سەرۆک مەسعود بارزانی
رووداو دیجیتاڵ
سەرۆک مەسعود بارزانی لە کەرنەڤاڵی جەماوەریی پارتی گوتارێکی پێشکێشکرد و رایگەیاند، دەبێ یاسای هەڵبژاردن بگۆڕدرێت و بگەڕێتەوە بۆ یەک بازنەیی. هەروەها گوتی، هەڵبژاردن راستترین رێگەیە بۆ ئەوەی گەل بڕیاری خۆی بدات.
سەرۆک بارزانی رایگەیاند، پەیامی ئەوەیان پێگەیشتووە کە بەهۆی ئەم هەڵبژاردنەوە رێڕەوی حوکمڕانی لە عێراق دروستتر دەبێت. گوتیشی، "لەبەر دوو هۆکار بەشداری هەڵبژاردنمان کرد."
بەرنامەی پارتی وەکو سەرۆک بارزانی باسی کرد، "ئەوەیە یاسای هەڵبژاردن هەموار بکرێتەوە، چونکە یاسای ئێستای هەڵبژاردن مافی هەموو لایەک بزر دەکات."
دەقی گوتارەکەی سەرۆک بارزانی
بەناوی خوای گەورە و میهرەبان
خوشک و برایانی خۆشەویست، هەڤاڵانی بەڕێز.. خۆشحاڵیم وەسف ناکرێت کە ئەمڕۆ لە خزمەتی ئێوەدام
هەمووتان بەخێربێن سەر سەر و سەر چاوان..
خۆشەویستان، ئامادەبوونی ئێوە بەم حەماسەت و مەعنەویاتە بەرزەوە هەمیشە ئومێدبەخشە بۆ ئێمە. هەروەک ئاگادارن سێ-چوار رۆژمان ماوە بۆ هەڵبژاردن. هەڵبژاردن راستترین رێگەیە بۆ ئەوەی گەل بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات و رەئی خۆی بدات، بە نیسبەت ئێمە مەسەلەیەکی مەبدەئییە. ئێمە دەزانین لە هەڵبژاردنی ئەمجارەش گۆڕانکاری بەسەر کورسییەکاندا نایەت، چونکە پێشوەخت کورسییەکان دەستنیشان کراون، بەڵام لەبەر دوو هۆی سەرەکی بەشداربووین. یەکێکیان، زۆر لە دۆستان و هاوخەباتان لەناو عەرەبەکانیش، دۆستەکانمان لە دەرەوەش، هەموو داوایان کرد کە بەشداربین، پەیامی زۆر ئەرێنیمان پێگەیشت لە زۆربەی دۆستان و هاوخەباتانمان لە بەغدا کە راستە ئەم هەڵبژاردنە کورسییەکان ناگۆڕێت بەڵام رێگەخۆشکەر دەبێت بۆ ئەوەی عەمەلییەی سیاسیی عێراق بگەڕێنینەوە سەر رێچکەی راستی خۆی، کە ئەمە دەرفەتێکی زۆر باشە بۆیە بەشداربووین. لەگەڵ ئەو دۆست و هاوبیرانەی کە وا بیر دەکەنەوە عێراق پێویستی بە چاکسازیی بنەڕەتییە؛ ئێمەش لەگەڵ ئەوان دەست دەخەینە ناو دەست و هەموو هەوڵێک دەدەین.
هۆی دووەم؛ بۆ ئەوەی سەنگی پارتی پیشانی هەموو لایەک بدرێ. داواتان لێدەکەم هەرچەندە لەو قەناعەتەم کە ئێوە پێویستتان بە تەوسیە نییە، بەڵام دەنگ بدەن بە لیستی 275 بۆ ئەوەی وەڵامێک بێت بۆ ئەوانەی لە خەیاڵدا دەژین.
هەڤاڵان.. پارتی بەرچاوی روونە، دەزانێ چی دەوێت و چ دەکات. ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە ئەو دەرفەتەی رەخساند کە لەگەڵ هاوخەباتان و دۆستانی ترمان بتوانین چارەسەری وەزعەکە بکەین و عەمەلییەتی سیاسی بگەڕێتەوە بۆ رێگەی راستی خۆی، ئەمە بەرنامەی پارتی دەبێت بۆ داهاتوو:
یەکەم: دەبێ یاسای هەڵبژاردن بگۆڕدرێت و بگەڕێتەوە بۆ یەک بازنەیی لەسەر ئەساسی لیستی حیزبی یان لیستی نیمچەکراوە. ئەم قانوونەی ئێستا هەیە نادادپەروەرە؛ قانوونێکە مافی هەموو لایەک بزر دەکات، تەنیا چەند لایەنێک نەبێ کە بە کەیفی خۆیان دایانڕشتووە. لەبەرئەوە ئەم قانوونە بە کەڵک نایەت و کارێکی جیدی دەکەین بۆ ئەوەی بگۆڕدرێت. مەعقوول نییە کورسییەک لە هەولێر بە 40 هەزار دەنگ بێت و رێژەی بەشداربووان 70-80 لە سەد بێت، بەڵام لە پارێزگایەکی دیکە لە باشووری عێراق هەمان کورسی بە دوو هەزار دەنگ بێت و رێژەی بەشداربووانیش 20٪ و کەمتریش بێت.
