبووردن دەکەم، بەڵێ، زۆر سیاسەتمەدار رووبەڕووی کردنە ئامانج بوونەوە، بەڵام بە ئامانجگرتنی من بە تەواوەتی جیاوازبوو، لە کانوونی یەکەمی ساڵی 2011 جێبەجێنەکرا، بەڵکو دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاکانی دەستبەکاربوونم لەکاری سیاسی لە ناوەڕواستی ساڵی 2004، کە زوو کرامە ئامانج، ئەگەر نا کوشتنی سێ لە برایەکانم لە ماوەی نێوان نیسان بۆ تشرینی یەکەمی ساڵی 2006 چۆن لێکدەدرێتەوە؟ تیرۆرکردن بە مەبەستی سیاسیی کە ئەوانی دیکە رووبەڕووی نەبوونەوە، مەبەست لێی دوورخستنەوەم بوو لە گۆڕەپانی سیاسیی بە هەر نرخێک بێت، لەساڵی 2009شدا هەوڵێکی دیکە هەبوو بۆ پێشکەشکردنی دۆسیەی تاوانەکان، بەڵام سەرۆکی کۆچکردوو جەلال تاڵەبانی رەتیکردەوە و ئەو کاتە بە تۆمەتی نالۆژیکی و نا ماقووڵ ناویبرد، بەڵام لە کۆتاییدا ئامانجەکە بەدیهات لە کردنە ئامانجم لە کۆتایی ساڵی 2011 و بەشێوەیەکی نا مرۆڤانە، خۆم و پاسەوانەکانم و فەرمانبەرانی نووسینگەکەم کرانە ئامانج، کارەسات بوو، دواتر کاتی خۆی دێت بۆ ئاشکراکردنی رەهەندە کارەساتبارەکانی. 
 
ستەمێکی وا لە من کراوە لە کەس نەکرابێ، بەبێ هیچ پاساوێکیش بوو، بۆچی؟ هیچ لێکدانەوەیەکم بۆ نییە جگە لە بێبەشکردنی نیشتمان لە پیاوێک ویستی بەڕاستی خزمەتی بکات، شۆکی دووەم بەهۆی پشتگوێخستنی سەرۆکی ئەنجوومەنی دادوەریی پێشوو بوو بۆ ماددەی 93 بڕگە 3ـی دەستوور کە بڕیار دەدات بە هەڵسانی دادگەی فیدڕاڵی بە سەیرکردنی ئەو تۆمەتانەی کە دەدرێنە پاڵ گەورە فەرمانبەرانی دەوڵەت وەک ئەوەی لە دەقەکەی هاتووە"ماددەی 93، تایبەتمەندییەکانی دادگەی باڵای فیدڕاڵی/شەشەم: بڕیاردان لەو تۆمەتانەی رووبەڕووی سەرۆککۆمار و سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیران و وەزیرەکان دەکرێتەوە و رێکخستنی ئەوە بەیاسایەک."
 
پێچەوانەی ئەوە لەلایەن دادگەکانی ئاسایی تاوانەوە سزا درام و بێ هیچ رەچاوکردنێک بۆ پۆستەکەم، ئەمەش خۆی لەخۆیدا پێشێلکارییەکی دەستوورییە. من قوربانیی پیلانێکم هەموو پایەکانی تەواوکراوە، تێیدا هەندێک لایەنەی نێوخۆیی و دەرەکی رۆڵیان تێدا هەبوو، هەروەها نزیکترین بەرپرس لێمەوە شەرمەزاری کردم، دۆخی ئێستا رێگەی گێڕانەوەی وردەکارییەکانم نادات، بەڕاشکاویی دەیڵێم ئەگەر دەستوور و یاسا بەتەواوی جێبەجێ بکرابا، لەبارەی پەیوەندیی دادگە بە پسپۆڕی و گێڕانەوەی مافەکانی تۆمەتبار، ئەوا رووبەڕووی ئەو قەبارە لە زیان نەدەبوومەوە.
 
