دەزگەی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق بۆ رووداو: مەترسی هەیە عێراق ببێتە وڵاتی بەرهەمهێنانی مادە هۆشبەرەکان

 

 

ئەرشەد حاکم، گوتەبێژی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق لە هەڤپەیڤینێکی تۆڕی میدیایی رووداو کە نوێنەر فاتیح پێشکێشی کرد، بە وردی باس لە رێگە و گرووپەکانی بەقاچاخبردنی دۆلار لە عێراقەوە بۆ وڵاتانی دراوسێ دەکات، هاوکات باس لە هاوردەکردنی مەترسیداری مادە هۆشبەرەکان بۆ عێراق دەکات و دەڵێت، پێشتر عێراق تەنیا وڵاتی تێپەڕینی مادە هۆشبەرەکان بوو بەڵام ئێستا بووەتە وڵاتێکی بەکاربەری ئەو مادانە و مەترسی هەیە ببێتە وڵاتێکی بەرهەمهێن لەو بوارەدا.

 

هەر لەو هەڤپەیڤینەی رووداودا، گوتەبێژی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق باس لە هاوئاهەنگی ئەمنی نێوان بەغدا و هەرێمی کوردستان دەکات بەتایبەت لە جێبەجێکردنی فەرمانەکانی دەستگیرکردن و ئاڵوگۆڕی زانیاریی هەواڵگریی و دەستگیرکردنی ئەندام و شانەکانی داعش لە ناوچەکانی هەرێمی کوردستان.

 

 

 

ئەرشەد حاکم: سوپاس بۆ رەخساندنی ئەم دەرفەتە بۆ گفتوگۆ لەبارەی بەشێک لە ئەرک و فرمانە نموونەییەکان کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی پێی هەڵدەستێ لە بوارە جیاوازەکاندا، ئەوەی پەیوەندی بە پرسیارەکەی بەرێزتان هەیە لەبارەی بابەتی هەراسانکردنی ئەلیکترۆنی یان گێچەڵی ئەلیکترۆنی وەکو ئەوەی ئێوە گوتتان، لە سەرەتاوە با ئاشنا بیت بە شتێکی سادە لەبارەی رۆڵ و کاری دەزگەی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق پێش باسکردنی ئەو دۆسێیانە.

 

دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی یەکێکە لە دەزگە ئەمنی و هەواڵگری و ئۆپەراسیۆنەکان و بەستراوەتەوە بە فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکان، ئامانجی ئەم دەزگەیە یان یەکێک لە ئامانجەکانی ئەم دەزگەیە بەدواداچوونی هەموو ئەو حاڵەتانەیە کە پێوەندییان بە ئاسایشی نیشتمانی یان ئاسایشی هاووڵاتییان هەیە، دەستنیشانکردن و نووسینی راپۆرت لەبارەیان و چارەسەرکردنیان و بەدەستهێنانی رەزامەندی دادگە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن بۆ چارەسەری ئەو دیاردانە.

 

یەکێک لەو دۆسێیانەی کە بەم دواییانە بەدی دەکرێت کە بووەتە باس و خواسی شەقام چونکە کاریگەریی لەسەر ژیانی هاووڵاتییان هەیە و بووەتە هۆکاری زۆر کێشە دۆسیەی هەراسانکردنی ئەلیکترۆنییە.

 

لە سەرەتاوە با پێناسەیەکی زۆر سادەی بکەین، هەراسانکردنی ئەلیکترۆنی چییە؟، ئەوە ترساندنی قوربانییەکەیە بە کورتی، پرۆسەی ترساندنی قوربانییەکەیە لە بەرامبەر دەستکەوتی مادی یان ئەخلاقی یان بۆ لەکەدارکردنی نێوبانگ، زۆرینەی ئەو هەراسانکەرانەی دەستگیر دەکرێن هۆکاری تاوانەکەیان بۆ دەستکەوتنی پارە بووە، هەراسانکردنی هاووڵاتییان بە شێوازی جیاواز ئەنجام دەدرێن، لە رێگەی وێنەوە، لە رێگەی گرتەی ڤیدیۆیی، لەرێگەی تۆماری دەنگی و زانیاریی و بابەتی تایبەت و کەسی، چۆن هەراسانکردن ئەنجام دەدرێت بەرامبەر ئەو هاووڵاتییانەی دەبنە قوربانی رەنگە زۆرێک لەو بابەتانەی هاووڵاتییان فەرامۆشی دەکەن کە رەنگە ببنە قوربانی هەراسانکردن تێیدا بۆ نموونە لینکە نەناسراوەکان، زۆرێک لە هاووڵاتییان لینکی نەناسراویان بۆ دێت جا لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان یان ئیمەیڵ بێت یان لە رێگەی تەلەفۆنەوە، ئەم لینکە نەناسراوانە بۆ ئەوەیە ئەو لایەنەی کە ناردوونی بچێتە ناو زانیارییە تایبەتەکان، بۆ نموونە ئێمە نزیکین لە سەری ساڵ و رەنگە زۆرێک لەو لینکانە بێن کە ئاماژەی پیرۆزباییان تێدایە بەبێ زانینی پشتی لینکەکە و بەبێ ئەوەی هاووڵاتی هەست بکات کە ئەو لینکە دەبێتە هۆکاری ئەوەی کەسێک بچێتە نێو مۆبایلەکەی، چونکە ئەوە یەکێکە لە رێگەکان بۆ ئەوەی دزە بکرێتە نێو مۆبایلی هاووڵاتییان و دەستراگەیشتن بە زانیارییەکانیان.

 

هەروەها لە هەندێک وردەکاریدا هەندێک جۆری پەیوەندی نادروست هەن کە پیاو و ژنێک پێکەوە دەبەستێتەوە و رەنگە لە ماوەیەکی دیاریکراودا متمانەیەکی زۆر هەبێت و بگاتە ئاستی گۆڕینەوەی وێنە و گۆڕینەوەی زانیاری و لە ئایندەدا ببێتە هۆکارێک بۆ هەراسانکردن.

