غەسان حەمدان: وەرگێڕانی رۆمانێکی شێرزاد حەسەنم تەواو کردووە

 

ئەم هەوڵەی ئێمەش لێرەدا، وەرگرتنی ئەو پرسیارانەیە و ئاراستەکردنیەتی بۆ بەشێک لە نووسەران و ئەدیبانی کورد، بە تایبەت قسەکردن لەو مەجالە کورت و لەو پرسیارانە لە ناوەندی رووناکبیریی ئێمەدا کەمە و بێشک خوێنەرانمان بە دوای وەڵامی ئەم پرسیارانەوەن.

 

لە بیستوچوارەمین گفتوگۆماندا، غەسان حەمدان، نووسەر و شاعیر و وەرگێڕی عێراقی وەڵامی پرسیارەکان دەداتەوە.

 

 

غەسان حەمدان، شاعیرێکی ناسراوی عێراقییە. ساڵی 1973 لە بەغدا لە دایک بووە. ئەو هاوکات نووسەر، وەرگێڕ، توێژەری مێژووە و چەندین کتێبی لەو بوارانەدا هەیە. ئەوەی لە شیعرەکانیدا دەیبینین؛ ڕۆژهەڵاتیبوون، ئەڤین، جەنگ و وێرانییە. 

 

هەندێکجار عاشقێکە و لە عەشقەکەی بەدەر، شتێکی دیکە نابینێت، هەندێکجاریش لەناو سەنگەرەکانەوە سەر دەردەهێنێت، کە لە شاعیرێکی عێراقی- بەو مێژووەی هەیەتی- چاوەڕوانکراوە. لە دەفتەرە شیعرەکانی، دەتوانین ئاماژە بۆ (یادداشتەکانی شازادەیەکی خانەنشین) و (رۆژی دەیەمی خوڵقان) و (تا ئاسمان شینە) بکەین. حەمدان هەروەها وەرگێڕی شیعرەکانی سوهراب، شاملوو، فرووغ و عەباس کیاڕۆستەمییە بۆ عەرەبی، ئەو هەروەتر کتێبەکانی جەلال ئال ئەحمەد، بوزورگ عەلەوی، سادق هیدایەت، ڕەزا قاسمی، ئاسف سوڵتانزادە، قاسم کەشکۆڵی و محەممەد قاسمزادەی کردووە بە عەرەبی. هاوکات وەرگێڕی شیعرەکانی محەممەد ماغووتـە لە عەرەبییەوە بۆ فارسی و بەم دواییەش رۆمانی "دواهەمین هەناری دونیا"ی بەختیار عەلی بۆ عەرەبی وەرگێڕا.

 

 

غەسان حەمدان: ئێستا دوو کتێبم بەدەستەوەن نەک دانەیەک، ئێستا سەرقاڵی وەرگێڕانی ئەفسانە ئێرانییەکانم، لەبەر ئەوە کەوتوومەتە خوێندنەوەی شانامە یان کتێبی پاشاکانی فیردەوسی. ئەم کتێبە زۆر گرنگە، چونکە فیردەوسی پتر لە سی ساڵ سەرقاڵی تۆمارکردنی ئەفسانەکانی بووە. دەشێت بگوترێ بە جۆرێک لە مێژووی نافەرمی هەژمار دەکرێت کە لە پێش مێژووی زانستی زانراوەوە بووە و چیرۆکەکانی زوحاکی ستەمکار و شۆڕشی کاوەی ئاسنگەر و ڕۆستەمی پاڵەوان و سەرکێشییەکانی و کوشتنی سوهرابی کوڕی و چیرۆکی سیاوەش و تاقیکردنەوەی ئاگر و کوشتنی تا کەوتنی وڵاتی فارسەکان بە دەستی مسوڵمانەکان لەخۆدەگرێت. من کتێبەکە وەک خەڵاتی دەرچوونم لە قۆناغی ئامادەیی دەستمکەوتووە، ساڵانێکی زۆر بەسەر ئەوەدا تێپەڕیوە، بەڵام دووبارە دەیخوێنمەوە لەبەر کاری وەرگێڕانەکەی.