لەبارەی هەڵوێستی لیستی عێراقییەوە لەگەڵ وەستا و پشتیوانیکردم و بڕیاریدا وەکو پاڵپشتییەک بۆ من ژمارەیەک کۆبوونەوە بکات لە هەولێر و بەرەو ئەوە رۆیشت متمانە لە حکومەتەکەی نووری مالیکی وەربگرێتەوە، ئەمەش هەڵوێستێکی جێ شانازییە، بەڵام جەماوەرەکەم ئەوانیش لە شۆکدا بوون بەهۆی گەورەیی ئەو کردنە ئامانجەم و چاوەڕوانی شۆڕشم لێنەدەکردن بەرامبەر بەو ستەمکارییەی تووشی من بوو و تەنیا داوام لێکردن هێمن و هێور ببنەوە و دۆسییەکە رێڕەوی خۆی بگرێت لە چوارچێوە یاساییە ئاساییەکانیدا.
 
رووداو: ئێوە لە هەولێر بوون کە لە دیسێمبەری 2011 پێیگەیشتن بەهۆی تۆمەتبارکردنتان بە تێوەگلان لە تیرۆر لەلایەن حکومەتی ئەو کاتەی عێراقەوە، سەرکردایەتی کورد ئاسایشی ئێوەی گەرەنتی کرد، ئەو دۆخانە چی بوو کە وای لێکردن هەرێمی کوردستان بەجێبهێڵن؟ 
 
تارق هاشمی: یەکەم، من بە بانگهێشتێکی فەرمی لەلایەن سەرۆککۆماری ئەو کاتە کۆچکردوو جەلال تاڵەبانییەوە گەیشتمە کوردستان، لە بەغداوە بۆ سلێمانی، چەند رۆژێک میوانی ئەو بووم، دواتر لەسەر راسپاردەیەک چووم بۆ هەولێر و بوومە میوانی برای بەڕێزم مەسعود بارزانی کە بەسوپاسەوە هەموو پێداویستییەکانی ژیانێکی ئاسایی و بەجێگەیاندنی ئەرکە وەزیفییەکەم وەک ئەوەی راهاتووم لەسەری بۆ دابینکردم، بەڵکو لەوە زیاتر رۆیشت و زۆر ئازایانە بەرگەی لێکەوتەکانی مانەوەمی لە هەرێمی کوردستان گرت و بەرگریی لە دادپەروەریی دۆسییەکەم کرد، ئەوەش هەڵوێستێکی مەردانە و جێ شانازییە، سوپاسی خۆی و برایانەی کورد دەکەم لە بەپرسان و رێکخراوەکان و خەڵکەکەشیان کە منیان پاراست و هەستی باشیان بۆ دەرخستم و پشتیوانی دۆسییەکەم بوون. 
 
پاشان هەرێمی کوردستانم لەسەر بنەمای داوەتنامەیەکی هاوبەشی ئەو کاتەی هەریەک حەمەد بن خەلیفە، میری باوک لە دەوڵەتی قەتەر هاوکات بانگهێشتنامەیەکی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا بەجێهێشت، برای بەڕێزم مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی کۆچکردووی کۆمارم لەرێگەی نووسراوی فەرمییەوە  ئاگادارکردەوە لەو سەردانەو، گەڕانەوەم دوای تەواوکردنی ئاگادارمکردنەوە، لە کۆتایی سەردانەکەمدا لە ئیستەنبوول چاوم بە برای بەڕێزم مەسعود بارزانی کەوت کە لەسەردانێکدا لە تورکیا بوو، نیازم خۆم پێڕاگەیاند بەگەڕانەوەم لەماوەی چەند رۆژێکدا و پێشوازیی زۆری لێکرد، بەڵام دوای ئەوە هەستمکرد بەرژەوەندی وایە وادەی مانەوەی لە دەرەوە درێژبکەمەوە تاوەکو هەڵوێستەکە رووندەبێتەوە دوای ئەوەی گوشارە سیاسییەکان بۆ لێوەرگرتنەوەی متمانە لە حکومەت زیاتربوو و هەولێر ئەو کات ببووە وێستگەی دروستکارانی بڕیار و لەخۆگرتنی هەوڵی فراکسیۆنەکانی پشتیوان لە لێوەرگرتنەوەی متمانە، دیمەنەکە ئاڵۆزتربوو، دوای شکستهێنانی ئەو هەوڵە، هەستمکرد بوونی من لە هەولێر ئێدی بۆ برا کوردەکانم ناخۆش دەبێت، سەرباری ئەوەی ئەوەیان نەگوتووە، لەلایەن بەشێک لەلایەنە کوردییەکانەوە گوشار لەسەر سەرۆک بارزانی هەیە بۆ ئەوەی نەگەڕێمەوە بۆ هەولێر، بەمشێوەیە بڕیارمدا بە کاتی لە دەرەوە بمێنمەوە لە باری ناچاری نەوەک شتی دیکە، سەرباری ئەوەی چەند جارێک ئەوەم گوتووە کە شوێنی سرووشتیی من وەکو عێراقییەکی بەرپرس لەسەر خاکی نیشتمانەکەمە.
 