هەر لەبارەی هۆکارەکانی هەراسانکردن، هەندێک وێبسایت هەبوون لە رابردوودا کە کرانە ئامانج لەلایەن ئاسایشی نیشتمانیی عێراق و ژمارەیەک هاووڵاتی سکاڵایان تۆمارکرد کە تایبەت بوون بە سیحر و جادوو، ئەوەش یەکێکە لەو رێگەیانەی کە پەنای بۆ دەبرێت لەپێناو دەستکەوتنی هەندێ وێنەی تایبەتی هاووڵاتییان و بە دیاریکراوی ژنان.

 

یەکێک لەو کردە نموونەییانەی کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامیدا لە پارێزگای موسەننا بوو توانیمان هاووڵاتییەک دەستگیربکەین کە هەستابوو بە هەراسانکردنی ژنان و زیاتر لە 250 کەسی کردبووە قوربانی و پارەیەکی زۆری لێ وەرگرتبوون کە چەندین ملیۆن دینار بوو، کاتێک دەستگیرکرا بینیمان پێگە و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی بەکارهێنابوو و خۆی وا ناساندبوو کە کەسێکی رۆحانییە و جادووکەرە و چەند ناوێکی هەبوو، هەروەها لەم دواییانەدا هەندێک گرووپ هەبوون یان چەند کۆمەڵەیەکی نا فەرمی کە دەبوونە سەرچاوەی هەراسانکردن و بۆ نموونە ناوی خۆیان نابوو جەنگاوەرانی دژی هەراسانکردن، ئەم پێگانەش هەندێکیان خۆیان هەڵدەستان بە هەراسانکردن بەناوی هاوکاریی هاووڵاتییان و رزگارکردنیان لە بابەتی هەراسانکردن، بە کورتی ئەمە ئەو رێگەیانەن کە هاووڵاتییانیان پێ هەراسان دەکرێت.

 

ئەگەر باسی ئەو رێکارانە بکەین کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی دەیانگرێتەبەر بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەم بابەتە چەند ئۆپەراسیۆنێکمان ئەنجامداوە تایبەتی بە رێگریی لە هەراسانکردن و بەردەوام دەبین لەم بابەتە، بەڵام پێویستمان بە هاوکاریی هاووڵاتییان و دەزگا ئەمنییەکان هەیە، لەگەڵ خێرایی ئەو هاوکارییە و هەروەها خێرایی بەدەنگەوەهاتن بۆ رێگریی لە کێشەی کۆمەڵایەتی و ئەو کێشانەی پێوەندییان بە کۆمەڵگەوە هەیە.

 

 

ئەرشەد حاکم: ئەوەی پەیوەندی بە لایەنە ئەمنییەکان هەیە ئێمە وەکو دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی یەکێک لەو دۆسیە سەرەکییانەی کاری لەسەر دەکەین دۆسیەی هەراسانکردنی ئەلیکترۆنییە، لەگەڵ برایانی دیکە لە دەزگە ئەمنییەکان و وەزارەتی ناوخۆ ئەگەر هاووڵاتییەک تووشی هەراسانکردن بووەوە چی بکات، سێ بۆ چوار رێگەمان هەیە، سکاڵاکەی لێ وەردەگرین لەبارەی هەراسانکردن و ئومێدەوارین هاووڵاتییان پابەند بن بەو رێگە و رێنماییانە لەپێناو کۆتایهێنان بە هەراسانکرن، یەکەم لە رێگەی هێڵی گەرمی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق کە 131ـە، یان پەیج و پێگە فەرمیی و بڕواپێکراوەکانی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بۆ گەیاندنی سکاڵاکان،  هاوکات بە شێوەیەکی نهێنی و پارێزراو کار لەسەر هەر زانیارییەک دەکەین کە لەلایەن هاووڵاتییانەوە بەدەستمان بگات جا لەلایەن ژنان یان پیاوانەوە بێت، وەکو دەزانن ئێمە لە کۆمەڵگەیەکی عەشائیریداین و دۆخی کۆمەڵایەتییمان رەنگە رێگە بە هەندێک لە هاووڵاتییان نەدات قسەبکەن لەبارەی ئەو زانیارییانە یان ئاشکراکردنی زانیارییەکان، هەربۆیە دڵنیابن کە زانیارییەکان بە نهێنی و رێکاری تایبەت مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت و هەر خودی بابەتی هەراسانکردن بە نهێنییەکی تەواو کاری لەسەر دەکرێت، هەروەها هەندێک بابەت هەن کە کاریان لەسەر دەکرێت و لەلایەن هاووڵاتییانەوە سکاڵای راستەوخۆ تۆمارکراون دوای وەرگرتنی سکاڵاکە و بە شێوەیەکی نهێنی رەزامەندییە دادوەرییەکانی بۆ وەردەگیرێت دوای وەرگرتنی رەزامەندییە یاساییەکان دەست بە رێکارەکان دەکرێت، من باسی رێکارەکان دەکەم یەکەم وەرگرتنی سکاڵا، دووەم وەرگرتنی رەزامەندی دادگە، بابەتی سێیەم بەدواداچوونی هونەریی و تەکنیکییە تاکو بزانرێت ئەو پەیجە بۆ کێ دەگەڕێتەوە، یان ئەو تەلەفۆنە هی کێیە و دواتر دادگە بڕیار دەدات کە فەرمانی دەستگیرکردن دەربکرێت یان چ بڕیارێک دەدرێت بەپێی یاسا و بەڵگەکان.