دووەم: هەوڵ دەدەین بۆ دامەزرانی ئەنجوومەنی فیدراڵی، کە ئەمە زامنێک دەبێ بۆ مافی هەرێم و پارێزگاکانی دیکەی عێراقیش.
یاسایەک بەپێی دەستوور بۆ باج و رسوومات دەربچێت. مادەی 140 نە لە بیر دەکرێت و نە وازی لێدێنین؛ دەبێ جێبەجێ بکرێت. لێرەدا دەمەوێ بەو خوشک و برایانە بڵێم کە خەڵکی ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمن؛ دڵنیابن ئێوە لەنێو دڵی ئێمەدان.
دەرکردنی یاسای نەوت و گاز، بە شێوەیەک کە بگونجێت لەگەڵ دەستوور، بۆ ئەوەی چی دیکە هیچ بەهانەیەک نەبێ بەدەست ئەوانەی کە یاری بە هەموو شتێک دەکەن لە بەغدا.
قەرەبووکردنەوەی کەسوکاری ئەنفالکراوان و کیمیابارانکراو و دێهات وێرانکراو، ئەمە ئەرکی عێراقە و دەبێ جێبەجێی بکات.
لە هەمووی گرنگتر گەڕانەوەی عێراقە بۆ سەر ئەو سێ بنەمایەی عێراقی نوێی لەسەر دامەزرا لەدوای ساڵی 2003، ئەویش هاوبەشی، هاوسەنگی و سازانە. پێش رووخانی رژێم، لە کۆنفرانسی لەندەن رێککەوتن لەسەر ئەم سێ بنەمایە کرا. رووحی دەستوور ئیلهامی لەو سێ بنەمایە وەرگرتووە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو سێ بنەمایە، ئیدی هیچ موشکیلەیەک نامێنێت لە سەرتاسەری عێراق، نە لە بەینی هەرێم و بەغدا و نە لە پارێزگاکانی تریش.
گەڕانەوە بۆ دەستوور. ئێمە پابەندین بە دەستوور، کەس هێندەی ئێمە ماندوو نەبوو بەم دەستوورەوە. ئەو کاتەش من گوتم ئەم دەستوورە بێ کەموکوڕی نییە، بەڵام بەشی ئەوە ئیجابیاتی تێدایە کە ئێمە تەئیدی دەکەین. ئەگەر جێبەجێ کرابا؛ زۆرێک لەو مەشاکیلانەی کە روویانداوە؛ روویان نەدەدا.
ئەگەر ئەو سێ بنەمایە گەڕانەوە و ئیلتیزام بە دەستوور کرا، ئیتر لە زوڵمی مەرکەزییەتی چەوسێنەر رزگارمان دەبێت و خەڵکی عێراق بە ئاسوودەیی دەژین، کەسی دیکە ناتوانێت بە میزاجی خۆی یاری بە مووچە و بودجەی خەڵکی هەرێم بکات کە جگە لەوەی زوڵمێکی گەورەیە، ئیهانەیەکی گەورەش بوو بۆ خوێنی شەهیدانی ئێمە. نابێ ئەوە دووبارە ببێتەوە.
هەڤاڵان..
تەجرووبە دەریخستووە، حکومی عێراق تەنها بە یەک نەتەوە یان بە یەک پێکهاتە ناکرێ، بەڵکو دەبێ بە هاوبەشی بێت و شەریک بین، ئەگەر بیانەوێ عێراق سەقامگیر بێت و پێشبکەوێت و کێشەی نەمێنێت، گەڕانەوەیە بۆ هاوبەشی، هاوسەنگی و سازان. هەموو جوهدێک سەرف دەکەین بۆ ئەوەی ئەمە سەربگرێت.
هەندێجار هەڕەشەی هەندێ کەسمان گوێ لێدەبێ یان هەندێ کەس وەتەنیات بە خەڵکی تر دەفرۆشن، یان دەپرسن: ئایا ئێوە ئیلتیزامتان بە عێراق هەیە یان نا؟ وەک ئەوەی عێراق موڵکی ئەوانە! لە کۆنفرانسی لەندەن، بناخەی ئەم عێراقەمان دانا و رۆڵی سەرەکیمان تێیدا بینی، لە رووخاندنی رژێمی دیکتاتۆرییدا پێشـمەرگە و خەڵکی کوردستان رۆڵی سەرەکییان بینی. لە دامەزراندنی عێراق و دەستووردا، خەڵکی کوردستان رۆڵی سەرەکییان بینی. بەڵێ ئێمە لەگەڵ عێراقین؛ عێراقێک کە شەریک بین، هاوسەنگ بین، هاوبەش بین، نەک عێراقێک کۆمەڵێک مافیا بیانەوێ داگیری بکەن و حوکمی بکەن.
ئێمە لەگەڵ عێراقێکی فیدراڵی، دیموکراتی، فرە نەتەوەیی، فرە ئایینی و فرە مەزهەبین. ئێمە لەگەڵ عێراقی دیکتاتۆری نەبووین و ناشبین.