رووداو: سەرباری ئەوەی کوردستان بەهۆی ئێوەوە بەرگەی زۆر گوشاری گرت وەکو باستکرد، بەڵام هەڵوێستتان دژی گشتپرسیی سەربەخۆیی کوردستان بوو لە ساڵی 2017ـە، بۆچی؟
 
تارق هاشمی: بەهیچ شێوەیەک، ناکرێت هەڵوێستی من وا لێکبدرێتەوە کە دژ بووە، ناوی لێبنێ هەڵوێستێکی بابەتی یان بەرپرسیارانە، بەوپەڕی راشکاوی و روونیشەوە دەیڵێم؛ من هاوسۆزبووم لەگەڵ تێڕوانینەکانی گەلی کورد و هەرواش دەمێنمەوە. من خوێنەرێکی باشی مێژووم و ئومێدی خێر و داهاتوویەکی گەش دەخوازم، بەڵام من سیاسەتمەدارێکی واقیعبینم، باش دەزانم چ خەونێک ئێستا بەدی بهێنرێت و چ خەونێک پەیوەندییە نێودەوڵەتیی و هەرێمییەکانە رەوانەی داهاتووی دەکات، هەرێمی کوردستان ئەزموونێکی حوکمڕانییە نابێت بەهۆی خوێندنەوەیەکی هەڵەی دەوروبەری هەرێمییەوە لەنێوببرێت و بزر بکرێت، لەلایەکی دیکەوە من وەکو عێراقییەک هەوڵدەدم وڵاتەکەم ئەو فرە نەتەوە و کولتوور و ئاینییەی بپارێزێت و عێراقێک بەبێ ئەو فرەییەی دەیزانین بەبێ هاوبەشیی برایانی کورد شان بەشانی عەرەب و تورکمان و نەتەوە و مەزهەبەکانی دیکە نابێت، لە روانگەی بیرخستنەوەوە پەیامەکەم دەنووسمەوە کە رۆژێک پێش راپرسییەکە نووسیبووم و تێیدا گوتم: چەند ناخۆشە کە دەبینم نیشتمانەکەم (عێراق) پارچە پارچە دەبێت، هەروەها پێم ناخۆشە کە هەندێک کەس دەبینم یەکێتی عێراقی دەخاتە خزمەتی ستەملێکردن و جیاکاری و پەراوێزخستن و دزین و لەدەستدانی سەرەوەیی.. ئامانجێکی مەزنە عێراق بەیەکگرتوویی بمێنێتەوە، بەڵام یەکێتی عێراق بەتەنها بۆ خۆی بەس نییە بۆ رێگەگرتن لە گەیشتنی کەسانی شکستخواردوو کە بە سیاسەتی گەوجانە حوکم دەکەن، مافی خەڵکیشە لەم حاڵەتەدا بەدوای جێگرەوەدا بگەڕێت.
 
عێراق رووبەڕووی قەیرانی حوکمڕانی بووەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا سیاسەت هونەری مومکینە و پێویستە تێڕوانینێکی بابەتی و هاوسەنگی باش و بەرژەوەندیی و گەندەڵییەکان بکەین و بڕیاری گونجاو بدرێت کە نزیکمان بکاتەوە لە چارەسەر و بەرەو ئایندەیەکی نادیار نەمانبات."، دەپرسم ئەمە هەڵوێستێکی نەرێنییە؟ بە ئامانجکردنێکی مەزهەبی. 
 