 

هەروەها بڕگەیەکی زۆر گرنگ هەیە ئەویش سکاڵاکارە، دوای پێشکێشکردنی سکاڵا یاسا پابەندی دەکات کە ئامادەبێت لەبەردەمی دادوەر بۆ سکاڵاکەی و ئەگەر وانەبێت سکاڵاکە بە تۆمەت دادەنرێت، زۆرێک لە سکاڵاکان کاتێک دەگەنە قۆناخی کۆتایی پێویستی بە ئامادەبوونی هاووڵاتییانە، هەربۆیە لە بەرامبەر هەموو ئەو رێکارانەدا پێویستە قوربانییەکە لەبەردەمی دادوەر ئامادە بێت، هەوڵێکی زۆرمان هەیە لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی و شەو و رۆژ کاردەکەین بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەم بابەتە، هەروەها لەم ماوانەی دوایدا تێبینیمان کردووە متمانەیەکی زۆر هەیە لەلایەن هاووڵاتییانەوە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی و دەزگە ئەمنییەکانی دیکە، بۆ کارکردن لەسەر ئەم دۆسیە هەستیارە و دەستگیرکردنی تێوەگلاوان.

 

 

ئەرشەد حاکم: زیاتر لە مافیایەک و زیاتر لە تۆڕێکی مافیایی هەبوون لە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی لەبەریەک هەڵیوەشاندوون، ئۆپەراسیۆنەکان هەمەجۆرن و دابەش دەبن بەسەر هەموو پارێزگاکاندا، بەرزترین رێژە لە پارێزگای نەینەوا تۆمارکراوە لەبارەی هەراسانکردن لەم ساڵدا، بەدوایدا پارێزگای کەربەلا و ئینجا نەجەف و دواتر پارێزگای موسەننا، رەنگە دیارترین ئۆپەراسیۆن بەم دواییانە کە چەند تاوانبارێک لەبارەیەوە دەستگیرکران، 3 کەس دەستگیرکران کە ژنێک لەنێو دەستگیرکراوەکاندا بوو، پیاوێکی خاوەنکاریان هەراسانکردبوو و لە دۆخێکی تایبەتدا ڤیدیۆیان تۆمارکردبوو، لە بەرامبەر بڵاونەکردنەوەی ئەو ڤیدیۆ و وێنانەدا ناچاریان کردبوو واژۆ لەسەر بڕێک پارە بکات کە دەگەیشتە نیو ملیار دینار، ئەوە یەکێک بوو لە ئۆپەراسیۆنە دیارەکان بەڵام ئەو کەسە یان ئەو خاوەنکارە لەبەر ئەوەی متمانەی بە لایەنە ئەمنییەکان هەبوو سکاڵای تۆمارکرد و سوپاس بۆ خودا توانیمان بگەین بەو تۆمەتبارانە و کە ژنێکیان لەنێودا بوو، هەربۆیە جەخت دەکەینەوە لە گرنگی پەیوەندی خێرا و هاوئاهەنگی لەگەڵ دەزگە ئەمنییەکان، هەروەها هەندێک وردەکاریی هەن هەندێکجار هاووڵاتییان بە ناهۆشیاری مامەڵەی لەگەڵدا دەکەن و هەست بە مەترسییەکانی ناکەن، ئەمڕۆ پێگە کۆمەڵایەتییەکان و ماڵپەڕەکانی ئینتەرنێت بووە بە چەکێکی دووسەرە، هاوکات پێویستە پارێزگاری هەبێت بۆ تەلەفۆن و پێویستە زانیاریمان هەبێت لەبارەی سەرچاوەی ئەو ئینتەرنێتەی کە بەکاری دەهێنین، هاوکات هەندێ لە هاووڵاتییان هەن ئامێرەکانیان لای وەرشەکانی چاککردنەوە یان دوکانەکانی فرۆشتن بەجێدەهێڵن بەبێ بەتاڵکردن و فۆرماتی ناوەرۆکەکانیان، هاوکات هەندێک پرۆگرام هەن دەتوانێت ئەو شتانە بگەڕێنێتەوە کە سڕدراونەتەوە بۆیە دەبێت ئاگاداری تەلەفۆن و کۆمپیوتەرەکان بین و گرنگی بە سەرچاوەی ئینتەرنێت بدەین هەندێک وردەکاریی هەن کە هاووڵاتی دەتوانێت لە رێگەیانەوە چەند رێکارێکی ئاسان بگرێتەبەر کە خۆیی و خێزانەکەیی و تەلەفۆنەکەیی و کۆمپیوتەرەکەی بپارێزێت لە بابەتی هەراسانکردن.

 

 

ئەرشەد حاکم: هۆکارەکانی هەراسانکردن زۆرن برای بەرێز، بەڵام رەنگە زۆرینەیان وێنە بێت، هەروەها گفتوگۆی نێوان دوو کەس کە رەنگە کەسێکیان کەسەکەی تر هەراسان بکات بە بڵاوکردنەوەی ئەو گفتوگۆیانە، یان زانیاریی تایبەت لەسەر کەسێک یان زانیاریی تایبەت لەسەر کەسێکی دیاریکراو کە رەنگە هەراسان بکرێت بە بڵاوکردنەوەی ئەو زانیارییانە، کەواتە دابەشدەبێت بەسەر وێنە و ڤیدیۆ کە ئەوە دیارترینە، دواتر رەنگە گفتوگۆ و زانیاری تایبەت هەروەها یەکێک لەو ئۆپەراسیۆنانەی کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامیدا دەستگیرکردنی هەراسانکارێک بوو کە وای نیشاندابوو فەرمانبەرە و کچە خوێندکارێکی هەڵخەڵەتاندبوو و زیاتر لە 30 ملیۆن دیناری لێوەرگرتبوو کە ئەوە یەکێک بوو لە ئۆپەراسیۆنەکانمان، هاوکات هەراسانکارێکی دیکە هاوڕێکەی خۆی خەڵەتاندبوو بەوەی یارمەتی دەدات بۆ رزگاربوون لە هەراسانکردن، دوای لێکۆڵینەوە دەرکەوت کە هاوڕێکەی خۆیەتی هەراسانی دەکات لەپێناو دەستکەوتنی پارەدا کە لەرێگەی چەند ئەکاونتێکی فەیکەوە هەراسانی دەکرد، دەتوانین گفتەگۆ بکەین لەبارەی ئاماری دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی تاکو کۆتایی بە دۆسیەی هەراسانکردن بهێنین ئەو ئامارانەت پێدەڵێم کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامی داون، پێمگوتی کە بەرزترین رێژە لە نەینەوا و کەربەلا و موسەننایە، 385 کەس دەستگیرکراون کە تۆمەتباربوون بە هەراسانکردن لە سەرەتای ئەم ساڵەوە تاکو ئەمڕۆ 385 تۆمەتباری هەراسانکردن گوتەیان لێ وەرگیراوە و رادەستی دەسەڵاتی دادوەری کراون بۆ گرتنەبەری رێکاری پێویست بەرامبەریان.