 

کتێبی دووەمیش بریتییە لە مێژووی گومانی جینێفەر مایکڵ هیکت کە بەڕاستی کتێبێکی چێژبەخشە و بە دەوری مەسەلە ئاڵۆزەکانی وەک ئیمان و یەقین و نکۆڵیکردندا خول دەخوات لە سەردەمە کۆنەکانەوە تا سەردەمی نوێ و گومانکارانی ژیارە گریکی و ڕۆمانی و چینییەکان لەخۆ دەگرێت.

 

 

غەسان حەمدان: باوەڕم بە توانای یەک کتێب نییە بۆ گۆڕینی ژیانم، بەڵکوو کتێبگەلێکی زۆر هەن کە ڕۆڵیان هەبووە لە ڕۆشنکردنەوەی ڕوانینم سەبارەت بە لایەنی ژیاری و فکری و فەلسەفی و دەکرێت پڕۆسەی بەردەوامیی خوێندنەوە ئەو کتێبە بێت کە کاریگەریی بۆ سەر گۆڕینی ژیانم هەبێت.

 

 

غەسان حەمدان: کتێبی (الاغانی) ئەبو فەرەجی ئەسفەهانی لەو کتێبە ئینسایکلۆپیدیاییانەیە کە بە ئاواتەوە بووم خاوەنی بوومایە.

 

 

غەسان حەمدان: پرسیارێکی قورسە، بەڵام شیعری مەولانا جەلالەدین شوێنەواری دیاری هەبووە لەسەر نووسینەکانم و زمانی وەرگێڕانم، بە بێگەردیی وشەکانی و ناسکیی داڕشتن و شیرینیی وشەکانی. لەو باوەڕەدا نیم کاریگەرییەکە یەکسەر بووبێت، بەڵام خوێندنەوەی زۆرم بۆی و گەڕانەوەی ماوە بە ماوەم بۆ شیعری ئەو، هێشتا هەر بەردەوامیی هەیە. هەست بە کاریگەرییەکەی دەکەم لەسەر زمان و نووسینەکانم.

 

 

غەسان حەمدان: هیچ کێبێکم لەیاد نییە منی گریاندبێ، بەڵام زۆر هاوسۆز بووم لەگەڵ هەردوو کارەکتەرەکەی ڤارتەری گۆتە و ژانڤاڵژانی هۆگۆ.

 

 

غەسان حەمدان: لەو باوەڕەدام وەرگێڕانەکانم دەکەمە دیاری بۆ سادق هیدایەت.

 

ساڵی 1886 ئانتوانت فۆر، کچی سەرۆککۆماری ئاییندەی فەڕەنسا- فلیکس فۆر، داوای لە مارسێل پروست کردبوو وەڵامی چەند پرسیارێک لە دەفتەرە تایبەتەکەیدا بداتەوە، (دەفتەری دانپێدانانەکان، ئالبوومی تۆماری فیکر، هەستەکان و هیتر)، ئەم داوایە دوو جار لە مارسێل پروست کراوە، جارێکیان لە چواردە ساڵیدا، جارێکی تر لە بیست ساڵیدا، بە هەمان شێوە من ئەو پرسیارانە ئاراستەی بەڕێزت دەکەم.

 

 

غەسان حەمدان: ئەوەی کە خەڵکی لە خراپەی خۆت دووربخەیتەوە و بە گوێرەی توانا چاکەی خۆتیان پێ ببەخشیت.

 

 

غەسان حەمدان: راستگۆیی، وەفای پەیمان و بەخشندەیی.

 

 

غەسان حەمدان: پرسیارێکی بۆمبڕێژکراوە، بەڵام ئەو ژنەم خۆشدەوێت کە لێم تێدەگات.

 

 

غەسان حەمدان: هەمان سیفەتە جوانەکانی پیاوانن لە راستگۆیی و وەفاداریی بەڵێن و سەخاوەتمەندی.

 

 

غەسان حەمدان: لە بەرهەمی خۆم دوانەکەوم و شایستەی نرخاندن بێت و بە هەموو ڕێز و نرخاندنێکەوە ئاماژەی بۆ بکرێت.

 

 

غەسان حەمدان: ئایدیاڵبوون چەمکێکی هولامییە، باوەڕم پێی نییە و گەیشتن پێی سەختە.

 

 

غەسان حەمدان: ئەوەیە لە وڵاتێکدا بژیت لە خۆت و کەسوکارت ئەمین نەبیت.

