عێراق
دەنگدەرێک لە وێستگەیەکی دەنگدان لە هەڵبژاردنەکانی پێشوو پەنجەی مۆر دەکات. وێنە: بڵند تاهیر - رووداو/ئەرشیڤ
رووداو دیجیتاڵ
رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، هەڵبژاردن لە دوای هەڵبژاردن کەمتر دەبێتەوە، بە جۆرێک لە دوایین هەڵبژاردن بەراورد بە یەکەم هەڵبژاردن رێژەی بەشداری نزیکەی 50٪ کەمبووەتەوە. شارەزایەکی بواری هەڵبژاردنیش پێشبینی دەکات ئەم هەڵبژاردنەش رێژەی بەشداری کەم بێت.
لە یەکەم خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا رێژەی بەشداریی لە دەنگداندا 76٪ بوو، ئەمەش بەرزترین رێژەی بەشدارییە، کە لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق تۆمار کرابێت، لە دوایین هەڵبژاردنیشدا رێژەی بەشداری 43.54٪ بووە، کە کەمترین بووە لە مێژووی هەڵبژاردنەکانی عێراق لە دوای 2005.
لە هەڵبژاردنی رابردوودا زۆرترین رێژەی بەشداری لە پارێزگای دهۆک بوو، کە 58.86٪ بوو، کەمترین رێژەی بەشداریش لە پارێزگای بەغدا بوو، کە تەنیا 33.88٪ بوو.
"موقتەدا سەدر هۆکارە"
ئارام جەمال، بەڕێوەبەری پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن بە رووداوی رایگەیاند، بەهۆی ئەوەی هەڵبژاردن لە دوای هەڵبژاردن رێژەی بەشداری کەم دەکات، پێشبینی دەکرێت لەو هەڵبژاردنەش رێژەی بەشداری کەم بێت.
بەڕێوەبەری پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن، کەمبوونەوەی رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردن بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێنێتەوە؛ لەوانە، بایکۆتکردنی هەڵبژاردن لەلایەن موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی نیشتمانیی شیعە و دەڵێت: "رەوتەکەی موقتەدا سەدر نەک هەر بایکۆتی هەڵبژاردنی کردووە، بەڵكو خەڵکیش لە هەڵبژاردن سارد دەکەنەوە، تەنانەت لە هەندێک شوێن هەڕەشەش دەکەن."
موقتەدا سەدر لە هەڵبژاردنی رابروودا 885 هەزار و 310 دەنگی بەدەستهێنابوو، لە کۆی 329 کورسی 73 کورسیی پەرلەمانی بردەوە، کە دەکاتە 22٪ی کورسییەکانی پەرلەمان، بەڵام بڕیاریدا بایکۆتی هەڵبژاردن بکات و کورسییەکانی بەسەر لایەنە براوەکانی هەڵبژاردندا دابەش کران.
هۆکارێکی دیکەی کەمیی رێژەی بەشداریی هەڵبژاردن، بە بڕوای ئارام جەمال، "لاوازی پەرلەمانە" و دەڵێت: "تەنانەت دۆخی پەرلەمان بە شێوەیەک بوو بەمدواییە نەیدەتوانی کۆ ببێتەوە. خەڵک زۆر متمانەی بە پەرلەمان و دامەزراوەکانی حکومەت نەماوە."
ئارام جەمال ئاماژەی بە "لاوازبوونی بەرەی مقاوەمەی شیعە" کرد و گوتی: "بەرەی موقاوەمە بەهۆی رووداوەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە لاواز بووە، ئەمەش کاریگەریی لەسەر کەمبوونەوەی رێژەی بەشداری خەڵک دەبێت، بۆیە بەرەی بایکۆت لەم هەڵبژاردنەدا بەهێز دەبێت.
رێژەی بەشداریی لە 76٪ەوە بۆ 43٪
لە 2005ەوە، پێنج خولی هەڵبژاردن کراون، بەپێی داتاکان رێژەی بەشداری بەردەوام روو لە دابەزینە. لە هەڵبژاردنی 2005دا لە کۆی زیاتر لە 14 ملیۆن و 200 هەزار کەس، 12 ملیۆن و 400 هەزاریان بەشدارییان کرد و رێژەی بەشداری 76٪ بوو.