 

 

ئەرشەد حاکم: بەم دواییانە و بە تایبەت لە سێ مانگی رابردوودا یان نیوەی کۆتایی ئەم ساڵ بە دیاریکراوی چەند مافیا و تۆڕێکی هەراسانکردن دەستگیرکراون کە لەنێو ئەم تۆڕانەدا ژن هەبوون، ئەم ژنانە هاریکاریی تاوانەکانیان دەکرد جا راکێشانی قوربانییەکە بێت یان گۆڕینەوەی وێنە لەگەڵ قوربانییەکە و چوونە پێوەندی نادروست لەگەڵ قوربانییەکە بێت، بەم دواییانە ئافرەتان بەکارهێنراون لە هەراسانکردندا، بەڵێ..

 

 

ئەرشەد حاکم: ئەوەی پەیوەندی بە دۆسیەی حیزبی بەعس هەیە یەکێکە لەو دۆسیە بنچینەییانەی کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی کاری لەسەر دەکات و ئەنجامی باشمان بەدەستهێناوە لەوبارەوە، لە سەرەتاوە بەپێی یاسا کار دەکەین، یاسای ژمارە 32ـی ساڵی 2016 کە رێگریی دەکات لە گەڕانەوەی حیزبی بەعس و رێگریی لە سەرکردایەتییەکی دەکات هەر چالاکییەک ئەنجام بدەن و قەدەخەی هەر هاوئاهەنگییەک دەکات لەگەڵ حیزبی بەعس، هاوکات هەر جۆرە بانگەشە و پیاهەڵدانێک بە حیزبی بەعسدا قەدەخە دەکات، لەژێر ئەو یاسایەدا دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی کاردەکات، ئەوەی پەیوەندی بە راوەدونانی حیزبی بەعس هەیە چاودێری بەردەوام هەیە لەلایەن ئاسایشی نیشتمانی بۆ هەموو چالاکییەکان، باسی چالاکی گەورەی حیزبی بەعس ناکەین بەڵکو باسی کاریگەریی حیزبی بەعس دەکەین، حیزبی بەعسی نەریتی برای ئازیز بووە بە حیزبێک لە رابردوودا و ئێستا لە دەرەوەی پەیکەرەکەیە و حیزبێکە هیچ کاریگەریی و ئامادەگییەکی نییە، بەڵام رەنگە هەندێک هەواداری هەبێت بەتایبەت لەنێوە ئەو کەسانەی کە تەمەنیان کەمە و هەوڵ دەدەن سواری شەپۆلەکە ببن ناو بە ناو، یان هەوڵ دەدەن پشێوی بنێنەوە بەڵام دۆسیەکە لەژێر کۆنترۆڵدایە و بە وردی چاودێریی دەکرێت، دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی زانیاری تەواوی هەیە لەبارەی چالاکییەکانی حیزبی بەعس و کاری حیزبی بەعس و تەنانەت ئەو دیدارانەی کە روودەدەن هەمووی لەژێر چاودێریدایە، ئێمە چووینەتە قوڵایی ئەم دۆسیەیە و ئەنجامی باشمان بەدەستهێناوە، بۆیە حیزبی بەعس هیچ کاریگەرییەکی نییە لەسەر پرۆسەی سیاسیی یان کایەی کۆمەڵایەتی، بەڵکو بە پێچەوانەوە رەتکردنەوەیەکی گەورەی جەماوەریی هەیە بۆ ئەوەی بەمدوواییانە سەریهەڵدا لەبارەی چالاکییەکان جا هەڵواسینی وێنە یان بڵاوکردنەوەی هەندێ بابەت بێت لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان.

 

 

ئەرشەد حاکم: زانیارییەکانی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی زانیاری هەواڵگرین، لەم ماوانەی کۆتایدا ئاماژەیەک دەرکەوت بۆ هەندێک چالاکی لە هەندێ پارێزگا کە چالاکی بەرفراوان نەبوون و تەنیا دیدار بوو لەنێوان دوو یان سێ کەس زۆرینەی ئەو چالاکییانە چالاکی راگەیاندن بوون تەنیا لەسەر تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان لە رێگەی هەوڵی هەواڵگری و هاریکاریی هاووڵاتییان دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی توانی ژمارەیەک لەو کەسانە دەستگیربکات کە هەوڵیاندا وتی وتییەک دروستبکەن لە دۆخێکی دیاریکراودا لە پارێزگاکانی بەغدا و کەربەلا و نەینەوا و ئەنبار، لەو پارێزگایانە ئاماژەی چالاکی دیاریکراومان دەستکەوت و بابەتەکە چارەسەرکرا بەپێی یاسا و بنەما یاساییەکان و ئەو کەسانە دەستگیرکران.