ئێمە بروامان بە پێکەوەژیانە، ئەو فەرهەنگەی لە کوردستان بۆ ئێمە ماوەتەوە پێی سەربەرزین، لە هەموو یاد و شوێنێک کە باسی فەرهەنگی پێکەوەژیان دەکرێ لە کوردستان هەست بە سەربەرزییەکی گەورە دەکەین، دەبێ ئێمە ئەو فەرهەنگە بپارێزین و قووڵتری بکەین.
ئێمە موشکیلەمان نییە لەگەڵ هیچ نەتەوەیەک. ئێمە و عەرەب برای یەکین، موشکیلەکەمان لەگەڵ شێوازی حکومڕانییەکەیە. دوای 2003 رێککەوتین لەسەر شێوەی حکومڕانی، دەستوور رێگەی نیشانداوە؛ بۆیە ئێمە داوا دەکەین دەستوور حەکەم بێت لە بەینی ئێمە و هەر کەسێک حاکم بێت لە عێراق.
ئێمە هەموو نەوەتەوە و ئاین و مەزهەبێک دڵنیا دەکەینەوە لە هەرێمی کوردستان کە بە دڵ و گیان دەیانپارێزین و مافیان پارێزراوە و ئەوەی لە دەستمان بێت بۆ هەموو شوێن و پارچەکانی تری عێراقیش، ئێمە بەرگرییان لێ دەکەین.
ئامۆژگاری ئێمە بۆ کاندیدەکانمان هەر وەکو پێشتریش باسم کرد، ئامۆژگاری ئێمە بۆ ئەوان ئەوەیە کە خۆیان تەنیا بە نوێنەری هەرێمی کوردستان نەزانن، بەڵکو خۆیان بە نوێنەری هەموو پارێزگاکانی عێراق بزانن و لە هەر کوێ زوڵم لە هەر تاکێکی عێراقی کرا بەرگری لێ بکەن، هەروەک بەرگری لە یەکێکی هەولێری یا دهۆکی یا سلێمانی یا کەرکووکی دەکەن.
ئومێدەوارین کە عێراق تێكەڵاوی ئەو ململانێیەی کە ئەمڕۆ هەیە لە ناوچەکەدا تێکەڵاوی نەبێت و خەڵکی عێراق بپارێزرێت و دووربێت لە هەر ناخۆشی و کارەساتێک و عێراق نەبێتە ساحەی ململانێی بەینی ئەو دەوڵەتانە و ئەمە کارێکی ئەساسییە؛ بۆیە ئەوەی ئێمە بۆمان بکرێت بۆ ئەو مەبەستە نەدرێخیمان کردووە و نەدرێخیش دەکەین.
هێشتا هەڕەشەی جیدی لەسەر هەرێم و عێراق هەیە وەک تیرۆر و بیری توندڕۆی تەواو نەبووە و لە زۆر شوێن خۆیان رێکخستوەتەوە و بەرنامەشیان هەیە بۆ کاری تیرۆریستی. ئەوانەی بەهاری دڵی خۆیان دەدەن دەڵێن تیرۆر تەواو بووە هەقیقەت ئەوەیە تیرۆر تەواو نەبووە.
مەترسی دووەم، مەسەلەی مادەی هۆشبەرە کە بە بەرنامەیەکی رێکوپێک دەیانەوێت خەڵکی کوردستان تەفر و تونا بکەن. مەترسیدارترین پلان و مەترسیدارترین چەک بەکارهێنانی ئەو مادە هۆشبەرەیە کە خەریکن ماڵی ئێمە وێران دەکەن. ئێمە دەبێت بە هەموو توانایەک رێگری لێ بکەین و هەروەها عەینی هەمان بەرنامەش بۆ شوێنەکانی تری عێراقیش هەبووە، بەڵام یەکێک لە کارە سەرەکییەکانی ئێمە ئەوە دەبێت ئەوانەی بازرگانی بە مادەی هۆشبەر دەکەن، ئەوانەی کارخانەی مادەی هۆشىەریان داناوە چ لە هەرێم چ لە بەغدا و شوێنەکانی تر، دەبێت بدرێنە دادگا و سزابدرێن چونکە تاوانباری وا قەد نابیت.
لەسەر وەزعی ناوخۆمان لە هەرێم، هەروەک بەڕێزتان دەزانن ئەمە ساڵێک بەسەر هەڵبژاردنی هەرێمدا تێپەڕی. هەر دوای ئەوەی ئەنجامەکان ئیعلان کران، داوامان کرد لەلایەنەکان کە بێن حکومەتێکی بنکەفراوان تەشکیل بکەین. کوردستان موڵکی هەموومانە. هەندێکیان یان ئەکسەریان نەهاتن و موعارەزەیان هەڵبژارد، ئێمە رێزمان هەیە بۆ هەڵبژاردەی ئەوان. مەسەلەکە ماوەیەوە لەسەر پارتی و یەکێتی. دوای چەندین کۆبوونەوە لە بەینی وەفدی پارتی و وەفدی یەکێتی، لەسەر دوو میحوەری ئەساسی ئیشیان کرد. یەکێک شێوەی حکومڕانی ئیدارەی حکومەت و ئەوی تر دابەشكردنی پۆست.