رووداو: لەو کاتەوەی عێراقتان بەجێهێشتووە، بۆ ئیستەنبووڵ و دواتر دەوحە، هیچ چالاکییەکی سیاسیتان هەبووە، دەستبەرداری کاری سیاسیی بوون دوای ئەو ماوە درێژە؟
 
تارق هاشمی: لەسەر ئەوە دەوەستێت مەبەست لە کاری سیاسیی چییە؟ من وەکو ئۆپۆزیسیۆنێک کاری سیاسەت بەفراوانی دەکەم و رانەوەستاوم و هەوڵدەدەم لە بەکارهێنانی ئەو دۆخەی بۆم رەخساوە و چالاکم لە گەیاندنی دەنگ و هەڵوێستەکانم بە وڵاتان و رێکخراو و کەسایەتییەکان و ئامادەی کۆبوونەوە و کۆڕەکان دەبم و سەرکردایەتی رێکخراوی" هەڵمەتی نێودەڵەتی بۆ هاوئاهەنگی لەگەڵ گەلی عێراق"، و رۆژنامەی ئەلیکترۆنیی"نوێبوونەوە"م هەیە، هەروەها بەڕێوەبەرایەتی "کۆمەڵەی نێودەوڵەتی بۆ بەرگریکردن لە دادپەرەوەیی" دەکەم کە تایبەتمەندە بە دۆسیەی مافەکانی مرۆڤ لە عێراق، توێژینەوە دەنووسمەوە و وانە دەڵێمەوە لەبارەی عێراق لە زانکۆ و سەنتەرەکانی توێژینەوە، سەردانی وڵاتان دەکەم و چاوم بە بەرپرسان دەکەوێت هەندێک جار ئاشکرای دەکەم و هەندێک جار ئاشکرای ناکەم، سەردانم بۆ بارەگای یەکێتی ئەوروپا لە بڕۆکسێل و دواتر بۆ ئەڵمانیا دیارە، هەروەها لەگەڵ لۆبییەکان و گرووپەکانی فشار و دامەزراوە میدیاییە نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە پشتیوانیکردنی پرسی عێراق چالاکم، من لەراستیدا کێشەی کەمی کاتم هەیە بەهۆی پابەندبوونە سیاسییەکانمەوە، هەروەها گردبوونەوەیەکی سیاسییم هەیە بۆ داهاتوو ئامادەی دەکەم، هەروەها پەیوەندییەکانم لەگەڵ کەسە کاریگەرەکانی جەماوەرەکەم وەکو سەرۆکی "بزووتنەوەی نوێبوونەوە" نەپچڕاوە، یەک شت لەگەڵ رابردوو گۆڕاوە ئەوەیە کە دوورکەوتوومەتەوە لە دەرکەوتنی میدیایی لە کەناڵە هەواڵییە ئاسمانییەکان، ئەمەش هەڵوێستێکی کەسیی و بڕیارێکە لەرۆشنایی دۆخی ئێستا داومە و رەنگە لە هەر کاتێکی دیکەدا بگەڕێمەوە بۆ دەرکەوتن.
 
رووداو: بە بۆچوونتان باکگراوەندەکانی تۆمەتبارکردنتان بە تیرۆر لەگەڵ ژمارەیەک لە سەرکردە سونییەکان چییە؟ کێ لە پشت ئەو تۆمەتانەوەبوو و ئامانجەکانی چی بوون؟
 
تارق هاشمی: نامەوێ راستیی کردنە ئامانجم بشارمەوە کە تەواو تایفییە، بەڵگەش لەسەر ئەوە تەنیا عەرەبی سوننەی گرتەوە و هیچ کەس یان سەرکردەیەکی شیعە نە کورد نە تورکمان و نە کلدانی و نە ئێزدی و نە سابیئی نەکردە ئامانج، بەڵکو هەر بۆخۆی ئینتما تۆمەتە، هەروەها ماددەی 4ـی تیرۆر بەسەر ئێمە جێبەجێکرا و بەشێوەیەکی فراوان بەکارهێنرا و جیاوازی نەکرد لەنێوان تیرۆریست و پیاوی ئاشتی، هەمووان بە گومان لەگەڵیان کرا و بەپێی ئەوە مامەڵەی لەگەڵ کرا، ستەمێکی گەورەی بێ پاساو کەوتە سەرمان وەکو ئەوەی پاداشتی سنمار بێت.
 