 

 

ئەرشەد حاکم: بەپێی دانپێدانانەکان ئەو کەسانەی کە دەی هەر ناوچەیەکدا دەگەڕێن کە پێیانوابێت دوورە لە دەزگە ئەمنییەکان هەندێک لەوانە رەنگە لە پارێزگاکان پێیانوابێت دوورن لە سێرەی هێزە ئەمنییەکان و دوورن لە چاودێری یان پێیان وابێت کەلێنێک لە هاوئاهەنگیدا هەیە، لە ماوەکانی رابردوودا هاوئاهەنگیمان بەو ئاستەی ئێستا نەبوو کە هەیە، هاوئاهەنگییەکە پێشتر رەنگە بۆ ئاڵوگۆڕی زانیاریی هەواڵگریی بووبێت لەنێوان دەزگە ئەمنییەکان لە بەغدا و  هەرێمی کوردستان، بەڵام ئێستا هاوئاهەنگییەکە زۆر زیاتر بووە هەر لە ئاڵوگۆڕی زانیاریی لەبارەی داواکراوەکان تاکو کارپێکردنی فەرمانەکانی دەستگیرکردن و دیدار و کۆبوونەوەی رۆژانە لە بارەگەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان و نوێنەرایەتییەکی چالاکی برایانی دەزگە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان هەیە لە کۆبوونەوەکان، هاوکات کۆبوونەوەی دیکە هەیە لەنێوان لایەنە یاساییەکان و هاوکاریی هەیە لە ئاستی سیاسی و دادوەریی و ئەمنی، ئەم هاوکارییە گەورەیە بووەتە هۆی دەستراگەیشتنمان بە هەموو تیرۆریستەکان هەربۆیە ئەوانەی لەو پارێزگایانە بوون پێیانوابووە هاوئاهەنگییەکە لاوازە بەڵام بەم دوواییانە سوپاس بۆ خودا و وەکو ئەوەی تۆ گوتت ئۆپەراسیۆنەکانی دەستگیرکردن هەن لەو پارێزگایانە کەواتە هاوئاهەنگیمان لە ئاستێکی باشدایە و هیواخوازین لە داهاتوودا بگەینە بەرزترین ئاستی هاوئاهەنگی.

 

 

ئەرشەد حاکم: دۆسیەیەکی گرنگ و بنەڕەتی کە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی کاری لەسەر دەکات دۆسیەی مادە هۆشبەرەکانە، وەکو دەزانن عێراق دوای ساڵی 2003 بەداخەوە لە وڵاتێکی تێپەڕببونی مادە هۆشبەرەکانەوە بووە وڵاتێکی بەکاربەری ئەو مادانە و مەترسیش هەیە ببێتە وڵاتێکی دروستکەر، بەڵام سوپاس بۆ خۆدا هەوڵێکی زۆر هەیە لەلایەن برایانتان لە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بە دیاریکراوی بەڕێوەبەرایەتی رووبەڕووبوونەوەی مادە هۆشبەرەکان هەڵدەستێ بە ئەنجامدانی چالاکی نموونەیی بەرفراوان رۆژانە رۆژێک تێناپەڕێت و چالاکییەکی دەستگیرکردن یان دەستبەسەرداگرتنی بڕێک مادەی هۆشبەریان نەبێت یان دەستگیرکردنی بازرگان و ئەو کەسانەی دەیگوازنەوە، چالاکییەکان بەردەوامن و بە تەواوی پارێزگاکانی عێراقدا بڵاوبوونەتەوە، ناڵێین مادە هۆشبەرەکان زیانی بە ئاسایشی کۆمەڵگە گەیاندووە لە عێراق بەڵکو زەنگی مەترسی لێداوە ئەگەر دۆخەکە بەمجۆرە بەردەوام بێت بێ ئەوەی چارەسەر بکرێت رەنگە قەیرانەکە زیاتر هەڵبکشێت، بەپێی ژمارەکان مادە هۆشبەرەکان لە عێراق تەشەنەی نەکردووە بەراورد بە وڵاتانی دراوسێ، بەڵام دۆخەکە پێویستی بە چارەسەری بەپەلە هەیە بۆ رێگرتن لەو دیاردەیە، بە گشتی ئەو چالاکییانەی لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامدراون لەبارەی مادە هۆشبەرەکان زۆر زۆرن و ئامارێکم لەبەردەستدایە ئەگەر رێگەم بدەن باسی بکەم لەبارەی دۆسیەی مادە هۆشبەرەکان و ئەو بڕانەی دەستیان بەسەردا گیراوە، 585 تۆمەتباری بازرگانیکردن بە مادە هۆشبەرەکان دەستگیرکراون، ئەم کەسانە دەستگیردەکرێن بەپێی زانیارییە هەواڵگرییەکان و بەدواداچوونی مەیدانی و بەڵگە و فەرمانی دادوەر زۆرینەی ئەو کەسانە بازرگان بوون، دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی مامەڵە لەگەڵ ئالوودەبووان ناکات بەڵکو مامەڵە لەگەڵ بازرگانانی مادە هۆشبەرەکان دەکات بەتایبەتی بازرگانە گەورە و سەرەکییەکان، هاوکات مامەڵە لەگەڵ ئەو کەسانە دەکات کە ئەو مادانە دەگوازنەوە، لە دۆسیەی مادە هۆشبەرەکاندا 585 تۆمەتبار دەستگیرکراون، دەستگیراوە بەسەر 88 کیلۆگرام مادەی کریستاڵ و دەستگیراوە بەسەر زیاتر لە 14 هەزار حەبی هۆشبەر لە عێراق لەم ماوەیەدا لەگەڵ 24 کیلۆگرام لە مادەی حەشیش و 40 کیلۆگرام ماریوانا و هەزار و 670 مادەی هۆشبەری جۆراوجۆر و 424 قەترەی هۆشبەر کە رەنگە ئەمەیان جۆرێکی نوێ بێت و دەفرۆشرێت لەلایەن بازرگانەکانەوە وەکو قەترە، لە چالاکییەکی نموونەیدا لە پارێزگای بەسرە پزیشکێکمان دەستگیرکرد کە ئەو قەترە هۆشبەرانەی دروستدەکرد لە رێگەی تێکەڵکردنی چەند دەرمان و چەند مادەیەکەوە لە یەکێک لە بازگەکان دەستگیرکرا و لەکاتی دەستگیرکردنیدا 59 قەترەی هۆشبەری پێبوو، ئەمە جۆرێکی نوێیە داهێنراوە بەڵام بە هەوڵی برایانتان لە ئاسایشی نیشتمانی و هێزە ئەمنی و هەواڵگرییەکان ئەو پیلانەش پووچەڵ کراوەتەوە.