لەسەر خاڵی یەکەم گەیشتنە ئیتیفاق. لەسەر خاڵی دووەمیش، من تەوسییەی وەفدی پارتیم کرد لەگەڵ مەکتەبی سیاسی کە ئەوپەڕی مروونەت نیشان بدەن لەگەڵ یەکێتی، بەڵام بەداخەوە ئەو مەعلوماتەی کە پێشتریش بۆ ئێمە دەهات کە یەکێتی بە تەمایە وەخت بکوژێت تاوەکو هەڵبژاردنی فیدراڵی عێراق تەواو دەبێت، ئەوسا بیر لەوە دەکەنەوە دێنە حکومەت یان نا. تەبیعی، ئەو هەلومەرجەی پێش ئینتیخابات، رەنگە دوای ئینتیخابات وەک خۆی نەمنێت و ناشمێنێت.
خۆشحاڵین زۆر کە دەبینین پرۆسەی ئاشتی لە پارچەکانی تری کوردستان دەستیپێکردووە. ئەمە زۆر زۆر ئومێدبەخشە و ئێمە بە هەموو توانایەک پشتگیری لەو پرۆسەیە دەکەین و ئومێدەوارم ئینشاڵڵا ئەم پرۆسەیە بە ئەنجام بگات و خێری هەموو لایەکی تێدابێت و جارێکی دیکەش دەڵێم بێ ئەندازە خۆشحاڵم بەو پرۆسەی ئاشتیەی کە لە پارچەکانی تر دەستیپێکردووە.
ئایندە
هەڤاڵینە، من دەمەوێ پێتان بڵێم و مەبەستیشمە ئەوەی کە دەیڵێم، ئایندە ئومێدبەخشە، ئومێدە، ئیرادەیە، بەرچاو روونییە، پلانە، ئەمەیە ئەو ئایندەیەی پارتی دەیبینێت و کاری بۆ دەکات. ئومێدمان زۆرە، ئیرادەمان بەهێزە، بەرچاومان روونە و پلانی تۆکمەشمان هەیە پارتی و حکومەتی هەرێم، ئومێدەوارین هەموو لایەنەکانی تریش بەشداربن لەگەڵ ئێمە، بەڵام کاروانی ئاوەدانی بەردەوام دەبێت و وەڵامی هەر کەسێکیش کە پێی ناخۆشە یا حەسادەتە، بە پرۆژە وەڵامی دەدرێتەوە بە قسە نا.
لێرەدا بە پێویستی دەزانم کە سوپاسی بێ پایانی پێشمەرگە و هێزەکانی تری ئەمنی بکەم بۆ پاراستنی سەقامگیری و ئەمن و دەرفەتیان رەخساند بۆ ئەوەی هەڵبژاردنێکی رێکوپێک لە کەشوهەوایەکی ئارامدا بەڕێوەبچێت زۆر سوپاسیان دەکەم. سوپاس بۆ گەلی کوردستان بۆ خۆڕاگیریان و بۆ دڵسۆزیان و بانگەشەیەکی ئارام ئەنجامدرا.
لێرەدا بە پێویستی دەزانم سوپاسێکی بێپایان بۆ هەموو خەڵکی کوردستان بۆ ئەو خۆڕاگریەیان کە هەندێک لە بەغدا دەیانویست بە بڕینی مووچە چۆکیان پێ دابدەن و بە حسابی خۆیان خەڵکەکە راپەڕێ و ئەم هەرێمە تێکبدەن، دەستی هەموو یەکە یەکتان ماچ دەکەم کە نەتان هێشت پلانی ناحەزان سەربگرێت.
سوپاس و سڵاو بۆ خاوەنەوادەی شەهیدان و ئەنفالکراوان؛ سوپاس بۆ جێگران و کارگێڕی مەکتەب سیاسی و مەکتەب سیاسی و کۆمیتەی ناوەندی و هەموو جەماوەر و کادر و ئەندامانی پارتی بۆ ماندووبوونتان بۆ شەونخونیتان و بۆ ئەرکی گەورەی کە ئەنجامتاندا، سوپاستان دەکەم.
سڵاو بۆ هەولێر و هەموو شارەکان، هەموو شارۆچکەکان، هەموو دێهاتی کوردستان، سڵاوی تایبەت بۆ شار و شارۆچکەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم کە نە لەبیر دەکرێن نە بەجێتان دەهێڵین. جارێکی تر سوپاستان دەکەم هەڤاڵینە و داواتان لێدەکەم دڵی گیانی شەهیدان شاد بکەن، دڵی دڵسۆزان خۆش بکەن، دەنگ بە لیستی 275 بدەن بۆ ئەوەی بەرگری لە ئێوە بکات، بۆ ئەوەی کەرامەتی ئێوە بپارێزێت.
من سەرکەوتن و ئایندەیەکی گەشتر لە چاوەکانی ئێوەدا دەبینم، لە کۆتایدا هەزاران سڵاو دەنێرین بۆ گیانی پاکی شەهیدان، ئێوەش هەر شاد و بەختەوەر و سەرکەوتووبن.