دوای ئەوەی بڕیاری بەشداریکردنمان لە سیستەمی حوکمڕانی لەدوای ساڵی 2003ـەوە دا و خەڵکی خۆمان توڕەکرد و زۆر بەرگەی ئەو بڕیارەمان گرت بەبێ وەستان، هەروەها هەڵوێستە مەبدەئییەکانمان بە رووبەڕووبوونەوەی تووندی تیرۆر کە بەبێ "رەحمکردن" و بێ جیاوازی لەنێوان هاووڵاتییەک و یەکێکی دیکە لێیدەداین بەکەڵکمان نەهات، هەڵوێستمان لە پڕۆژەی سەحوەکانەوە دیارە، هەموو بانگەشەکانیشمان بۆ رەخساندنی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون بۆ بەرژەوەندیی هەمووان و بەدیهێنانی هاوبەشیی راستەقینە لەبری بەشداریی رەمزیی پشتگوێخران، تەنانەت کاتێک پێکهاتەیەک تاكڕەویی لەدەسەڵات کرد داوامان لە ئاقڵەمەندان کرد کە دادپەروەرانە و بەبێ جیاکاری یان بێ پەراوێزخستن و لابردن حوکمڕانی بکەن، هەروەها کەس ئاوڕی لەو ناونیشانە فراوانە نەدایەوە کە هەوڵی زۆرمدا بۆ ئەوەی گەرەنتی بکەم کە پەیامی دڵنیاییە بۆ لایەنی بەرامبەر بە گوتەی "گرنگ نییە بۆمان کێ حوکم دەکات، بەڵکو گرنگە چۆن حوکم دەکات." وەکو کلتوورێکی نوێ. 
 
کلتوورێکی نوێ کە پێش داگیرکردنی ئەمریکی-بەریتانی بۆ عێراق لەسەری رانەهاتبووین،  پۆڵ برێمەری حاکمی مەدەنیی ئەمریکی باسی لە ئامانجەکانی کرد و رۆڵەکانی یەک نیشتمانی لەیەک کرد و شیرازەی کۆمەڵایەتیی پچڕاند و ئەجیندای وڵاتانی دراوسێ یارمەتیی قوڵبوونەوەیان دا و لێرەدا هەمووان زیانیان کرد، دیمەنی سیاسیی ئێستا و گەڕانەوەی زۆر سەریر لە هەموو بوارەکانی ژیان بەڵگەیە لەسەر ئەوانەی دەیانڵێم، پێویستە پەند وەربگرین و هەڵسانەوەیەکمان هەبێت لە داد و نەهێشتنی ستەمکارییەکان و دەستکردن بە بنیاتنانی دەوڵەتی هاووڵاتییبوون نەوەک پێکهاتەکانەوە دەستپێکبات.
 
رووداو: بیر لەگەڕانەوە بۆ عێراق دەکەنەوە، بەتایبەت ئێوە لە 17ـی حوزەیرانی 2020 ئامادەیی خۆیان بۆ ئامادەبوون لەپێش دادگەیەکی عێراقی نیشاندا لەهەرکاتێک بێت و لەپێناو بێتاوانیی نیشاندانی خۆیان لەسەرجەم ئەو تۆمەتانەی دراونەتە پاڵتان و داوای گەرەنتی و دادگاییکردنی دادپەروەرانە بەپێی دەستوور کردبوو، ئایا هیچ گومانتان لە بێگەردیی دادگەکانی عێراق هەیە؟
 
تارق هاشمی: رێز لە دادگەی دادپەروەر دەگرم و پێموایە دڵنیایی ئاشتیی کۆمەڵایەتییە، بە دڵسۆزییەوە ئومێد دەکەم دادگە چارەسەر ببێت و رزگاری بێت لە فشار و دەستوەردانەکان، چەند جارێکیش داوامکردووە دەوڵەت پارێزگاریی تەواو بۆ دادوەرەکان دابینبکات و هەر کاتێک دادگە لە فشار و هەراسانکردن رزگاری ببێت، بێگومان سەربەخۆیی پێویستی دەبێت بۆ ئەوەی حوکمی دادپەروەرانە دەربکات. بەڵێ وەکو هاووڵاتییەک هەڵوێستی خۆم دووبارە دەکەمەوە و رایدەگەیێنم کە ئامادەم بچمە بەردەم دادگە و لەبەردەم دادگەیەکی دادپەروەرانەی سەربەخۆ بەپێی دەستوور ئامادەببم، ئەگەر ئەمە بەدی ببێت ئەوا سبەینێ و رۆژی دواتر دەگەڕێمەوە بۆ نیشتمانەکەم، چاوەڕوانی منەت و پشتیوانییەکیش لە کەس ناکەم.
 