ئەمە ئامارەکان بوو لە سەرەتای ئەم ساڵەوە تاوەکو ئێستا.

 

 

ئەرشەد حاکم: بازرگانەکان پەنا بۆ هەموو شتێک دەبەن، پەنا بۆ ژنان دەبەن پەنا بۆ منداڵان دەبەن، پەنا بۆ کەسانی بەتەمەن و نیڤشکان دەبەن لەپێناو ئاسانکردنی بازرگانییەکەیان و هێنانەناوەوە و گواستنەوەی ئەو مادە هۆشبەرانە، بەڵێ ژمارەیەک ژن لەنێو باندەکاندا بوون و هەندێک لە ئۆپەراسیۆنەکانمان لە راگەیاندنەکانەوە ئاشکرا کردووە کە دواییان پێش چەند مانگێک بوو تۆڕێکمان دەستگیرکرد کە مادەی هۆشبەریان دەگواستەوە لە پارێزگاکانی باشوورەوە بۆ بەغدا لەنێو تۆڕەکەدا ژنێک و منداڵەکەی هەبوون کە مادەی هۆشبەریان دەگواستەوە و بەشێک لە مادە هۆشبەرەکانیان لە تانکی بەنزینی ئۆتومبێلەکانیاندا دەشاردەوە کە ئەوە رێگەیەکی نوێیە بەڵام ئاشکرابوو لای دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی و هەروەها هەندێک بازرگان کە دەستگیرکراون منداڵانیان بەکارهێناوە بۆ گواستنەوەی مادە هۆشبەرەکان.

 

 

ئەرشەد حاکم: لە بابەتی مادە هۆشبەرەکاندا ناتوانین بڵێین ئەم پارێزگایە لەپێش ئەو پارێزگایەوەیە، ئێمە باس لە هێڵەکانی گواستنەوەی مادە هۆشبەرەکان دەکەین نەک پارێزگا، چەندین چالاکی و ئۆپەراسیۆنی نموونەییمان هەیە بۆ نموونە یەکێک لە هێڵە بنەڕەتییەکانی گواستنەوەی مادە هۆشبەرەکان لە پارێزگاکانی باشوورەوە و بە دیاریکراوی لە پارێزگای عەممارەوە بۆ بەغدا هێڵی میسان بوو کە هێڵێکی بنەرەتی و کارا بوو بەڵام ئەم هێڵە کرایە ئامانج لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی و بازرگانەکانی دەستگیرکران کە یەکێکیان لە گەورە بازرگانەکانی مادە هۆشبەرەکان بوو و ناوەکەی لای دەزگە ئامنییەکان هەبوو کە نازناوەکەی (حەربی) بوو، ئەوکەسە بەرپرس بوو لە بازرگانی مادە هۆشبەرەکان لە پارێزگای میسان لە ناوچەی عوزێرەوە مادەی هۆشبەری دەگواستەوە بۆ پارێزگاکانی باشووری عێراق و دواتریش بۆ بەغدا، ئەم کەسە لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی دەستگیرکرا کە رۆژانە دەیان کیلۆگرام مادەی هۆشبەری لە سنووری وڵاتانی دراوسێوە دەهێنایە ناوەوە بۆ پارێزگاکانی خوارووی عێراق ئەم هێڵە ئێستا لەژێر کۆنترۆڵدایە ناڵێین بەقاچاخبردن نەماوە و ناڵێین بازرگانی مادە هۆشبەرەکان نەماوە بەڵام لەژێر کۆنترۆڵدایە.

 

هێڵێکی دیکە هێڵی باشوورە، هێڵی بەسرە ئێستا وەکو پێشوو نەماوە، بەڵکو بە هەمان شێوە چەند ئۆپەراسیۆنێکی نموونەیی تێدا ئەنجامدراوە و زۆرینەی تۆڕەکانە ئەو ناوچەیە کراونەتە ئامانج، هێڵی دیالە - خانەقین بە هەمان شێوە لەژێر کۆنترۆڵدایە کە مادەی کریستاڵ لەو هێڵەوە دەگوازرایەوە ئەمە لەبارەی مادە هۆشبەرەکان، ئەگەر باس لە حەبی هۆشبەر بکەین بازرگانەکان کاریان لە گواستنەوەی ئەو حەبانەدا دەکرد لە پارێزگاکانی باشوورەوە، ئەم حەبانە لە هەندێک بۆشایی سنوورەکانەوە دێنە ناوەوە بەتایبەت لە سنوورەکانی رۆژئاواوە کە هەندێک بۆشایی لە سنوورەکان هەبوو و بازرگانەکان قۆستبوویانەوە بۆ گواستنەوەی حەبی هۆشبەر، دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی سێ‌ ئۆپەراسیۆنی زۆر گەورەی ئەنجامدا لەو ناوچانە و لە یەکێک لە ئۆپەراسیۆنەکاندا دەستمانگرت بەسەر 12 ملیۆن حەبی هۆشبەردا لە ناوچەی رەسافی لە بەغدا و یەک بە یەک ئەنجامانی ئەو تۆڕ دەستگیرکران و دوای دانپێدانانەکانیان گەیشتین بە کۆگایەک لە رەسافە کە 12 ملیۆن حەبی هۆشبەری تێدا بوو کە پلانیان دانابوو لە بەغدا بڵاوی بکەنەوە و بینێرن بۆ پارێزگاکانی دیکە، ئەوە یەکێک بوو لە تۆڕە بەهێز و بەرفراوانەکان کە دەستگیرکران هاوکات کەسێکی دیکە دەستگیرکرا کە یەک ملیۆن حەبی هۆشبەری لە یەکێک لە پارێزگاکانی خۆرئاواوە بە بەغدادا دەگواستەوە بە ئامانجی گەیاندنی بۆ پارێزگاکانی باکوور، ئەو کەسە بیانی بوو و شۆفێری ترێلە بوو، یەک ملیۆن حەبی هۆشبەری بارکردبوو بەهۆی زانیاری هەواڵگریی و ئۆپەراسیۆنەکانی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بۆسەی بۆ دانرا و دەستگیرکرا، هەربۆیە چالاکی رێکخراو هەیە لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی و هەنگاو بە هەنگاو راوەدووی بازرگانانی مادە هۆشبەرەکان دەنرێت.