بژی کورد و بژی کوردستان و بژی پێکەوەژیان. لە کۆتایدا گوتەیەکی ئیمامی عەلی هەیە ئەوە بۆ خۆمانە وەک کورد، بۆ عەرەبەکانە بە شیعە و سوننە، بۆ تورکمانە، بۆ هەموو کەسێکە کە دەفەرمووێ:
لا تَظلِمَنَّ إِذا ما كُنتَ مُقتَدِراً
فَالظُلمُ مَرتَعُهُ يُفضي إِلى النَدَمِ
تَنامُ عَينُكَ وَالمَظلومُ مُنتَبِهٌ
يَدعو عَلَيكَ وَعَينُ اللَهِ لَم تَنَمِ
ئەمە بۆ هەموو لایەکە ئومێدەوارم هەمیشە لە خۆشیدا بتانبینم و دوو سێ رۆژمان ماوە ئیتر هەق و حساب هەمووی مەعلوم دەبێت و ئیدی ئامانەتی خوای گەورەبن و زۆر سوپاس.
بەناوی خوای گەورە و میهرەبان
خوشک و برایانی خۆشەویست، هەڤاڵانی بەڕێز.. خۆشحاڵیم وەسف ناکرێت کە ئەمڕۆ لە خزمەتی ئێوەدام
هەمووتان بەخێربێن سەر سەر و سەر چاوان..
خۆشەویستان، ئامادەبوونی ئێوە بەم حەماسەت و مەعنەویاتە بەرزەوە هەمیشە ئومێدبەخشە بۆ ئێمە. هەروەک ئاگادارن سێ-چوار رۆژمان ماوە بۆ هەڵبژاردن. هەڵبژاردن راستترین رێگەیە بۆ ئەوەی گەل بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات و رەئی خۆی بدات، بە نیسبەت ئێمە مەسەلەیەکی مەبدەئییە. ئێمە دەزانین لە هەڵبژاردنی ئەمجارەش گۆڕانکاری بەسەر کورسییەکاندا نایەت، چونکە پێشوەخت کورسییەکان دەستنیشان کراون، بەڵام لەبەر دوو هۆی سەرەکی بەشداربووین. یەکێکیان، زۆر لە دۆستان و هاوخەباتان لەناو عەرەبەکانیش، دۆستەکانمان لە دەرەوەش، هەموو داوایان کرد کە بەشداربین، پەیامی زۆر ئەرێنیمان پێگەیشت لە زۆربەی دۆستان و هاوخەباتانمان لە بەغدا کە راستە ئەم هەڵبژاردنە کورسییەکان ناگۆڕێت بەڵام رێگەخۆشکەر دەبێت بۆ ئەوەی عەمەلییەی سیاسیی عێراق بگەڕێنینەوە سەر رێچکەی راستی خۆی، کە ئەمە دەرفەتێکی زۆر باشە بۆیە بەشداربووین. لەگەڵ ئەو دۆست و هاوبیرانەی کە وا بیر دەکەنەوە عێراق پێویستی بە چاکسازیی بنەڕەتییە؛ ئێمەش لەگەڵ ئەوان دەست دەخەینە ناو دەست و هەموو هەوڵێک دەدەین.
هۆی دووەم؛ بۆ ئەوەی سەنگی پارتی پیشانی هەموو لایەک بدرێ. داواتان لێدەکەم هەرچەندە لەو قەناعەتەم کە ئێوە پێویستتان بە تەوسیە نییە، بەڵام دەنگ بدەن بە لیستی 275 بۆ ئەوەی وەڵامێک بێت بۆ ئەوانەی لە خەیاڵدا دەژین.
هەڤاڵان.. پارتی بەرچاوی روونە، دەزانێ چی دەوێت و چ دەکات. ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە ئەو دەرفەتەی رەخساند کە لەگەڵ هاوخەباتان و دۆستانی ترمان بتوانین چارەسەری وەزعەکە بکەین و عەمەلییەتی سیاسی بگەڕێتەوە بۆ رێگەی راستی خۆی، ئەمە بەرنامەی پارتی دەبێت بۆ داهاتوو:
یەکەم: دەبێ یاسای هەڵبژاردن بگۆڕدرێت و بگەڕێتەوە بۆ یەک بازنەیی لەسەر ئەساسی لیستی حیزبی یان لیستی نیمچەکراوە. ئەم قانوونەی ئێستا هەیە نادادپەروەرە؛ قانوونێکە مافی هەموو لایەک بزر دەکات، تەنیا چەند لایەنێک نەبێ کە بە کەیفی خۆیان دایانڕشتووە. لەبەرئەوە ئەم قانوونە بە کەڵک نایەت و کارێکی جیدی دەکەین بۆ ئەوەی بگۆڕدرێت. مەعقوول نییە کورسییەک لە هەولێر بە 40 هەزار دەنگ بێت و رێژەی بەشداربووان 70-80 لە سەد بێت، بەڵام لە پارێزگایەکی دیکە لە باشووری عێراق هەمان کورسی بە دوو هەزار دەنگ بێت و رێژەی بەشداربووانیش 20٪ و کەمتریش بێت.
دووەم: هەوڵ دەدەین بۆ دامەزرانی ئەنجوومەنی فیدراڵی، کە ئەمە زامنێک دەبێ بۆ مافی هەرێم و پارێزگاکانی دیکەی عێراقیش.
یاسایەک بەپێی دەستوور بۆ باج و رسوومات دەربچێت. مادەی 140 نە لە بیر دەکرێت و نە وازی لێدێنین؛ دەبێ جێبەجێ بکرێت. لێرەدا دەمەوێ بەو خوشک و برایانە بڵێم کە خەڵکی ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمن؛ دڵنیابن ئێوە لەنێو دڵی ئێمەدان.