رووداو: ئەگەر گەڕانەوە بۆ عێراق، دەگەڕێنەوە بۆ کاری سیاسی؟
 
تارق هاشمی: بۆ هەر رووداوێک قسەی خۆی هەیە، من سیاسەتمەدارم، لەگەڵ ئەوەشدا لەپێشترێتی و گرنگیدان بۆ گەڕانەوە بۆ چالاکی سیاسیی نییە وەکو پێشتر، بەقەد بایەخی تایبەتم بە خزمەتی نیشتمانەکەم و گەلەکەم و گەڕانەوە بۆ چالاکییە هەمەچەشنەکانی دیکە، چەندین پڕۆژەم هەیە بۆ رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کە لەرێگەیانەوە دەکرێت چالاک بم وەکو خۆبەخشێک لە خزمەتی خەڵک و لەپێشترێتی بۆ بەها و داد.
 
رووداو: چۆن دەڕواننە بڕیاری رافع عیساوی وەزیری پێشووتری دارایی بۆ گەڕانەوە بۆ عێراق؟
 
تارق هاشمی: ئەوە ئەنجامە بۆ پیاوێک کە دۆسییەی لەسەر بەرزکرایەوە و گەڕایەوە بۆ عێراق و ئازایانە لەبەردەم دادگەکان قسەی خۆی کرد و دادگەکان بڕیار لەسەر چارەنووس و ئایندە دەدەن، من دڵخۆشم بەگەڕانەوە و بێتاوان دەرچوونی لە ژمارەیەک تۆمەت و ئومێد دەکەم لە چەند هەفتەی کەمی داهاتوو ئەوانی دیکەش تەواوبکرێت.
 
رووداو: بەردەوام دژی دەستوەردانی دەرەکی بوون لە کاروباری عێراق، چۆن دەڕواننە هێرشی فراوانی تورکیا لەنێو سنوورەکانی عێراق لە هەرێمی کوردستان؟
 
تارق هاشمی: ئەوم پێخۆش نییە، زیاتر لە بۆنەیەکیشدا هەڵوێستی خۆم راگەیاندووە، من خودی سەرۆک رەجەب تەیب ئەردۆغانم لەساڵی 2007 قایلکرد بە راگرتنی ئەو ئۆپەراسیۆنانەی سوپای تورکیا بەنیازبوو لە هەرێمی کوردستان بیکات وەکو وەڵامدانەوەیەک بۆ هێرشە تیرۆریستییەکانی پەکەکە و ئەوەی لەبیرم بێت تێیدا 15 سەرباز کوژران، ئەو کات برام سەرۆک مەسعود بارزانی پەیوەندیی پێوەکردم من لە عەممان بووم و لە حەج گەڕابوومەوە، لەسەر ئەوە ئاڕاستەی گەشتەکەم لە بەغداوە بۆ ئەنقەرە گۆڕی و سەرۆک ئەردۆغانم قایلکرد بە راگرتنی هێرشەکە لەبەرامبەر بەڵێنێک بەوەی هەرێمی کوردستان خاکەکەی لە تیرۆریستان پاکبکاتەوە.
 
هەڵوێستی هەرێمی کوردستان لەبارەی تیرۆرەوە دیارە، ئەگەر قورسایی رووبەڕووبوونەوە لەسەروو تواناکانییەوە بوو پێویستە پشت بە وڵاتانی دراوسێ ببەسترێت، ئەمە بژاردەیەکە هەڵاتنی لێ نییە، بۆ ئەوەی هەرێمی کوردستان گەرەنتی ئەوە بکات خاکەکەی نەبێتە بارەگا یان رێڕەوێک بۆ تیرۆر و هەڕەشە لە ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتانی دراوسێ بکات، بەڵام پێویستە رێککەوتنێکی رێکخراو بۆ ئەو هاوئاهەنگییە هەبێت، ئەوەش هەیە و لەسەردەمی رژێمی پێشووەوە، رەنگە دۆخەکە بخوازێت نوێ بکرێتەوە.
 