 

 

ئەرشەد حاکم: پرسیارەکەت بۆ دوولا ئاراستەم دەکات، ئاراستەی یەکەم ئایا پیشەسازیی مادە هۆشبەرەکان هەیە لە عێراق و ئایا چاندنی مادە هۆشبەرەکان هەیە لە عێراق، ئەوەی پێوەندی بە بابەتی دروستکردن هەیە ناڵێین پیشەسازیی هۆشبەر هەیە لە عێراق بەڵام هەوڵێک یان دوو هەوڵ درا لەلایەن بازرگانانی مادە هۆشبەرەکان یەکێک لە هەوڵەکان کە لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئاشکراکرا هەوڵیان دەدا بۆ دروستکردنی مادەی هۆشبەر و گەیشتینە ژمارەیەکی زۆر مادەی هۆشبەر و بە دیاریکراوی مادەی کریستاڵ ئەم کەسە لە سەرەتاوە ئالوودە بووە لە ساڵی 2020، دواتر ئاشنایەتی پەیدا کردووە لەگەڵ ژمارەیەک بازرگان ئەوانیش ناساندوویانە بە بازرگانانی دیکە لە دەرەوەی عێراق و گەشتی کردبوو بۆ دەرەوەی عێراق و فێربوو بوو چۆن مادەی هۆشبەر دروستبکات بەتایبەتی جۆری کریستاڵ، لەگەڵ خۆشیدا هەندێک مادەی خامی هێنابووەوە تاکو هۆشبەریان پێ دروستبکات، دەستمانگرت بەسەر چەند کیلۆگرامێک مادەی هۆشبەر بەپێی زانیارییە هەواڵگرییەکانمان و هەوڵی بەردەوامی دەسگەی ئاسایشی نیشتمانی توانیمان بیکەینە ئامانج و ئەو کەسە دەستگیربکەین لەگەڵیشیدا هەندێک مادەی خام دەستی بەسەردا گیرا کە بۆ دروستکردنی کریستاڵ بەکاردێن ئەمە لەبارەی دروستکردن، ئەوەی پەیوەندی بە چاندنەوە هەیە ناڵێین چاندن هەیە بەڵکو بە هەمان شێوە هەوڵی شکستخواردوو بۆ چاندنی مادە هۆشبەرەکان هەبووە لەلایەن بازرگانانەوە بۆ دروستکردنی مادەی ماریوانا بە هەمان شێوە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی چالاکییەکی نموونەیی ئەنجامدا لە بەغدا و بە دیاریکراوی لە یەکێک لە پرۆژەکانی نیشتەجێبوون و بەپێی زانیاریی هەواڵگری دڵنیابووینەوە لە دروستکردنی ماریوانا لەو پرۆژە نیشتەجێبوونەدا رەزامەندی دادگە وەرگیرا و کەسی داواکراو دەستنیشانکرا و دواتر هێرشی کرایە سەر و لەکاتی دەستگیرکردنیدا ژمارەیەکی زۆر تۆوی ماریوانای پێبوو کە بەتەمابوو لە ئینجانەدا بیانچێنێت، دەستگیرکرا و رادەستی دادگە کرا.

 

 

ئەرشەد حاکم: ئەوەی پەیوەندی بە بەقاچاخبردنی دراو هەیە هەموو ئەو ئۆپەراسیۆنانەی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامی داون بە پشتبەستن بە رێنماییەکانی دەوڵەتمەدار سەرۆکوەزیران و فەرماندی گشتی هێزە چەکدارەکان بۆ دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بۆ چاودێری ئەو دۆسیەیە و هەموو ئۆپەراسیۆنەکان بە سەرپەرشتی بەرێز سەرۆکی دەزگەکە بووە لە تەواوی جومگەکانی دەزگەکە جا لە پارێزگاکان بووبێت یان لە بەغدا بۆ چاودێری ئەم بابەتە، مەفرەزەکان ئاراستەکراون بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی نموونەیی و کۆکردنەوەی زانیاریی هەواڵگریی و توانیومانە زۆرینەی ئەو ئامانجانە بپێکین کە هۆکاربوون بۆ بەقاچاخبردنی دۆلار و رێگریی بکەین لە بەقاچاخبردن و میکانیزمەکانی بەقاچاخبردنی دۆلار.