دەرکردنی یاسای نەوت و گاز، بە شێوەیەک کە بگونجێت لەگەڵ دەستوور، بۆ ئەوەی چی دیکە هیچ بەهانەیەک نەبێ بەدەست ئەوانەی کە یاری بە هەموو شتێک دەکەن لە بەغدا.
قەرەبووکردنەوەی کەسوکاری ئەنفالکراوان و کیمیابارانکراو و دێهات وێرانکراو، ئەمە ئەرکی عێراقە و دەبێ جێبەجێی بکات.
لە هەمووی گرنگتر گەڕانەوەی عێراقە بۆ سەر ئەو سێ بنەمایەی عێراقی نوێی لەسەر دامەزرا لەدوای ساڵی 2003، ئەویش هاوبەشی، هاوسەنگی و سازانە. پێش رووخانی رژێم، لە کۆنفرانسی لەندەن رێککەوتن لەسەر ئەم سێ بنەمایە کرا. رووحی دەستوور ئیلهامی لەو سێ بنەمایە وەرگرتووە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو سێ بنەمایە، ئیدی هیچ موشکیلەیەک نامێنێت لە سەرتاسەری عێراق، نە لە بەینی هەرێم و بەغدا و نە لە پارێزگاکانی تریش.
گەڕانەوە بۆ دەستوور. ئێمە پابەندین بە دەستوور، کەس هێندەی ئێمە ماندوو نەبوو بەم دەستوورەوە. ئەو کاتەش من گوتم ئەم دەستوورە بێ کەموکوڕی نییە، بەڵام بەشی ئەوە ئیجابیاتی تێدایە کە ئێمە تەئیدی دەکەین. ئەگەر جێبەجێ کرابا؛ زۆرێک لەو مەشاکیلانەی کە روویانداوە؛ روویان نەدەدا.
ئەگەر ئەو سێ بنەمایە گەڕانەوە و ئیلتیزام بە دەستوور کرا، ئیتر لە زوڵمی مەرکەزییەتی چەوسێنەر رزگارمان دەبێت و خەڵکی عێراق بە ئاسوودەیی دەژین، کەسی دیکە ناتوانێت بە میزاجی خۆی یاری بە مووچە و بودجەی خەڵکی هەرێم بکات کە جگە لەوەی زوڵمێکی گەورەیە، ئیهانەیەکی گەورەش بوو بۆ خوێنی شەهیدانی ئێمە. نابێ ئەوە دووبارە ببێتەوە.
هەڤاڵان..
تەجرووبە دەریخستووە، حکومی عێراق تەنها بە یەک نەتەوە یان بە یەک پێکهاتە ناکرێ، بەڵکو دەبێ بە هاوبەشی بێت و شەریک بین، ئەگەر بیانەوێ عێراق سەقامگیر بێت و پێشبکەوێت و کێشەی نەمێنێت، گەڕانەوەیە بۆ هاوبەشی، هاوسەنگی و سازان. هەموو جوهدێک سەرف دەکەین بۆ ئەوەی ئەمە سەربگرێت.
هەندێجار هەڕەشەی هەندێ کەسمان گوێ لێدەبێ یان هەندێ کەس وەتەنیات بە خەڵکی تر دەفرۆشن، یان دەپرسن: ئایا ئێوە ئیلتیزامتان بە عێراق هەیە یان نا؟ وەک ئەوەی عێراق موڵکی ئەوانە! لە کۆنفرانسی لەندەن، بناخەی ئەم عێراقەمان دانا و رۆڵی سەرەکیمان تێیدا بینی، لە رووخاندنی رژێمی دیکتاتۆرییدا پێشـمەرگە و خەڵکی کوردستان رۆڵی سەرەکییان بینی. لە دامەزراندنی عێراق و دەستووردا، خەڵکی کوردستان رۆڵی سەرەکییان بینی. بەڵێ ئێمە لەگەڵ عێراقین؛ عێراقێک کە شەریک بین، هاوسەنگ بین، هاوبەش بین، نەک عێراقێک کۆمەڵێک مافیا بیانەوێ داگیری بکەن و حوکمی بکەن.
ئێمە لەگەڵ عێراقێکی فیدراڵی، دیموکراتی، فرە نەتەوەیی، فرە ئایینی و فرە مەزهەبین. ئێمە لەگەڵ عێراقی دیکتاتۆری نەبووین و ناشبین.
ئێمە بروامان بە پێکەوەژیانە، ئەو فەرهەنگەی لە کوردستان بۆ ئێمە ماوەتەوە پێی سەربەرزین، لە هەموو یاد و شوێنێک کە باسی فەرهەنگی پێکەوەژیان دەکرێ لە کوردستان هەست بە سەربەرزییەکی گەورە دەکەین، دەبێ ئێمە ئەو فەرهەنگە بپارێزین و قووڵتری بکەین.
ئێمە موشکیلەمان نییە لەگەڵ هیچ نەتەوەیەک. ئێمە و عەرەب برای یەکین، موشکیلەکەمان لەگەڵ شێوازی حکومڕانییەکەیە. دوای 2003 رێککەوتین لەسەر شێوەی حکومڕانی، دەستوور رێگەی نیشانداوە؛ بۆیە ئێمە داوا دەکەین دەستوور حەکەم بێت لە بەینی ئێمە و هەر کەسێک حاکم بێت لە عێراق.