رووداو: ئەدای سیاسیی سوننەکان یان رۆڵەکانی پارێزگا سوننییەکان ئەمڕۆ چۆن دەبینیت؟
 
تارق هاشمی: ئەوەی لەتوانایاندا بێت هەوڵدەدن و دۆخەکەش قورسە و کێشکردنی سیاسیی بڕیاردەدات، بژاردەکانیش دیاریکراون، دەردەمان گەورەیە و داواکاریی جەماوەرەکەمان گەورەتر، دۆسییەکانی گەڕان بەدوای چارەنووسی بێسەروشوێنانی بە زۆر و رزگارکردنی بێتاوانەکان ئەوانەی لە زیندانەکاندان و کۆچکردوان و ئاوارەکان و ئەوانەی لەلایەن گەورە سیاسەتمەدارەکانەوە راودەنێرن.. لەگەڵ حاڵەتەکانی هەژاری و وێرانی لە پارێزگاکانمان لەسەر مێزی هاوپەیمانی سەرەوەیین، ئەوەش وا دەکات بایەخدان و لەپێشترێتییەکان مۆرکێکی مرۆیی بێت نەوەک سیاسیی.
 
رووداو: هاوئاهەنگیتان لەگەڵ پارت یان کەسایەتییە سیاسییەکانی نێو عێراق هەیە؟
 
تارق هاشمی: گوتم وەکو سیاسەتمەدارێک چالاکی دەکەم وەکو ئۆپۆزیسیۆن و لەگەڵ دەستەبژێر و هەروەها لەگەڵ جەماوەریش، بێگومان هۆکارەکانی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکانیش ئەوە ئاسان دەکات.
 
رووداو: پێتانوانییە عێراق پێویستی پێتان هەیە لە دۆخی ئێستا؟
 
تارق هاشمی: بەراشکاویی و بەبێ زێدەڕۆیی، بەدڵنیاییەوە بەڵێ، نیشتمان پێویستی بە من و بەوانی دیکەشە، ئەمە بۆچوونمە و ئەمەوێت بۆچوونی ئەوانی دیکەشم گوێ لێبێت، نیشتمان ئێستا لە هەموو کات زیاتر پێویستی بە من و بەو کەسانەی وەکو من هەیە، من خاوەنی ئەزموون و تێڕوانینم لە دەسەڵات، توانا و ئارەزووم هەیە بۆ تەواوکردنی ئەرکەکەم لە خزمەتکردنی نیشتمان و  عێراقییەکانی کەسوکارم، بەڕاستی ئومێد دەکەم  ئەو دەرفەتەم ئەمڕۆ بۆ بەدی بێت نەوەک سبەینێ، لەگەڵ ئەوەی زۆر باش لە ئاڵۆزییەکانی دیمەنی ئێستا دەزانم، رەنگە هاوکاربم لەگەیشتن بە چارەسەرییەکی گونجاو رێگە لە رۆچوون بەرەو توندوتیژی و شڵەژان بگرێت.
 
رووداو: بەڕای تۆ هاوپەیمانی رزگارکردنی نیشتمان خۆی دەگرێت و حکومەتێکی زۆرینەی نیشتمانی دروست دەبێت یان سەر لەنوێ حکومەتێکی سازان لەنێوان لایەنە شیعییەکان و بە هاوبەشی کورد و سوننە دەبینین؟
 
تارق هاشمی: تاوەکو ئێستا ململانێی سیاسیی بەسەر دۆخەکەدا زاڵە، قورسە پێشبینی لێکەوتەکانی ئەو ناکۆکییە بکرێت، سەرباری ئەوەی من وای دەبینم بژاردەی زۆرینە و دەرچوون لە نەریتی سیاسی بە باشتر دەزانم، مەبەستم لەو نەریتەیە کە حکومەتەکانی پێشتری لەسەر دامەزراوە، ئەوەتا ئەمڕۆ نێگەتیڤییەکانی دەدورینەوە لە داخرانی سیاسی و شکستهێنان لە بەڕێوەبردنی دەوڵەت، بۆچی لەخۆبووردە نەبین و لە ئەزموونە دیموکراسییەکانی جیهان فێرنەبین و بژاردە نەدەین بە پێکهێنانی حکومەتێکی زۆرینە، وە فراکسیۆنەکانی دیکەی پەرلەمان بەرەو ئۆپۆزیسیۆن و چاودێری و لێپرسینەوە لە حکومەتی زۆرینە بڕۆن، لەڕێگەی ئەم ئەزموونەشەوە بە پلانێکی تۆکمەوە بەرەو بنیادنانی سیستەمێکی دیموکراسیی تۆکمە هەنگاو دەنێین، پێموایە ئەنجامەکان باشتر دەبن، لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنیا ئومێدن، بێگومان ئەزموونەکانی رابردوو فێری هەڵاتن لە ناکۆکییە سیاسییەکان یان کردووین بە پەنابردنە بەر سازان وەکو بژاردەی دوایین سات و پێموایە لەکۆتایی رێڕەوەکە ئەوە دەکرێت، وە هەر کاتێک ئەوە روویدا، پێویستە ئەمجارە سازان لەسەر چارەسەرکردنی کێشە و قەیرانەکان بێت نەوەک لەسەر رەوانەکردنی وەکو ئەوەی جارەکانی پێشوو کراوە.
 