  

 

غەسان حەمدان: سویسرا ئەو وڵاتەیە لە منداڵیمەوە خۆشمویستووە، دیمەنە سەوزە سەرنجڕاکێشەکانی خستوومیانەتە ژێر ئەفسوونی خۆیانەوە، هەروەها ئەوەی کە لە کوختێکی تەختەی ناوجەرگەی کێڵگەیەکی سەوزدا گۆشەگیر بم و ئەو ژیانەی ماومە دوور لە ژاوەژاوی مرۆڤایەتی بیبەمە سەر.

 

 

غەسان حەمدان: رەنگی دڵخوازم شینە، حەزیشم لە گوڵی ئۆرکیدە، لە گەشتەکانمدا بۆ خۆرهەڵاتی دوور ئۆرکیدی سپی بکڕم و پێش گەڕانەوەم بۆ وڵات ناچار بە کردنەدیاریی گوڵەکان بم لەبەر ئەوەی بەرگەی کەشوهەوای وشک ناگرن.

 

 

غەسان حەمدان: پاوڵای ئیزابێل ئەلێندیی ڕۆماننووسی چیلی، کتێبەکە ئۆتۆبیۆگرافیایە، بەڵام بە چنینێکی جوان نووسراوە.

 

 

غەسان حەمدان: ناکرێت شاعیرە باشەکان لە یەک کەسدا کورت بکرێنەوە، چونکە هەریەکەیان خاوەن ستایلی تایبەتی خۆیانن، لەگەڵ ئەوەشدا حەزم لە فروغی فروخزاد و سوهراب سپهری و شێرکۆ بێکەسی مەزنیش هەروەها. لە شاعیرانی عەرەبیش ئەمەل دەنقل.

 

 

غەسان حەمدان: لە بەرامبەر ژان ڤالژاندا هەستم بە سۆز کردووە و ناکاتاشم لە (کافکا لە کەنار دەریادا) خۆشویستووە.

 

 

غەسان حەمدان: هیچ ژنە پاڵەوانێکی ئەدەبیات تا ئێستا بوونی نییە.

 

 

غەسان حەمدان: حەزم لە گوێگرتن لە میوزیکی کلاسیکییە، بە تایبەتیش شۆپان و باخ و مایۆکۆڤسکی.

 

 

 غەسان حەمدان: سلڤادۆر دالی و ئیدوارد مۆنە و دلاکروا.

 

 

غەسان حەمدان: رقم لە جەنگ و ستەمکاریی سیاسییە.

 

 

غەسان حەمدان: حەزم دەکرد بمتوانیایە بگەڕێم و دەوڵەتی نوێ ببینم.

 

 

غەسان حەمدان: ئەو مەرگەی مرۆڤ نەمر دەکات. هیچ جۆرە مەرگێکی باش نییە لە لام، بەڵام ڕقم لە مردنە بە خنکان یان سووتان.

 

 

غەسان حەمدان: رێککەوتن لەگەڵ خود و هەوڵدانی مانەوە لە دۆخێکی هاوسەنگی لە نێوان یین و یانگدا.

 

 

غەسان حەمدان: ئەمڕۆ کار دەکەم و سبەینێش کار دەکەم و دواتر پشوو دەدەم.

 

 

غەسان حەمدان: ئەمانە بابەتگەلێکن بڕیاری یەکلاکەرەوەیان لەبارەوە نادرێت، بەڵام هەوڵ دەدەم بە گوێرەی توانا لە هەڵەکانم دووربکەومەوە، بە دڵنیاییشەوە نووسین هەڵدەبژێرم، لەوانەشە ڕۆمانی نوێ بنووسم جیاواز لەوانەی نووسیومن یان لەوانەی لەناو پڕۆژەکانمدان.

 

 

غەسان حەمدان: نەک تەنیا بەختیار عەلی، بەڵکوو ڕۆماننووسی دیکە هەن کار لەسەر وەرگێڕانی کارەکانیان دەکەم، بەم دواییەش لە وەرگێڕانی شاکارەکەی شێرزاد حەسەن بوومەوە "حەسار و سەگەکانی باوکم". پڕۆژەی وەرگێڕانی یەکێک لە کارەکانی هیوا قادریشم هەیە، سەبارەت بە بەختیار من بیر لە دوو ڕۆمانی دەکەمە؛ ئەوانیش: شاری مۆسیقارە سپییەکان و دەریاس و لاشەکان.