ئێمە هەموو نەوەتەوە و ئاین و مەزهەبێک دڵنیا دەکەینەوە لە هەرێمی کوردستان کە بە دڵ و گیان دەیانپارێزین و مافیان پارێزراوە و ئەوەی لە دەستمان بێت بۆ هەموو شوێن و پارچەکانی تری عێراقیش، ئێمە بەرگرییان لێ دەکەین.
ئامۆژگاری ئێمە بۆ کاندیدەکانمان هەر وەکو پێشتریش باسم کرد، ئامۆژگاری ئێمە بۆ ئەوان ئەوەیە کە خۆیان تەنیا بە نوێنەری هەرێمی کوردستان نەزانن، بەڵکو خۆیان بە نوێنەری هەموو پارێزگاکانی عێراق بزانن و لە هەر کوێ زوڵم لە هەر تاکێکی عێراقی کرا بەرگری لێ بکەن، هەروەک بەرگری لە یەکێکی هەولێری یا دهۆکی یا سلێمانی یا کەرکووکی دەکەن.
ئومێدەوارین کە عێراق تێكەڵاوی ئەو ململانێیەی کە ئەمڕۆ هەیە لە ناوچەکەدا تێکەڵاوی نەبێت و خەڵکی عێراق بپارێزرێت و دووربێت لە هەر ناخۆشی و کارەساتێک و عێراق نەبێتە ساحەی ململانێی بەینی ئەو دەوڵەتانە و ئەمە کارێکی ئەساسییە؛ بۆیە ئەوەی ئێمە بۆمان بکرێت بۆ ئەو مەبەستە نەدرێخیمان کردووە و نەدرێخیش دەکەین.
هێشتا هەڕەشەی جیدی لەسەر هەرێم و عێراق هەیە وەک تیرۆر و بیری توندڕۆی تەواو نەبووە و لە زۆر شوێن خۆیان رێکخستوەتەوە و بەرنامەشیان هەیە بۆ کاری تیرۆریستی. ئەوانەی بەهاری دڵی خۆیان دەدەن دەڵێن تیرۆر تەواو بووە هەقیقەت ئەوەیە تیرۆر تەواو نەبووە.
مەترسی دووەم، مەسەلەی مادەی هۆشبەرە کە بە بەرنامەیەکی رێکوپێک دەیانەوێت خەڵکی کوردستان تەفر و تونا بکەن. مەترسیدارترین پلان و مەترسیدارترین چەک بەکارهێنانی ئەو مادە هۆشبەرەیە کە خەریکن ماڵی ئێمە وێران دەکەن. ئێمە دەبێت بە هەموو توانایەک رێگری لێ بکەین و هەروەها عەینی هەمان بەرنامەش بۆ شوێنەکانی تری عێراقیش هەبووە، بەڵام یەکێک لە کارە سەرەکییەکانی ئێمە ئەوە دەبێت ئەوانەی بازرگانی بە مادەی هۆشبەر دەکەن، ئەوانەی کارخانەی مادەی هۆشىەریان داناوە چ لە هەرێم چ لە بەغدا و شوێنەکانی تر، دەبێت بدرێنە دادگا و سزابدرێن چونکە تاوانباری وا قەد نابیت.
لەسەر وەزعی ناوخۆمان لە هەرێم، هەروەک بەڕێزتان دەزانن ئەمە ساڵێک بەسەر هەڵبژاردنی هەرێمدا تێپەڕی. هەر دوای ئەوەی ئەنجامەکان ئیعلان کران، داوامان کرد لەلایەنەکان کە بێن حکومەتێکی بنکەفراوان تەشکیل بکەین. کوردستان موڵکی هەموومانە. هەندێکیان یان ئەکسەریان نەهاتن و موعارەزەیان هەڵبژارد، ئێمە رێزمان هەیە بۆ هەڵبژاردەی ئەوان. مەسەلەکە ماوەیەوە لەسەر پارتی و یەکێتی. دوای چەندین کۆبوونەوە لە بەینی وەفدی پارتی و وەفدی یەکێتی، لەسەر دوو میحوەری ئەساسی ئیشیان کرد. یەکێک شێوەی حکومڕانی ئیدارەی حکومەت و ئەوی تر دابەشكردنی پۆست.
لەسەر خاڵی یەکەم گەیشتنە ئیتیفاق. لەسەر خاڵی دووەمیش، من تەوسییەی وەفدی پارتیم کرد لەگەڵ مەکتەبی سیاسی کە ئەوپەڕی مروونەت نیشان بدەن لەگەڵ یەکێتی، بەڵام بەداخەوە ئەو مەعلوماتەی کە پێشتریش بۆ ئێمە دەهات کە یەکێتی بە تەمایە وەخت بکوژێت تاوەکو هەڵبژاردنی فیدراڵی عێراق تەواو دەبێت، ئەوسا بیر لەوە دەکەنەوە دێنە حکومەت یان نا. تەبیعی، ئەو هەلومەرجەی پێش ئینتیخابات، رەنگە دوای ئینتیخابات وەک خۆی نەمنێت و ناشمێنێت.