رووداو: بە بۆچوونی ئێوە ئەو سیناریۆیانە چێن کە کردەی سیاسی لە عێراق لە قەیرانەکانی ئێستای رزگاردەکەن؟
 
تارق هاشمی: عێراق بەدەست قەیرانی حوکمڕانییەوە دەناڵێنێت، ئەوەش گەورەترە لە ناکۆکیی سیاسیی نێوان چوارچێوەی هاوئاهەنگی و هاوپەیمانی رزگارکردنی نیشتمان، قەیرانەکە پەیوەندیی بەهەموانەوە هەیە و هەمووان دەگرێتەوە، پێویستە هەمووان رۆڵیان تێدا هەبێت، ئەو سیناریۆیەشی کە پێشنیازی دەکەم درێژکردنەوەی حکومەتی کاربەڕێکەرە لەنێوان شەش مانگ بۆ ساڵێک، لەو ماوەدا بانگ بۆ دیالۆگێکی نیشتمانی بکرێت تێیدا عێراقییەکانی ناوەوە و دەرەوە رۆڵیان هەبێت، ئامانج لێی هەڵسەنگاندن و پیداچوونەوەیە بە ئەزموونی شکستخواردووی 19 ساڵە بە ئامانجی راستکردەوەی، پاشان نووسینەوەی گرێبەستێکی کۆمەڵایەتی و هەمواکردنەوەی دەستوور و دیاریکردنی پەیوەندیی نێوان هەرێم و ناوەند و پاشان بانگەشەکردن بۆ هەڵبژاردنێکی نوێ، لەگەڵ پێکهێنانی حکومەت لەگەڵ تێبینیکردنی بەبەڵگەکردنی نێودەوڵەتیی ئەو چالاکییانە، وە لە پێناو پارێزگاریکردن لە بڕیاری عێراقی پێویستە سنوور بۆ دەستوەردانی دەرەکی دابنرێت، بێ ئەوە هیچ ئومێدێک بە گۆڕانکاری نییە، مەبەستم لە گرێبەستی کۆمەڵایەتی داڕشتنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان هاووڵاتییانی عێراق و لەنێوان ئەوانەشی لەڕووی سیاسییەوە چالاکن و لێرەدا پێویستە پڕۆژەیەکی ئەزموونکراوی سەرکەوتوو هەبێت، بەنموونە پڕۆژەی نێڵسۆن ماندێلا لە باشووری ئەفریقا، تێیدا هەموو هێڵە گشتییەکانی وەربگرین و لەسەر ناوەڕۆکەکەی وا رێکبکەوین کە لەگەڵ کۆمەڵگەکەمان و سرووشتەکەی و قەیرانەکانمان گونجاو بێت.

 

وەرگێڕان: هێمن بابان رەحیم

کۆمێنتەکان

وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه‌

کۆمێنتێک دابنێ

داواکراوە
داواکراوە
 

دوایین هەواڵەکان

هەڤپەیڤینی رووداو لەگەڵ یۆگۆر چێرنیێڤ، سەرۆکی شاندی هەمیشەیی ئۆکراینا لە ناتۆ

یۆگۆر چێرنیێڤ بۆ رووداو: ئاشتی لە بەرامبەر سازشکردن لەسەر خاکی ئۆکراینا ناکەین

یۆگۆر چێرنیێڤ، جێگری سەرۆکی لیژنەی پەرلەمانی بۆ ئاسایشی نیشتمانی و بەرگری و هەواڵگری و سەرۆکی شاندی هەمیشەیی ئۆکراینا لە ناتۆ، لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداو لە کیێڤی پایتەختی ئۆکراینا رایدەگەیێنێت، رووسیا ئامادەی دانوستاندنی راستەقینە نییە و، تەنیا نواندن دەکات بۆئەوەی کات بەدەستبهێنێت و خۆی بۆ هێرشی نوێ ئامادە بکات