لە هەڵبژاردنی 2010دا لە کۆی 18 ملیۆن و 900 هەزار کەس کە مافی دەنگدانیان هەبوو، 11 ملیۆن و 500 هەزار کەس بەشدارییان کرد و رێژەی بەشداری 62٪ بوو.
لە هەڵبژاردنی 2014دا لە کۆی 21.5 ملیۆن دەنگدەر، 13 ملیۆن کەس بەشدارییان لە هەڵبژاردن کرد و رێژەی بەشداری نزیکەی 60٪ بوو، بەڵام لە هەڵبژاردنی 2018 رێژەی بەشداری بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزی، لە کۆی 24.3 ملیۆن دەنگدەر، 10 ملیۆن و 800 هەزار دەنگدەر بەشدارییان کرد و رێژەی بەشداری 44.5٪ بوو.
لە دوایین هەڵبژاردنیشدا لە کۆی 22 ملیۆن 116 هەزار دەنگدەر. 9 ملیۆن و 600 هەزار کەس بەشدارییان کرد و رێژەی بەشداری بۆ 43.54٪ دابەزی، کە کەمترین رێژەی بەشدارییە تائێستا.
"لە بەغدا رێژەی بەشداری بەرزدەبێتەوە"
لە هەڵبژاردنی رابردوودا کەمترین رێژەی دەنگدەر لە بەغدا بوو، کە تەنیا 33٪ بوو، بەڵام ئارام جەمال پێیوایە، ئەمجارە رێژەی بەشداری لە بەغدا زیاتر دەبێت، ئەویش بەهۆی جێبەجێکردنی هەندێک پرۆژەی خزمەتگوزاری لە بەغدا لەلایەن سوودانییەوە. هەروەها گوتی: "کێبڕکێی نێوان نووری مالیکی، محەممەد شیاع سوودانی و محەممەد حەلبووسی لە بازنەی بەغدا، کاریگەریی لەسەر زیادبوونی رێژەی بەشداری دەبێت."
27٪ی دەنگدەران لە هەڵبژاردن بێبەش دەبن
بەگوێرەی راپۆرتی ناوەندێکی تایبەت بە هەڵبژاردن، نزیکەی 27%ـی دەنگدەران لە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی ساڵی 2025ـی پەرلەمانی عێراق بێبەش دەبن، هۆکارەکەشی ئەوەیە بە بڕیاری کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق، بەبێ کارتی بایۆمەتری هیچ کەسێک ناتوانێت دەنگ بدات.
ئەنجوومەنی کۆمیسیاران لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق پلانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی بۆ تۆماری کۆتایی دەنگدەرانی بایۆمەتری پەسند کردووە. بەگوێرەی تۆمارەکە، 21,404,291 کەس مافی دەنگدانیان لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەماندا هەیە.
بەپێی داتاکانی ناوەندی شارەزایانی هەڵبژاردن بۆ لێکۆڵینەوە و راهێنان، کۆی گشتیی دەنگدەران لە عێراقدا (تۆمارکراو و تۆمارنەکراو) 29,253,260 کەسە. بەمەش 7,848,969 دەنگدەر ناتوانن بەشداریی هەڵبژاردن بکەن، کە دەکاتە رێژەی 26.83%ی کۆی دەنگدەران. هۆکاری سەرەکیی بێبەشبوونی ئەم ژمارە زۆرەی دەنگدەران، مەرجی بوونی کارتی دەنگدانی بایۆمەترییە وەکو بەڵگەنامە بۆ دەنگدان.
ناوەندەکە پێشتر پێشنیازی کردبوو، کارتی نیشتمانیی یەکگرتوو بۆ دەنگدان پەسند بکرێت. بەکارهێنانی کارتی نیشتمانی رێگە بۆ بەشداریی فراوانتر خۆش دەکات، چونکە تاوەکو ئێستا نزیکەی 73%ـی هاووڵاتییان ئەو کارتەیان هەیە. جگە لەوەش، کارتی نیشتمانیی یەکگرتوو رێگە بە دەنگدەرانی دەرەوەی وڵاتیش دەدات مافی دەنگدانی خۆیان بەکاربهێنن.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