خۆشحاڵین زۆر کە دەبینین پرۆسەی ئاشتی لە پارچەکانی تری کوردستان دەستیپێکردووە. ئەمە زۆر زۆر ئومێدبەخشە و ئێمە بە هەموو توانایەک پشتگیری لەو پرۆسەیە دەکەین و ئومێدەوارم ئینشاڵڵا ئەم پرۆسەیە بە ئەنجام بگات و خێری هەموو لایەکی تێدابێت و جارێکی دیکەش دەڵێم بێ ئەندازە خۆشحاڵم بەو پرۆسەی ئاشتیەی کە لە پارچەکانی تر دەستیپێکردووە.
ئایندە
هەڤاڵینە، من دەمەوێ پێتان بڵێم و مەبەستیشمە ئەوەی کە دەیڵێم، ئایندە ئومێدبەخشە، ئومێدە، ئیرادەیە، بەرچاو روونییە، پلانە، ئەمەیە ئەو ئایندەیەی پارتی دەیبینێت و کاری بۆ دەکات. ئومێدمان زۆرە، ئیرادەمان بەهێزە، بەرچاومان روونە و پلانی تۆکمەشمان هەیە پارتی و حکومەتی هەرێم، ئومێدەوارین هەموو لایەنەکانی تریش بەشداربن لەگەڵ ئێمە، بەڵام کاروانی ئاوەدانی بەردەوام دەبێت و وەڵامی هەر کەسێکیش کە پێی ناخۆشە یا حەسادەتە، بە پرۆژە وەڵامی دەدرێتەوە بە قسە نا.
لێرەدا بە پێویستی دەزانم کە سوپاسی بێ پایانی پێشمەرگە و هێزەکانی تری ئەمنی بکەم بۆ پاراستنی سەقامگیری و ئەمن و دەرفەتیان رەخساند بۆ ئەوەی هەڵبژاردنێکی رێکوپێک لە کەشوهەوایەکی ئارامدا بەڕێوەبچێت زۆر سوپاسیان دەکەم. سوپاس بۆ گەلی کوردستان بۆ خۆڕاگیریان و بۆ دڵسۆزیان و بانگەشەیەکی ئارام ئەنجامدرا.
لێرەدا بە پێویستی دەزانم سوپاسێکی بێپایان بۆ هەموو خەڵکی کوردستان بۆ ئەو خۆڕاگریەیان کە هەندێک لە بەغدا دەیانویست بە بڕینی مووچە چۆکیان پێ دابدەن و بە حسابی خۆیان خەڵکەکە راپەڕێ و ئەم هەرێمە تێکبدەن، دەستی هەموو یەکە یەکتان ماچ دەکەم کە نەتان هێشت پلانی ناحەزان سەربگرێت.
سوپاس و سڵاو بۆ خاوەنەوادەی شەهیدان و ئەنفالکراوان؛ سوپاس بۆ جێگران و کارگێڕی مەکتەب سیاسی و مەکتەب سیاسی و کۆمیتەی ناوەندی و هەموو جەماوەر و کادر و ئەندامانی پارتی بۆ ماندووبوونتان بۆ شەونخونیتان و بۆ ئەرکی گەورەی کە ئەنجامتاندا، سوپاستان دەکەم.
سڵاو بۆ هەولێر و هەموو شارەکان، هەموو شارۆچکەکان، هەموو دێهاتی کوردستان، سڵاوی تایبەت بۆ شار و شارۆچکەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم کە نە لەبیر دەکرێن نە بەجێتان دەهێڵین. جارێکی تر سوپاستان دەکەم هەڤاڵینە و داواتان لێدەکەم دڵی گیانی شەهیدان شاد بکەن، دڵی دڵسۆزان خۆش بکەن، دەنگ بە لیستی 275 بدەن بۆ ئەوەی بەرگری لە ئێوە بکات، بۆ ئەوەی کەرامەتی ئێوە بپارێزێت.
من سەرکەوتن و ئایندەیەکی گەشتر لە چاوەکانی ئێوەدا دەبینم، لە کۆتایدا هەزاران سڵاو دەنێرین بۆ گیانی پاکی شەهیدان، ئێوەش هەر شاد و بەختەوەر و سەرکەوتووبن.
بژی کورد و بژی کوردستان و بژی پێکەوەژیان. لە کۆتایدا گوتەیەکی ئیمامی عەلی هەیە ئەوە بۆ خۆمانە وەک کورد، بۆ عەرەبەکانە بە شیعە و سوننە، بۆ تورکمانە، بۆ هەموو کەسێکە کە دەفەرمووێ:
لا تَظلِمَنَّ إِذا ما كُنتَ مُقتَدِراً
فَالظُلمُ مَرتَعُهُ يُفضي إِلى النَدَمِ
تَنامُ عَينُكَ وَالمَظلومُ مُنتَبِهٌ
يَدعو عَلَيكَ وَعَينُ اللَهِ لَم تَنَمِ
ئەمە بۆ هەموو لایەکە ئومێدەوارم هەمیشە لە خۆشیدا بتانبینم و دوو سێ رۆژمان ماوە ئیتر هەق و حساب هەمووی مەعلوم دەبێت و ئیدی ئامانەتی خوای گەورەبن و زۆر سوپاس.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