 

ژمارەیەک ئۆپەراسیۆنمان ئەنجامداوە، لەو ئۆپەراسیۆن و رێکارە حکومییانەی گیراونەتەبەر هیچ کەسێکی دیاریکراو نەکراوەتە ئامانج، بەڵکو ئامانجەکە کۆنترۆڵکردنی دۆلار و نرخی دۆلارە، دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بەردەوامە لەم ئەرکە هەروەها لەپاڵ ئۆپەراسیۆنەکانی هێرشکردن و دەستگیرکردن چەندین کەسی تێوەگلاو لە بەقاچاخبردنی دۆلار دەستگیرکراون و هاوئاهەنگی بەردەواممان هەیە لەگەڵ ئەو بازرگانە نیشتمانییانەی کە پابەندن بە رێنماییەکانی حکومەت لەبارەی ئاڵوگۆڕی دراو هەر لە چەند رۆژی رابردوودا لەم شوێنەدا دیدارێکە بەرفراوانمان هەبوو لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر بازرگان و گوێمان لە کێشەکانیان و پێشنیازەکان و رێگەچارەکانی دەرچوون لەم قەیرانە گرت.

لەلایەکی ترەوە، بانکی ناوەندی عێراق رێکارەکانی رێکخستنی نرخ و ئاڵوگۆڕ لە ئەستۆ دەگرێت و چۆنێتی دابەشکردنی دۆلار بەسەر هاووڵاتییان دەستنیشان دەکات، دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی دەستوەردان دەکات ئەگەر لادانێک هەبێت لەو رێکار و رێنماییانە، هەروەها چەند سەرپێچییەک تۆمارکراون وەکو بەکارهێنانی پاسپۆرتی ساختە بۆ راکێشانی دۆلار، هەروەها دەستمانگرتووە بەسەر بلیتی ساختەی گەشتکردن بە ئامانجی راکێشانی دۆلار ئەم بابەتانە لەلایەن دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی چاودێریی دەکرێن و هەندێک سزا لەلایەنی پەیوەندیدارەوە دەستنیشانکراون کە بەمدواییانە چەند سزایەک دەرکران بۆ رێگری لە حەواڵەکردن و فەرمانی دەستگیرکردن بۆ چەند کەسێک دەرکران هەموو ئەم شتانە پێوەندییان بە بانکی ناوەندیی هەیە، بەڵام ئەگەر باس لە رۆڵی دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی بکەین، ژمارەیەک قاچاخچی دراوی ئاشکرا کردووە، دواین چالاکی کە ئاسایشی نیشتمانی ئەنجامیدا لە پارێزگای بەغدا بوو کە زانیاریی هەواڵگریمان پێگەیشت لەبارەی بوونی کۆمەڵێک بازرگان کە دۆلاریان هەڵدەگرت لە دەرەوەی رێنماییەکان و دواتر بەقاچاخ دایانبردنە دەرەوە، رەزامەندی دادگە وەرگیرا و هەڵکوترایە سەر شوێنەکە.

 

بینیمان ئەو کۆمپانیا و بازرگانانە دروشمی بازرگانییان بە باڵەخانەکەدا هەڵواسیوە بۆیە وای نیشانبدەن کە ئەوانە کۆمپانیای بازرگانین بەڵام دوای هەڵکوتانە سەریان گەنجینەی گەورەی ئاسن دۆزرانەوە بە ئەندازەی ژوورێکی تەواو بڕێکی زۆر پارەیان تێدابوو کە دینار و دۆلار بوون و ئامادەکرابوون بۆ بەقاچاخبردن، بەڵام بە هەوڵی هەواڵگریی ئاسایشی نیشتمانی توانیمان بگەین بەو پارانە و سوپاس بۆ خودا ئۆپەراسیۆنەکانمان بەردەوامن لە بەغدا و پارێزگاکان لەبارەی دۆسیەی بەقاچاخبردنی پارە.

 

 

ئەرشەد حاکم: زیاتر لە رێگەیەک هەیە، پێشتر لەرێگەی کڕینی کاڵا یان بە ئۆتومبێل و گەشتیار دەبرانە دەرەوە، بەهۆی رێکاری ئەمنی تووندەوە رێگە لەوە گیرا، هاوکات رێگەی دیکە هەیە بۆ بەقاچاخبردن ئەویش بەکارهێنانی کارتی بانکی و خستنەسەری بڕی زۆری پارەیە بۆسەر ئەو کارتانە دواتر لە دەرەوە ئەو پارانە رادەکێشرێن و جارێکی دیکە لە ناوخۆدا دەفرۆشرێنەوە لە دەرەوەی رێکارەکان و هەندێک بازرگان سەرپێچی دەکەن ئەمەش بە هەمان شێوە لەژێر کۆنترۆڵدایە و رۆژانە دەزگەی ئاسایشی نیشتمانی ئەو قاچاخچییانە دەستگیردەکات کە کارتی بانکی بەکاردەهێنن بۆ بەقاچاخبردنی بڕی زۆر.

 

ئەو رێکارانەی کە ئاسایشی نیشتمانی دەیانگرێتەبەر یەکەمین شت کۆکردنەوەی زانیاریی هەواڵگرییە، زۆرینەی بەقاچاخبردن و بازرگانیی زیانبەخش ئێستا لەرێگەی گرووپەوە ئەنجام دەدرێن، لە رێگەی ئەو گرووپانەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا دروستکراون، گەورە قاچاخچییەکان لەرێگەی ئەم گروپانەوە دۆلار کۆدەکەنەوە لە بازاڕ، هەروەها ئەو زانیارییانەی لە دانپێدانانەکان دەستمان دەکەون دەمانبەنە نێو تۆڕەکانی بەقاچاخبردن، وەکو گوتم بڕی زۆر پارە دەستیان بەسەردا گیراوە زۆرینەی قاچاخچییەکان ناوی کۆمپانیای وەهمی بەکاردەهێنن بۆ دەستکەوتنی دۆلار و بەقاچاخبردنی، بۆیە هەڵمەتی ئەمنی حکومەت بەردەوامە بۆ پشتیوانی جێبەجێکردنی رێکارەکان و سیاسەتی ناوخۆیی دراو و کەمکردنەوەی بەکارهێنانی دراوی بیانی و هەنگاونان بۆ بەکارهێنانی دراوی ئەلیکترۆنی.